İslam Mezhepleri Tarihi Soru-Cevap Ders Özetleri Ünite 7 (Dokuz Eylül)

[enderhafızım]

İslam Mezhepleri Tarihi Soru-Cevap Ders Özetleri Ünite 7 (Dokuz Eylül)

ÜNİTE 7

İMAMİYYE

1)İmamiyye mezhebine verilen isimler nelerdir?
1)Hz peygamberden sonra imam olarak on iki imam kabul ettiklerinden dolayı İsna’aşeriyye, On ikiciler veya On iki imamlar; itikad ibadet ve muamelatta Cafer es-sadık’ın görüşlerine dayandıklarından dolayıCaferiyye; on ikinci imamı bekledikleri için Ashabu’l-İntizar ve on ikinci imam çokça kullanılan kaim unvanına nisbetle Kaimiyye denmiştir. Mezhebin temel inanç esaslarından imamete nisbetle İmamiyye kullanılmaktadır.

2) İmamiyye ismi ne zaman kullanılmaya başlamıştır?
2) Gaybeti suğradan önce yazılmış erken devir Şii kaynaklarında İmamiyye adıyla bir fırkaya rastlanmamakta gaybeti suğra sırasında kaleme alınan eserlerde ise on birinci imam Hasan el-askeri’nin ölümü üzerine Şia arasında ortaya çıkan fırkalar içinde sadece birinin ismi olarak anılmaktadır.

3) Cafer es-sadık’ın mensuplarına hangi isim verilmiştir?
3) Şiatu Ali, Türabiyye, Caferiyye,Rafıza

4)İmami Şia teorisi ne zaman kesin şeklini almıştır?
4)2. yy ortalarında Hişam bin Hakem vasıtasıyla almıştır.

5)Kimler “Şiatu Ali’l-Beyt” diye anılmıştır?
5)2. yysonlarına doğru Caferiyye ve Katiyye gibi isimlerle anılan ve imameti Cafer es-sadıktan Musa el-kazım’a ondanda Ali er-rızaya nakledenler anılmıştır.Ali beyttenden de Hüseyin neslinden gelen masum imamlar kasdedilmiştir.

6)İmamiyye mezhebi konusunda fikir ortaya koyanların ilki hangisidir?
6) Ebu Cafer ettusi, Hişam bin Hakemin çağdaşlarından İbnut temmar diye tanınan Ali bin İsmaildir.

7) İmamiyye adı ilk ne zaman anılmıştır?
7)Hasan el askerinin 260 (874) yılında vefatının ardından oğlu olup olmadığı ve daha sonra imametin kime intikal edeceği konusunda ortaya çıkan 14 15 fırkadan birinin imamiyye adıyla anıldığı görünmektedir.

8)Nevbati er-Red’ala fıraki’ş şia ma hala’l – imamiyye adlı eserini niçin yazmıştır?
8)İmamiyyeyi gerçek Şiilik olarak kabul etmiş onun dışında kalan bütün fırkaları reddetmiş bu amaçla eseri kaleme almıştır.

9)Bağdadiye göre imamiyyeyi oluşturan Şii fırkalar nelerdir?
9)Kamiliyye, Muhammediye, Bakıriyye, Navusiyye, Şumetiyye, Ammariyye, İsmailiyye, Mübarekiyye, Museviyye, Kat’ıyye, Hişamiyye, Zurariyye, Yunusiyye, Şeytaniyye’dir.

10)Kamiliyye:Ebu Kamil’e uyanlardır. Hz Aliye biat etmedikleri için sahabenin küfre girdiklerini, Hz Alinin bunlarla savaşmadığın için kafir olduğunu düşünmektedir.

11) Muhammediye; Muhammed b. Abdillah b. Hasan b. Ali b. Ebi Talib’in öldürülmediğine ve tekrar ortaya çıkıncaya kadar Hacır dağında yaşıyacağına inanıp onun geri gelmesini bekleyenlerdir. Ölmediğini idia eden kişi Muğire b. Said el-icli’dir.

12)Bakıriyye;Ebu Cafer Muhammed el Bakır ‘ın imam olduğuna inanlardır.

13) Navusiyye; İmametin Muhammed Bakır’ın tayini ile Cafer es sadık’a geçtiğini kabul ederler. Cafer’in ölmediğini beklenen mehdi olduğunu kabul ederler.

14)Şumetiyye; Yahya b. Şumeyt’e tabi olanlardır. Muhammed b. Cafer den sonra imameti oğullarına geçirmiştir. Beklenen mehdi onun oğullarından biridir.

15)Ammariyye; Ammar isminde birine tabi olanlardır. Onların düşüncesine göre İmamet Caferden büyük oğlu Abdullah’a geçmiştir.

16) İsmailiyye; Caferden sonra imamın oğlunun İsmail olduğunu kabul edenlerdir. İsmail’in Cafer den önce ölmesiyle iki farklı görüş ortaya çıkmıştır. İlki Cafer’in torunu Muhammed b. İsmaili işaret etmek için İsmaili tayin etmiştir. İkincisi İsmailin öldüğünü ancak birgün geri geleceğine ininmışlardır.

