MEDİNEWEB KPSS TÜRKÇE KODLAMALARI VE ÖNEMLİ BİLGİLER

[mehmet akif2]

MEDİNEWEB KPSS TÜRKÇE KODLAMALARI VE ÖNEMLİ BİLGİLER

İSİM FİİL


Fiillere getirilen “-ma, -ış, -mak” ekleri ile yapılır. Bu ekler büyük ünlü uyumu kuralına göre eklendiği sözcük içinde değişiklik gösterecekleri için “-ma, -me, -ış, -iş, -uş, -üş, -mak, -mek” şekillerinin de var olduğunu bilmeliyiz arkadaşlar.

Fakat ezberimizde kalıcı olması için “-ma, -ış, -mak” eklerini bilmemiz yeterlidir. Bu ekler fillere gelerek onları cümle içinde “isim” yaparlar.

ÖRNEKLER
Görmekten sonra görülmek, aşkın ikinci kademesiydi.
Gör (fiil kökü) + mek (isim fiil eki)
Mektup yazmak onun için huzur verici bir şeydi.
Ben de sizinle tatile gelmeyi düşünüyordum.
Bağlama çalmayı bu kadar çok seveni hiç görmemiştim.
Programın başlayışı herkesi heyecanlandırdı.
Yanımda oluşunu, bana sarılışını hiç unutamam.
Onun gelişiyle oda bir anda sessizliğe büründü.
Oturuşu ile herkesin dikkatini üzerine çekti.
Bir gülüşü ile her şeyi değiştirmeyi biliyordu.


NOT: İsim fiil eki aldığı halde ve fiilimsi olma kriterlerine uygun olduğu halde kalıplaşarak bir varlığın kavramın adı olan sözcükler vardır. Bunlar fiilimsi olarak kabul edilmezler.
Elindeki çakmak ile oynaması annesini tedirgin etti.
Her gün dondurma yersen çok hasta olabilirsin.
Merak ettiğiniz bilgileri giriş kattaki danışmadan öğrenebilirsiniz.

NOT: Olumsuzluk eki olan “-ma, -me” eki ile isim fiil eki olan “-ma, -me” eki karıştırılmamalıdır.
Ortalığı toplama görevini kardeşine verdiler. (İsim Fiil Eki)
Bu saatte herkes uyuyor ortalığı toplama. (Olumsuzluk Eki)

NOT: Fiiller gibi çekimlenemeyeceklerini yukarıdaki açıkmada belirtmiştik. Şimdi bunun örneklerle açıklamasını daha da netleştirelim.
Uyu-mak istiyorduk. (Bu cümledeki fiilimsiye kip eki ve şahıs eki getirmeye çalışalım)
Uyu-mak- yor-uz istiyorduk. ( 🙂 anlamsız olduğunu gördünüz arkadaşlar)

[mehmet akif2]

2-Sıfat Fiil (Ortaç)
Fiillere getirilen “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleri ile yapılır. Bu ekler de büyük ünlü uyumu kuralına göre eklendiği sözcük içinde değişiklik gösterecekleri için “-an, -en, -ası, -esi, -maz, -mez, -ar, -er, -dık, -dik, -duk, -dük, -acak, -ecek, -mış, -miş, -muş, -müş” şekillerinin olduğunu bilmeliyiz. Fakat daha rahat ezberleyebilmemiz için “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” eklerini bilmemiz yeterlidir. Zaten daha da kolay akılda kalması için şifrenmiş bir şekilde sıralanmıştır:
“Anası mezar dikecekmiş”
Aşağıdaki örneklerde sıfat fiillerin cümle içinde sıfat görevlerinde kullanıldıklarına dikkat ediniz. Sıfat fiil ekleri fiillere gelerek onları cümle içinde sıfat ya da adlaşmış sıfat yapar.

ÖRNEKLER
Çalışan adamı herkes sever.
(Niteleme Sıfatı) (isim)
(Sıfat Fiil)
Gelen, gideni aratır. (Adlaşmış Sıfat+ Sıfat Fiil)
Yıkılası dağlar geçit vermez oldu.
Bu çocuğun sevilesi bir yanı kalmamış.
Görünmez kazaya da davetiye çıkarmayalım.
Aşılmaz yollardan aşırdın beni.
Koşar adımlarla bebeğini kucaklamaya gitti.
Gider ayak herkesin canını yaktı.
Ne zaman seninle olsam tanıdık bir kuş cıvıltısıyla uyanırdım her sabah…
Bazen bilindik şiirlerle bile olsa göz doldurmayı iyi biliyordu.
Gelecek sezonda en başarılı futbolcular bizim olacak.
Böyle bir kazadan sağlam çıkabildiyse verilmiş sadakası var demek.

NOT: Sıfat fiillerin olumsuz şekilleri de mevcuttur.
Çalışmayan adama kimse ekmez vermez.
Olmayacak duaya amin denmez.

