MEDİNEWEB KPSS TÜRKÇE KODLAMALARI VE ÖNEMLİ BİLGİLER

[mehmet akif2]

ÜNLÜ DARALMASI (DEVAMI)


Not: “de” ve “ye” fiilleri haricindeki kelimelerde “y” kaynaştırma ünsüzü ünlü daralması meydana getirmez. Bu tip kelimeler konuşurken daralmaya meyilli olduklarından yazarken de sözcüğün konuşmadaki gibi yazılması bir yazım yanlışı olarak kabul edilir.

Doğru Yanlış
Ağlayan Ağlıyan
Söyleyecek Söyliyecek
Anlayabilir Anlıyabilir
Gizleyeli Gizliyeli
Bekleyeceğim Bekliyeceğim





“-yor” ekinden önce gelen “ma, -me” olumsuzluk eki de daralmaya uğrayarak “mı, mi, mu, mü” olur.



Örnekler:
Bak – ma – yor – lar > Bakmıyorlar (Ünlü daralması)
Dinle – me – yor > Dinlemiyor (Ünlü daralması)
Oku – ma – yor – sun > Okumuyorsun (Ünlü daralması)
Çöz – me – yor – sunuz > Çözmüyorsunuz (Ünlü daralması)

[mehmet akif2]

ÜNLÜ TÜREMESİ


1-Bazı sözcükler “-cık, -cik, -cuk, -cük” küçültme eki aldıklarında sözcük ile küçültme eki arasında bir ünlü türemesi meydana gelir.


Örnekler:
Az – cık > Azıcık (Ünlü türemesi)
Bir – cik > Biricik (Ünlü türemesi)
Dar – cık > Daracık (Ünlü türemesi)
Genç – cik > Gencecik (Ünlü türemesi)
Gül – cük > Gülücük (Ünlü türemesi)
Öp – cük > Öpücük (Ünlü türemesi)

[mehmet akif2]

ÜNLÜ TÜREMESİ (DEVAMI)

2- Bazı pekiştirilmiş sözcüklerde de ünlü türemesi meydana gelebilmektedir. (“m, p, r, s” harfleri kullanılarak oluşturulan pekiştirmenin nasıl yapılacağını “sıfatlarda pekiştirme” konusunda anlatmıştık dilerseniz inceleyebilirsiniz.)

[mehmet akif2]

Güneybatı

Güneydoğu gibi birleşik yön isimleri BİTİŞİK yazılır.

[mehmet akif2]

AÇIKLAMA BİLDİREN CÜMLELER


Açıklama, bilinmeyeni bilinir kılmaktır.

Bir kavram, durum ya da olguyla ilgili bilgi vermek amacıyla kurulan cümleler, açıklama nitelikli cümlelerdir.

Açıklama belirten cümlelerde yargılar arasındaki bağlantı bağlaçlarla kurulur.



Örnek:

Bugün okula gitmeyeceğim; çünkü hastayım.

Yüzünden düşen bin parça, anlaşılan üzgünsün.

Günü gününe pek uymaz bu kentin. Bir bakarsınız, yaz ortasında buz kesmişsiniz; bir bakarsınız, kasım ortasında ceket fazla gelmiş.

[mehmet akif2]

CÜMLE VURGUSU


Cümlede asıl anlatılmak istenen öğe vurgulanır.

Biz konuşurken, önemsediğimiz öğeyi cümlenin herhangi bir yerinde ses tonumuzu yükselterek vurgulayabiliriz.

Ancak yazıda bunu yapamayacağımızdan, vurgulamak istediğimiz öğeyi yükleme yaklaştırırız.

Yani cümlede yükleme en yakın öğe, en çok vurgulanan öğedir.


“O, beni, hep burada bekler.”

cümlesinde yükleme en yakın öğe dolaylı tümleç olduğundan, en çok vurgulanan öğe de odur.

[mehmet akif2]

ARA SÖZ (Dolaylı Söz, İstitrat)


Cümleyi söylerken söz arasına sıkıştırılan, bazen bir öğenin açıklayıcısı, bazen cümle dışı unsur olan söz veya söz öbeklerine arasöz denir.

Eğer bu söz bir cümle ise “ara cümle” diye de adlandırılır.


Açıklamadan da anlaşılacağı gibi ara sözün iki işlevi vardır.


“O kasabayı, doğduğum yeri, bu kitapta tanıttım.”

Nesne/ Dolaylı Yüklem/ Tümleç


cümlesinde “doğduğum yeri” sözü, kasaba hakkında söylenmiştir ve kasabayı açıklamaktadır. Öyleyse bu öğe nesneyi açıklayan bir ara sözdür.


Ara söz daima açıkladığı öğeden sonra gelir.




Ara söz ve aracümleler iki virgül arasında ya da iki kısa çizgi arasında verilir.




Örnek: “Ömer Seyfettin, edebiyatımızın en güçlü öykücüsü, eserlerinde yaşadığı topluma yabancı kalmamıştır.”

cümlesinde altı çizili yazılan ara söz cümleden çıkarılsa bile cümlenin anlamı bozulmaz.

Fakat ara sözdeki bilgi, cümle içerisinde verilmek istendiği için bu bir ara söz olarak açıkladığı öğeden hemen sonra gösterilmiştir.

[mehmet akif2]

yukarıdaki en son örnekde altı çizili cümle çıkmamış

altı çizili cümle: edebiyatımızın en güçlü öykücüsü

[mehmet akif2]

[mehmet akif2]

Bağımlı Sıralı Cümle

Birbirine yalnız anlam yönünden değil, öğeleri bakımından da bağlı olan sıralı cümle çeşididir.

Sıralı cümleyi oluşturan cümleler ortak öğe kullanır.

Farklı yüklemler ortak özneye, nesneye ya da tümlece bağlanır.

Yani özne, nesne ya da herhangi bir tümleç her iki cüm*lenin de öznesi, nesnesi, tümleci olur.


ÖRNEK: Aydın, dün hep evdeymiş; hiç dışarı çıkmamış.

Yukarıdaki cümle birbirine noktalı virgülle bağlanmış iki cümleden oluşan bir sıralı cümledir.