17)Mübarekiyye ; İsmailiyye ile aynı görüştedir.

18)Museviyye; imametin Cafer den sonra Musa ya geçtiğini kabul ederler.

19)Kat’ıyye; İsna’aşeriyye de denilmektedir. İmameti 12. Kişiye Muhammed b. Hasan el – Askeriye götürürler onun beklenen mehdi olduğunu söylerler. İmamiyye yi oluştururlar

20)Hişamiyye; mensupları iki kişiye bağlanmalarından dolayı bu isimle anılmışlardır. Birisi Hişam b. El hakem er rafizi diğeri ise Hişam b. Salim el cevaliki ‘dir. Hişam b. El hakem taptığı varlığı sınırlı, sonlu, uzunluk, genişlik, derinliği olan bir varlık olarak görür. Parlak bir nur, rengi tadı ve kokusu vardır. Hişam b. Salim’e göre ise mabudun insan şeklinde bir nur olduğunu, insanın duyuları gibi beş duyusu olduğunu , üst yarısının boş alt yarısının dolu olduğunu söylemiştir.

21)Zurariyye; Zurare başlangıçta Ammeriyye ye mensuptu ordan Museviyyeye geşmiştir. Ona göre ALLAH sıfatlarını yarattıktan sonra Hayy, Kadir, Alim, Basir,vb. sahip olmuştur.

22) Yunusiyye; Yunus b. Abdirrahman el –Kummi Kat’ıyye mezhebine bağlıydı. ALLAHın arşın taşıyıcıları tarafından taşındığını iddia etmiştir.

23) Şeytaniyye; Şeytanu’t Tak diye anılan Muhammed b. Numan er rafizi ye bağlı olanlardır. Şiiler Mu’minu’t Tak derler. Musa b. Cafer in oğullarının geri döneceği beklentisinde olmuştur.

24)şianın inanç sistemi 5 esas üzerine kurulmuştur. Bunlar nelerdir?
24) Tevhid, Nübüvvet, İmamet, Adl ve Mead dır.

25)İmamiyye tevhid inancını dört şekilde ele alır. Bunlar nelerdir?
25)Tevhid-i Zat , Tevhid-i Sıfat, Tevhid-i fiil, Tevhid-i ibadet

26)Tevhid- Zat; ALLAHın zatı itibariyle birlenmesidir. O hiçbir şeye benzemez, her türlü noksan sıfatlardan münezzehtir. Cismi, şekli ve mekanı yoktur.

27)Tevhid-i Sıfat; Zati ve subuti veya Cemal ve Kemal ile selbi , fiili veya Celal sıfatları olmak üzere iki bölümde ele alır.

28) Tevhid-i Fiil; ALLAH ın fiillerinde hiç bir şeye muhtaç olmamasıdır.

29)Tevhid-i ibadet ; ALLAH tan başka hiç bir şeye ibadet edilemeyeceğidir.

30) İmamiyye de nübüvvet inancı nasıldır?
30) Peygamberlik ALLAHın seçtiği kullarını Cebrail vasıtasıyla ve vahiy yoluyla ilahi bir vazife ile mükellef kılmasıdır. Hz Muhammed peygamberlerin en üstünü ve sonuncusudur.

31)İmamet savunucularından önde gelen kimdir?
31)Hişam b. El-Hakem

32)İmamiyye ye göre imam nasıl olmalıdır?
32) İmam bir veli ve Tanrı adamı olarak ilham almakta , gönlüne gelen bir ilhamla temelde Batıni hakikatlere ilişkin talimi uygulamaktadır. En sonunda on ikinci imamın gelişiyle bütün ilahi vahiylerin Batıni anlamları açıklığa kavuşacaktır. Bu nedenle imamın varlığı zorunludur.

33)İmamiyye fırkası gaybeti suğra döneminde imamı nasıl tanımlıyorlardı?
33)el-imamül Kaim, hüccet, sahibü-z zaman, doğumu insanlardan gizli, zikri mücmel, imam b. İmam

34)Muhammed b. El Hasan es-Saffar’ın eseri: Besairu’d Deracat

35) Ebu Cafer Ahmed b. Muhammed ……….eseri: Kitabu’l-Mehasin

36)Besairu’d Deracat ve Kitabu’l Mehasin ‘ de on ikinci imam inancı yer almışmıdır?
36)Bu kitaplarda on ikinci imam inancının özellikle bulunmaması, henüz bir imami prensip olarak on iki imamı kapsayan düşüncenin formüle edilmediğini gösterir.

37)İsnaaşerşi Şii teorisiyle ilgili tüm malzemelerin bulunduğu eser;
37) Ebu Cafer Muhammed b. Yakub el Kuleyni nin Usulül –Kafi’si

38)Saduk’un Kitabul-Hisal inin içeriği nedir?
38) bini aşan rivayet ile imamet inancının ispatlamak üzerine kurgulanmıştır. 12 sayısı üzerine uzun bir bölüme sahiptir.