NOT: Bazı sıfat fiil ekleri ile başka ekler benzerlik göstermektedir. Bunları karıştırmamak gerekir. Fiilimsiler ve eklerini ayırt etmek için bir çok faktör var fakat en önemlisi eki alan sözcüğün fiil kök gövdesi olup olmadığına ve sözcüğün cümlede sıfat görevinde kullanılıp kullanılmadığına bakmaktır. Karıştırılan ekler;

Tutmaz dizlerim birden düzeldi. “-mez, -maz” =Sıfat Fiil Eki
Dedemin dizleri tutmaz. “-mez, -maz” = Geniş Zaman Kipinin Olumsuzluk Eki

Koşar adımlarla yanıma geldi. “-ar, -er” = Sıfat Fiil Eki
Her sabah mutlaka koşar. “-ar, -er” = Geniş Zaman Kip Eki

Gelecek yıl şampiyonuz. “-acak, -ecek” = Sıfat Fiil Eki
Seneye bize gelecek. “-acak, -ecek” = Gelecek Zaman Kip Eki

Yırtılmış pantolon ile dışarı çıkma. “-mış, -miş, -muş, -müş” = Sıfat Fiil Eki
En sevdiği pantolonu yırtılmış. “-mış, -miş, -muş, -müş” = Öğrenilen Geçmiş Zaman Kip Eki

[mehmet akif2]

aker kartal videosundan örnek ve aldığım not

[mehmet akif2]

aker kartal videosundan aldığım not sizler için renklendirdim

CÜMLEDE ANLAM KONUSU

[mehmet akif2]

"Birçok" kelimesinin yazımı sık sık karıştırılır. Bu kelime birleşik kelime olduğundan bitişik yazılması gerekmektedir. Bu durumda sıfat olarak kullanılmış olur. Örneğin: Birçok araç kenara çekmiş bekliyordu.

Ek olarak bir kelimesinin sayıyı nitelediği cümlelerde yanına gelen çok ayrı yazılabilir ama burada sıfat kullanımı yoktur ve nadiren karşılaşılır.

Örneğin: Bir çok şekil bir sayıdır. (Daha doğru olan kullamında "Bir, çok şekil bir sayıdır" şeklinde bir virgül zaten durumu bozmaktadır)

[mehmet akif2]

Aynı şekilde belirsizlik anlamı taşıyan "birkaç" ve "hiçbir" kelimeleri de bitişik yazılır:

Örneğin: Onunla hiçbir şekilde konuşamıyoruz.
Örneğin: Birkaç çapulcunun söylediklerine mi inanayım?

"Şey" kelimesi ile birlikte kullanılanlar ise ayrı yazılır. Türkçe'de şey kelimesi hep ayrı yazılır dersek sanırım yanılmış olmayız.

Örneğin: Hiçbir şey beni tatmin etmiyor.
Örneğin: Her şey benim için aynı artık

[mehmet akif2]

Gelelim "herhalde" kelimesine . Bu kelime 2 şekilde de kullanılabilir ancak kullanım durumuna göre cümlenin anlamına etkisi değişir.

• Bir şeyin gerçekleşme ihtimalinden bahsediyorsanız, "herhalde" şeklinde bitişik kullanabilirsiniz.
Örneğin: Herhalde hasta oluyorum. -> Kesin değil ama bir ihtimal var!
• Bir şey kesin gerçekleşecek ise "her halde" şeklinde ayrık olarak kullanabilirsiniz.
Örneğin: Söylediği kadarı ile, her halde yarışmada sonuncu geliyor. -> Yani, her ne durum olursa olsun sonuncu gelecek. Mutlaka sonuncu olacak, kesinlik var!
ÖNEMLİ NOT: "her" sözcüğüyle tamlama oluşturan sözcükler hep ayrı yazılır. her şey, her yer, her zaman gibi...

[mehmet akif2]

neden-sonuç ve amaç-sonuç cümleleri

her zaman için kelimesi gelmeyebilir şu da ipucu olabilir

neden-sonuç cümlelerinde nedenin de sonucun da cümlede bulunması lazım

amaç-sonuç cümlelerinde amacın gerçekleşip gerçekleşmediği belli değilken sonuç cümlede bellidir.

[mehmet akif2]

İken’in Yazılışı

İken ayrı olarak yazılabildiği gibi kelimelere eklenerek de yazılabilir. Bu durumda başındaki i ünlüsü düşer. Getirildiği kelimenin ünlüleri kalın da olsa, bu ekin ünlüsü ince kalır: okur-ken (< okur iken), yazar-ken (< yazar iken), çalışır-ken (< çalışır iken), uyur-ken (< uyur iken), başlar-ken (< başlar iken), durmuş-ken (< durmuş iken), olgun-ken (< olgun iken), durgun-ken (< durgun iken).

İken, ünlüyle biten kelimelere ek olarak getirildiğinde başındaki i ünlüsü düşer ve araya y ünsüzü girer: okulday-ken (< okulda iken), yolday-ken (< yolda iken).

[mehmet akif2]

Ek Fiil Olan imek’in Yazılışı

İmek fiili bugün daha çok ekleşmiş olarak kullanılmakta ve ünlü uyumlarına uymaktadır.

Ünlüyle biten kelimelere eklendiğinde i ünlüsü düşer. Bu durumda araya y ünsüzü girer: ne-y-se (ne ise), sonuncu-y-du (sonuncu idi), yabancı-y-mış (yabancı imiş).

Ünsüzle biten kelimelere eklendiğinde de i ünlüsü düşer: gelir-se (gelir ise), güzel-miş (güzel imiş), yorgun-du (yorgun idi).