39)Şia ve ehli sünnetin imam anlayışları;
39)Şianın aksine , ehli sünnette imamet, dinin gereklerinde ve itikadi esaslarından değil , fer’i meselelerindendir. Şia imamın nassla ALLAH tarafından tayin edildiğine inanıp bunu aynı zamanda bir iman esası halsine getirir. Ehli sünnet ise; imamın ALLAHın tayiniyle değil Müslümanların kendi aralarında seçimiyle iş başına gelmesi gerektiğini düşünür

40)imamiyyede dinin asıllarından olmamakla birlikte inanç konularının tanımlayıcı mahiyette ele alınan bazı itikadi hususlar bulunmaktadır. Bunlar nelerdir?

40)Ric’at, Beda, Takiyye

41)Ric’at nedir?
41) Bir insanın öldükten bir süre sonra bu dünyaya yeniden dönmesiyle demektir. Dönüş için süre kırk gün ile dünyanın son gününe kadar değişmektedir. Docetizm inanışına bağlanmaktadır.

42) Ric’at Şiaya ilk olarak kim tarafından sokulmuştur?
42) İbn Sbe tarafından sokulmuştur. Hz Muhammed nebilerin en iyisi ise , Hz Ali de vekillerin en hayırlısıdır. Hz İsa bu dünyaya dönecekse , Hz Muhammed de dönebilir. Demiş . daha sonralarıda Hz Ali nin ilah olduğunu iddia etmiştir.

43) Beda nedir?
43) sözlükte zahir olmak , açık olmak, belirmek, bir bilginin yokken ortaya çıkması, zihinde bir görüş ve düşüncenin belirmesi gibi anlamlara gelen Beda; terim olarak ALLAH ın belli bir şekilde gerçekleşeceğini haber verdiği bir olayda , iradesinin değişimi sonucunda daha önceden takdir ettiği kararını değiştirmesi demektir.

44)Beda fikrini ilk defa ileri süren kimdir?
44)Muhtar es-sakafi kabul edilmektedir. Taberi de Abdullah b. Nevf in ilk olarak bahsettiğini söyler. Muğire b. Said, Cafer es-sadık dabeda fikrinin kaynağı olarak gösterilebilir.

45)Takiyye nedir?
45) sözlük anlamı olarak korumak , düzene koymak, saklamak gibi anlamlara gelir. Terim olarak da kişinin can, mal, namus gibi her türlü kutsal değerlerini veya mensup olduğu zümreyi her türlü açık vr gizli tehlikelerden koruması demektir.

46) Takiyye yi bir iman haline getirenler;
46) Şiilerdir . onlara göre bu kavramı ilk gündeme getiren kişi Muhammed bakır dır. Takiyyenin açık ve sınırları belli bir şekilde ilk telaffuzu Cafer es sadık dönemine rastlar

47)Şeyh Saduk a göre Takiyye; vacibtir. Onu terk edenin namazı terk edenle eşit olacağını söyler.

48)Kasiful Gita’ya göre Takiyye: her insanın icap ettiğinde takiyye ye başvurması gerekir.

49)imamiyye nin önemli şahısları;

49)*1)Ali b . Ebi Talib, * 2)Hasan b. Ali , *3)Hüseyin b. Ali ,*4) Ali b. Hüseyin ,*5)Muhammed el Bakır Ali Zeynelabidin, *6) Cafer es sadık b. Muhammed,*7)Musa el Kazım b. Cafer,*8) Ali er rıza b. Musa, *9)Muhammrd et-Tak b. Ali, *10)Ali en Naki b. Muhammed,*11)Hasan el Askeri b. Ali en-Naki,*12)Muhammed el Mehdi b. Hasan el Askeri

50)günümüzde imamiyye nerelerde varlığını sürdürüyor?
50)çoğunluğu İran da yaşayan şii Müslümanlar, Irak , Bahreyn, Azerbaycan, Lübnan, Pakistan, Afganistan, Türkiye, Suriye ve diğer bazı orta doğu ülkelerinde bulunmaktadır.

[enderhafızım]

S-1) İmamiyye Şiiliğinden İmam Zeyd’in ayrılışından sonra ortaya çıkan ikinci ayrılık İmamiyyenin hangi imamının son dönemlerinde ortaya çıkmıştır?
A)Ali b.Hüseyin B)Muhammed Bakır C)Cafer es sadık d)Hasan el Askeri

S-2) Cafer es Sadık’ın ölümünü takiben daha önce imma olacağını belirttiği fakat kendisinden önce vefat eden büyük oğlu kimdir?
Cevap:İsmail.b.Cafer

S-3)İsmail b.Cafer adına İsamiliyyeyi kurduklarını söyleyen ve Muhammed b.İsmail el Mektumun etrafında toplanan zümreye yedi imam kabul ettikleri için ……. , Kuranı kerimin asıl anlamının batında gizli olduğunu ileri sürdükleri için ……. Adları verilmiştir.
A)İsnaiyye- Zahiriyye B)Rubaiye-Batınıyye C)Batıniyye-Seb’iyye D)İsmailiyye-Batıniyye E)Seb’iyye-Batıniyye

S-4) Meymun el-Kaddah ve oğlu Abdullah’ın mezhepte söz sahibi oldukları dönemde Orta doğunun en eski dinleri ile yeni Eflatuncu felsefeden derledikleri Akidenin adı nedir?
A)Yeniden Diriliş B)Deaimül İslam C)Naşiu’l Ekber D)Batıni İnanış E)Zahiri inanış

S-5)Abbasi idaresinin takibi ve özellikle amcası Musa el Kazımın mensuplarından duyduğu rahatsızlıktan dolayı Medineden ayrılarak İran’ın güneybatısındaki Huzistan bölgesine yerleşen, İsmailiyye’nin gizli imamlarının ilki kimdir?
A)Muhammed Bakır B)Cafer es –Sadık C)Muhammed b.İsmail D)Musa el-kazım E)Ali b.Hüseyin

S-6) İsmailiyye mezhebinin görüşlerini yaymaya gittikleri bölgede iktidarı ele geçirerek Karmati Devletini kurmaya muvaffak olan Dai’ler aşağıdakilerden hangileridir?
A)Bahreyn Daileri B)Küfe Daileri C)İran Daileri D)Basra Daileri

S-7)Kufe’de Hamdan Karmat tarafından geliştirilen hareket taraftarı İsmaililer hangi isimle öne çıkmışlardır?
A) Hamdaniler B)Batıniler C)Karmatiler D)Nizariler

S-8) 4/10. Asrın ilk yıllarında İsmailiyye davetini Sicistana ulaştıran daha sonra Kirmanın önemli cemaatlerinden Kufs kabilesinin İsmailiyyeye geçmesiyle mezhebin bu mıntıkada hakim olmasına vasıta olan kişi kimdir?
A)Hasan sabah B)En Nesefi C)İbni haşveb D)Ali b.Fazl

S-9) Kuzey Afrika da İsmailiyyeyi Hakim kılan Fatımi Devletinin temellerini atan kişi kimdir?
A)İbni Haşveb B)İbni Heysem C)Ebu Abdullah eş-Şii D)Hasan Sabbah

s-10) İsmailiyyenin çok çeşitli bölgelere yayılma sebebi nedir?
Cevap: Mehdini geleceği, zulüm ve istibdatla dolmuş bulunan dünyayı adalet ve doğrulukla dolduracak düşüncesidir.

S-11)Kahireyi merkez yaparak meşhur El-Ezher üniversitesini kuran Kuzzey Afrika, Sicilya, MISIR, SURİYE, HİCAZ VE YEMENE kadar hakim olan Fatımiler devletine kim son vermiştir?
Cevap: Selahaddin Eyyubi

S-12) İsmaili doktirinine göre mehdi olarak Zuhur edecek kişi kimdir?
Cevap: MUHAMMED B.İSMAİL

S-13) Fatımi doktrini denen yeni doktrine göre kim mehdi olarak zuhur ediyor ve Böylece setr ve gizlilik dönemi bitip Zuhur dönemine geçiliyor?
Cevap.Ubeydullah

S-14) İsmailiyye hangi halifenin hilafetinden sonra en büyük bölünmeyle karşı karşıya kaldı?
Cevap: Halife Mustansır

s-15) İsmaililer kaç gruba ayrılmış ve bu grupların isimleri nelerdir?
Cevap: 2 ye ayrılmıştır. Nizari ve Mustali

s-16) Nizari İsmailileri kim tarafından nerde temsil edilmiştir?
Cevap: Hasan Sabbah tarafından İran da temsil edilmiştir.

[enderhafızım]

1- İslam düşüncesinin teşekkülünde önemli bir yer işgal eden Şiiliğin en önemli kolu hangisidir?
C: İmamiyye

2- İmamiyye hangi ülkenin resmi mezhebidir?
C: İmamiyye, İran nüfusunun üçte ikisinden fazlasını oluşturmaktadır ve bu ülkenin resmi mezhebi durumundadır.

3- İran dışında İmamiyye’nin en güçlü olduğu ülke?
C: Irak. İmamiyye, İran, Irak, Azerbaycan ve Bahreyn’de çoğunluğu oluşturur.

4- İmamiyye mezhebinin tanımı?
C: Hz Peygamberin vefatından sonra Hz Ali ve sırasıyla oğlu ile torunlarını ALLAHın emri, Peygamberin tayini ve vasiyeti ile meşru imam kabul eden ve böylece on iki imama inanmayı dinin aslına dahil bir rükun olarak görenlerin mezhebidir. Bugün Şia denilince bu fırka anlaşılır.

5- İmamiyye’nin diğer adlandırmaları?
C: Bu mezhebe Hz peygamberin vefatından sonra halife-imam olarak oniki imamı kabul ettiklerinden dolayı İsnaaşeriyye, imamlara inanma imanın şartlarından saydıkları için İmamiyye, hem itikat hemde ibadet ve muamelatta İmam Cafer Sadık’ın görüşlerine dayandıklarından dolayı Caferiyye, oniki imamın gelişini beklemeleri sebebiyle Ashabul İntizar ve oniki imam için çokça kullanılan kaim (hayatta olan, var olan) ünvanına nisbetle Kaimiyye de denmiştir. Muhalifleri ise mezhebi Rafıza ya da Rafiziyye diye anmşlardır.

6- İmamiyyenin teşekkülündeki ilk evre?
C: Hz peygamberini ölümünden sonra Emevi- Haşimi çizgisinde gelişen olaylar ve Emevilerin iktidara gelişi, İmamiyyenin tarihindeki ilk evreyi oluşturmaktadır.

7- Şiiliğin farklı fırkalara bölünme süreci?
C: Hz Ali taraftarları, Hz Hüseyin’in ölümüne kadar kendi aralarında herhangi bir liderlik sorunu yaşamamıştı. Fakat ölümünden sonra siyasi istikamette oluşan Şii temayüller, farklı istikametlerde gelişmeye başladı. Bir kısmı Hz Ali’nin Hz Fatıma soyundan; bir kısmı Muhammed ibnül Hanefiyye gibi Ali’nin Fatıma’dan olmayan çocuklarından; başka bir kesimi de başta Abbasiler olmak üzere tamamıyla Ali soyundan olmayıp dedesi Abdulmuttalib’in soyundan gelenlere lider gözüyle bakıyorlardı.
Bunların yanı sıra iktidara karşı her türlü muhalif hareketten kaçınan daha ılımlı ikinci kol, Hasan-Hüseyin-Zeynelabidin liderlik silsilesini izleyen taraftarlardan oluşmaktaydı.(imamiyye)
Abbasilerin iktidara gelip Alioğullarını dışlamasıyla Hz Peygamberin Fatıma soyundan gelenler, diğer Haşimilerden ayrılarak Alioğulları cephesini oluşturdular. Hatta Zeydilerin haricindeki önemli bir kesim Hasan’ın soyunuda dışarıda bırakarak yalnızca Hüseyin’in soyundan gelenlerin liderliğini kabul etti. Bunların arasında Zeynelabidin’in oğlu Muhammed Bakır ve onun oğlu Cafer Sadık’ı imam tanıyanlar, diğer grupların inançlarına nispetle daha ılımlı sayıacak görüşleri benimsemişlerdir.

8- Şiiliğin siyasi-dini cephesi?
C: Şiiliğin siyasi cephesi dini cephesinden daha önce teşekkül etmiştir. Kerbela’da ortaya çıkan Tevvabün ve Muhtar hareketleri, Şiiliği doğuşunu hazırlayan olaylar olarak tarihteki yerlerini almıştır. Ancak bu hareketlerinde Şii ve İmami bir hareket olduğunu söylemekte pek mümkün görünmemektedir.
Hicri birinci asrın son çeyreğine gelindiğinde ise Ümeyyeoğulları-Haşimoğulları arasındaki iktidar yarışı siyasi olmaktan çıkarılarak dini bir veche kazanmaya başlamıştır. Buna göre Haşimilerin önderi olarak Hz Ali’nin, Osman’dan üstünlüğü bir kenara bırakılarak Ebubekir ve Ömer’den de üstün olduğu iddia edilmeye başlanmıştı. Şia’nın doğuş dönemi olarak adlandırılan bu devrede ortaya çıkan oluşumlara aşırı (gulat) hareketler veya “ilk Şii hareketler” adı verilmiştir.

9- Oniki imamın her birinin isimleriyle anıldığı ilk rivayet?
C: Ali b.İbrahim el-Kummi’nin Tefsir’indedir.


10- Oniki imamla ilgili rivayetler hangi eserde karar bulmuştur?
C: Küleyni’nin Usulul Kafi adlı eserinde.

11- On iki imam sırasıyla?
C: 1- Ali b.Ebi Talib
2- Hasan b.Ali
3- Hüseyin b.Ali
4- Ali b.Hüseyin Zeynelabidin
5- Muhammed el-Bakır b.Ali Zeynelabidin
6- Cafer es-Sadık b.Muhammed el-Bakır
7- Musa el-Kazım b.Cafer es-Sadık
8- Ali er-Rıza b.Musa el-Kazım
9- Muhammed Cevad et-Taki Ali er-Rıza
10- Ali el-Hadi en-Naki b.Muhammed et-Taki
11- Hasan el-Askeri b.Ali en-Naki
12- Muhammed el-Mehdi b.Hasan el-Askeri

12- Hz Ali hakkında kısa bilgi?
C: Hz Ali(miladi 600) ehli sünnete göre Hülefai Raşidin’in dördüncüsü, Şiilere göre ise ilk imamdır. Hz Peygamberin amcaoğlu, kızı Fatıma’nın eşi ve ilk inananlardandır. Hz Peygamberin vefatından sonra gerek Ebubekir gereskse Ömer’in hilafetleri müddetince onların mutlaka istişare ettikleri isim olmuş, tarihlere Ebubekir ve Ömerin müftüsü olarak geçmiştir.
Hz Ali bütün gazvelere katılmış sadece Tebük gazvesine katılamamıştır.
Emirül müminin, Aliyyül Mürteza, Ebul Hasan, Ebu Turab, Esedullahı Galib gibi adlarla anılan ve Şianın tamamı tarafından Hz Peygamberden sonra imam olması gereken kişi olarak kabul edilen Hz Ali, bütün Şii mezheplerin imamet silsilesinde ilk sıradadır.


13- Hz Ali’yi Rasullullahtan sonra insanların en üstünü olarak görüp, başta Hz Ali olmak üzere, kendisinden sonra çocuklarını da imamete en layık olarak gören Şia’nın, bu iddialarını desteklemek üzere naklettikleri en önemli olay?
C: Ğadir-i Hum vakası. Onlara göre, Peygamber, Veda Haccından Medine’ye dönerken Ğadiri Hum denilen mevkide, Hz Ali’yi kendisine halife ve ümmete imam olarak tayin ettiğini açıkça bildirmiştir.

14- Hasan b.Ali?
C: Hz Ali ve Fatıma’nın ilk çocuklarıdır. Hayatında yüzden fazla evlilik yaptığı söylenmektedir, bu yüzden ona mitlak (çok boşayan) denmektedir. Babasını vefatından sonra halifelik makamına gelen Hasan, bir kısım müzakerelerden sonra hilafeti Muaviye’ye devretti.

15- Hüseyin b.Ali?
C: Rasulullahın gözbebeği iki torunundan ikincisidir. Lakabı eş-Şehid’dir. Emeviler tarafından muharrem onuncu gününde yanındaki az sayıda aile efradıyla birlikte Kerbela’da hunharca şehid edilmiştir. Şia ve çoğu Müslüman nazarında Hz Hüseyin zulme karşı direnişin bir simgesi haline gelmiştir.

16- Ali b.Hüseyin Zeynelabidin?
C: Hz Hüseyin’in Kerbelada şehid edilen büyük oğlu Ali’den ayırmak için Ali Asgar diye de anılan Ali b.Hüseyin’in lakabı “ibadet edenlerin süsü” anlamında Zeynelabidin’dir. Hz Hüseyin’in soyu Zeynelabidin’den yürüdüğü için kendisine ayrı bir önem verilmiş ve Ebul Eimme (imamların atası) olarak lakaplanmıştır. Hayatını ilim, ibadet ve insanlara hizmetle geçirmiş, siyasete karışmamayı tercih etmiştir.

17- Muhammed el-Bakır b.Ali Zeynelabidin?
C: Babası gibi siyasetten tamamen uzak kalmış ve kendini ilme vakfetmiştir. Şii rivayetlerde Muhammed Bakır, mezhebin dini ve hukuki öğretilerinin başlatıcısı ve oğlu Cafer Sadık’la birlikte İmamiyye Şia’sının kurucusu olarak görülmektedir.


18- Cafer es-Sadık b.Muhammed el-Bakır?
C: Oniki imam arasında literatürde en çok bahsedilen kişidir. Suyuti, İmam Sadık’ın “Ebubkir ve Ömer’i hayırla anmayan kimseden uzağım” dediğini nakleder. Kendisini dinlemek ve bilgi almak için gelenler arasında Ebu Hanife, Malik b.Enes, Vasıl b.Ata ve meşhur kimyacı Cabir b.Hayyan gibi simalar zikredilebilir. Şiilerce, imamların en büyüğü ve özellikle Şia fıkhını ve itikadını tedvin eden bir imam olarak görülür. İmamiyye Şiası, kendisinden fıkhi bir mezhep olarak bahsederken Caferiyye ismini kullanır. Şiilere göre Halife Mansur tarafından zehirlenerek öldürülmüştür.

19- Musa el-Kazım b.Cafer es-Sadık?
C: Yedinci imam Musa el-Kazım, babasının vefatından sonra aslında Abbasiler’e karşı barışçı bir politika izlemiştir. Daha çok ibadet ve takvaya yönelen Musa el-Kazım’ın takipçilerinin çoğalması, Halife Mehdi’yi kuşkulandırmış; bu sebeple onu Medineden Bağdata getirterek bir süre hapsetmiş, isyan etmeyeceğine dair yemin aldıktan sonra gönlünü alarak Medineye geri göndermiştir. Harun Reşid’in halifeliğinde de çeşitli suçlamalara maruz kalmış ve hayatının son dört yılını hapiste geçirmiş, hapisteyken vefat etmiştir.

NOT: İmamiyye’nin imamet nazariyesinin temel unsurlarından nass ile tayin, ilahi bilgiye sahip olma ilahi alemden bilgi alma, günahsızlık (masumiyet) ve imamların sayısının oniki olduğu fikri, Sadık’ın döneminde henüz belirgin değildi. Sadık’ın oğlu Musa Kazım döneminde ise imametin nass ile tayin olduğu, vasilik, imamın efdaliyeti ve masumiyeti, Ebubekir ve Ömer’den teberi (red ve uzaklaşma), imametin erkek çocuklardan yaşça en büyüğüne ait olması, imametin kardeşten kardeşe geçmemesi, beda ve takiyye gibi meseleler tartışıldı. Musa Kazım’ın ölümünden(799) sonra, onun imametini ileri sürenler, onun ölüp ölmediği konusunda üç ayrı gruba ayrıldılar. Bunlardan birincisi, onun öldüğünü kabul ederek imametin oğlu Ali Rıza’ya intikal ettiğine inanan Kat’iyye; ikincisi imameti Musa Kazımda sona erdirip onun ölümsüzlüğü ve kaim mehdi olduğunu iddia eden Vakife; üçüncüsü ise onun ölüp ölmediği konusunda bir karara varamayan gruptu.

20- Ali er-Rıza b.Musa el-Kazım?
C: İmamiyye’nin sekizinci imamı olan Ali Rıza, Halife Memun tarafında Abbasi tahtına veliaht tayin edildi ve Horasan’a getirildi. (bütün imamların doğum yeri Medine). Ali Rıza fazlaca yediği üzümün etkisiyle yahut Şii kaynaklara göre, yediği zehirli bir nar veya halifenin sunduğu nar suyu içmesiyle hastalanır ve vefat eder.Cenaze namazını Halife Memun bizzat kendisi kıldırmış ve babası Harun Reşid’in yanına detnetmiştir. Daha sonra bu yöre Meşhed (şehadet yeri) olarak isimlendirilmiştir. Meşhed İran’ın büyük şehirlerinden birisidir.

21- Muhammed Cevad et-Taki b.Ali er-Rıza?
C: İmamiyye’nin dokuzuncu imamıdır. Hayatını önceki imamlar gibi ilim ve ibadetle uğraşarak geçirir.

22- Ali el-Hadi en-Naki b.Muhammed Cevad et-Taki?
C: İmamiyyenin onuncu imamı olarak kabul edilen Ali Hadi ömrünü zühd ve takva içinde ilim öğreterek geçirmiştir.

23- Hasan el-Askeri b.Ali el-Hadi?
C: İmamiyye’nin onbirinci imamıdır.

24- Muhammed el-Mehdi b.Hasan el-Askeri?
C: Muhammed el-Mehdi, onbirinci imam Hasan el-Askeri’nin bir cariyeden doğduğuna inanılan oğludur. İmamiyye inancına göre Muhammed Mehdi, babası Askeri’nin vefatından sonra, evlerindeki mahzene girerek gözden kaybolmuştur. Halen sağdır ve kıyametten önce mehdi sıfatıyla zuhur ederek zulümle dolmuş dünyayı adaletle dolduracaktır. Sahibuz zaman, el-Huccet, el-Kaim, el-Mehdi, el-Mehdi el-Müntazar, Mehdil-enam ve Halef gibi lakaplarla da anılmaktadır.

25- Gaybet dönemi?
C: İmamiyyeye göre onbirinci imam Hasan Askeri oğlu Muhammed’i doğduğu zaman ve kendi vefatına kadarki zaman zarfında yakınlarından birçok işiye göstermiş ve onun, kendisinden sonra ALLAHın hucceti ve ümmetin imamı olacağını bildirmiştir. Askeri vefat edince oğlu Muhammed’de gizliliğe (gaybet) çekilmiştir. Bu tarihten başlayıp Muhammed’in döneceği kıyamete yakın bir vakte kadar devam edecek döneme gaybet dönemi denir. Gaybeti Suğra ve Gaybeti Kübra olarak iki devreye ayrılır.

26- Gaybeti Suğra dönemi?
C: İmamiyyeye göre Mehdi’nin gaybetinin gerekçeleri şu hususlardır; Muhammed’in başta amcası Cafer tarafından olmak üzere öldürülme endişesi, gaybetin Şia için bir imtihan vesilesi olması, açıklanmaya izin verilmeyen bir sebebe bağlı olması, insanların ALLAHın yolundan sapmaları sebebiyle ALLAHın onlara gazap edip huccetini aralarından çekip alması ve batıl esaslar üzerine kurulmuş bir idari sistemde gizli imama uymanın zahir imama uymaktan daha üstün bulunması. Onlara göre gaybet hali, Şia için ilahi bir lütuftur.
Gaybeti suğra döneminde sefir, naib yahut vekil diye adlandırılan görevliler imamla toplum arasında irtibat kurmuşlar, ortaya çıkan problemleri imama arzederek onun emir ya da yasaklarını topluma ulaştırmışlardır.

27- Gaybeti suğra dönemindeki dört sefir kimlerdir?
C: 1- Osman Said el-Amri :İmamiyyeye göre onbirinci imam Askeri kendisini halifem olarak isimlendirmiştir.
2- Muhammed b.Osman b.Said el-Amri: birinci sefirin oğludur.
3- Hüseyin b.Ruh en-Nevbahti
4- Ali b.Muhammed es-Semari

28- Gaybeti Kübra dönemi?
C: Bu dönemde sefirlerin üstlendiği liderlik görevini, her ne kadar imamla doğrudan teması olmasa da imamın genel temsilcisi olma esasından hareketle Şii ulema devralmış oldu. İmamiyyeye göre ulemanın imamın dolaylı temsilcisi olabilmesi için iki şart gerekir; ilim ve adalet. Peygamberin vefatından sonra imamları yegane merci ve kaynak olarak kabul eden Şia, Ehlü Sünnette olduğu gibi sahabe ve tabiinin Peygamberden naklettiği rivayetlere itibar etmeyip sadece imamların ahbarıyla amel etmeyi tercih etmiştir. Bunu temelinde de sahabeye olan güvensizlik yatmaktadır. Bu sebepten onlar, imamların söz, fiil ve takrirlerini de sünnet kapsamının içine sokmuşlar ve buna ahbar adını vermişlerdir.

29- Ahbarilik?
C: Dini bilginin kaynağı olarak Kitap ve Sünneti, hatta sadece imamların ahbarına dayanıp, akla ve ictihada karşı çıkanların ekolü.

30- Ahbari ekole bağlı ulemalar?
C: Küleyni ve Şeyh Saduk

31- Usulilik?
C: Kitap, Sünnet, İcma ve akıl delillerini kabul eden usulilik, ahbarın bütün şeri hükümlerin kaynağı olamayacağını ve her asır ve zamanda toplumun bütün ihtiyaçlarına cevap veremeyeceği kanaatindedir. İşte bu yüzden usuliler, ahbarilerin haram addetmelerine karşın, ictihadın zorunlu bir fiil olduğunu savunurlar.

32- Usuli ekole bağlı ulemalar?
C: Muhakkık Hilli, Allame Hilli, Behbehani, Şeyh Mürteza Ensari, Tusi ve Şeyh Müfid.

33- İmamiyyenin gelişme kaydettiği zaman?
C: imamiyye Şiiliği Gaybeti Kübra nın başladığı h/4.asırdan, İranın mezhebi olduğu h/10. asra kadar, Büveyhiler dönemi hariç fazla gelişme kaydedememiştir. Bu zaman zarfında Zeydiyye ve İsmailiyye Şiası kendi devletlerini kurabilmişlerdir. Fakat İmamiyye Şiası, ilk defa Büveyhiler zamanında akidelerini serbst bir şekilde yazmak ve yaymak imkanını elde etmişlerdir. Şii itikadı ve fıkhının kurucları olarak kabul edilen Şeyh Müfid, Şeyh Mürtaza ve Tusi bu dönemde yaşamışlardır.

34- Sünniliğin yüceltildiği, Şiiliğin ise sapkın bir mezhep olarak görüldüğü dönem?
C: Selçuklular Dönemi


35- İmamiyye Şiasının tarihte ilk kez resmi devlet desteğine kavuştuğu dönem?
C: İmamiyye Şiası, h/907 yılında İranda Safeviler devletinin kurulmasıyla birlikte devletin resmi mezhebi ilan edilmiştir.

36- Nadir Şah’ın beşinci mezhep çabası?
C: Safevilerden sonra H/1148 yılında hükümdar olan Nadir Şah’ın Şiilikle Sünniliği birbirine yakınlaştırma ve İmamiyye-Caferiyye’yi beşinci mezhep olarak kabul ettirme yolundaki çabaları sonuç vermemiştir.
(bu dönemleri kitaptan okumanızı tavsiye ediyorum-karışık?)

37- İmamiyye Şiasının itikadi(usuli din) görüşleri?
C: TEVHİD: ALLAHın birliği, başka bir ilah olmadığı vs. İmamiyyeye göre tevhid kendi içinde dört esasa dayanır. Tevhidi zati, Tevhidi sıfati (ruyetullah mümkün değil), Tevhidi fiil, Tevhidi ibadet
NÜBÜVVET: (Peygamberlik) ALLAHın seçtiği kullarını, Cebrail vasıtası veya doğrudan vahiy yoluyla ilahi bir vazife ile mükellef kılasıdır.
İMAMET: İmamiyye Şiasında iman, usuli dinden olan imamete inanmakla tamamlanabilir. İmama muhalefet ve reddediş, peygamberi reddetmek, Peygamberi reddedişte ALLAHı reddetmek anlamına gelir i bu durum İmamiyeye göre şirktir.
ADALET: ALLAHın adil, kulunda iradesinde ve fiillerinde hür ve muhtar oluşudur.
MEAD: Ölümden sonra ahiret hayatının hak olduğu esası.

38- İmamiyyenin fıkhi (furui din) görüşüleri?
C: İslamın beş şartının farziyeti konusunda İmamiyye’nin yada fıkıhtaki mezhepleri olan Caferiyye’nin Ehli Sünnetle bir ihtilafı bulunmamaktadır. Ancak bazı ibadetlerin ifasında küçük farklılıklar göze çarpmaktadır. Caferilikte abdest alırken ayaklar yıkanmaz, su ile meshedilir. Seferiliğe bakılmaksın beş vakit namaz üçvakit içinde cem edilerek kılınır. Ezanda Muhammedun Rasulullahtan sonra aliyyun veliyullah ilave edilir. Namazda secdedeyken, secdenin toprak cinsinden bir madde üzerine yapılması gerekir.
Ehli sünnete ve diğer Şii mezheplere göre caiz olmayan Muta nikahına(sıyka nikahı) izin verirler.
Oruç, hac ve zenginler için zekat konusunda diğer mezheplerle bariz bir ihtilaf bulunmamaktadır. Humus vergisi ise zekattan ayrı bir mali ibadettir ve zekat almaları haram olan Ehli Beyt mensuplarına tevdi edilir.

39- Şii hadis külliyatı?
C: Kütüb-ü Erbaa.
Küleyni- el Kafi
Şeyh Saduk- Men la yahduruhul fakih
Şeyh Tusi- Tehzib
Şeyh Tusi- İstibsar