Hadis Bilgisi/Dhbt Medineweb

[Mihrinaz]

Hadis Bilgisi/Dhbt Medineweb

HADİS BİLGİSİ

Hadîs-i Nâsih: Rasülüllah Efendimizin, son zamanlarında söyleyip, önceki hükümleri değiştiren hadis-i şerifleri.

Hadîs-i Cibrîl: Peygamberimiz, ashabı (arkadaşları) ile otururlarken, Cebrail (a.s.)’ın insan süretinde gelip; İslam’ı, imanı ve ihsanı sorduğunda Rasülüllah’ın verdiği cevabları bildiren hadis-i şerif.

Cerh ve Ta’dîl: Hadis ilmine ait iki ıstılah (terim).
Cerh, yaralamak. Bir hadis aliminin, bazı sebeplerle ravinin (hadis rivayet eden kimsenin) rivayetini (naklini) reddetmesi.
Ta’dil, düzeltmek. Bir hadis aliminin, bir ravinin rivayetinin kabül edilebileceğini açıklaması.

Cevâmi’u’l-Kelim: Az kelime (söz) ile çok şey anlatma özelliği.

İhtisâr: Hadisi özetlemek, rivayet ederken bir kısım kelimeleri kısmaktır.

Takti’: Kısımlara bölmektir. Bir hadisi ihtivaettiği hükümlere göre parça lamaktır.

Telfîk-i Rivâyet: Hadisin değişik rivayetlerini birleştirmektir.

Tedvîn: Cem etmek. Hadislerin yazılarak kitap haline getirilmesi safhası dır. Zühri, hadisi ilk kez tedvin eden kişidir.

Tasnîf: Sınıflara ayırmak. Hadisleri belli guruplara ayırmaktır.

İsnâd: Rivayetin ilk kaynağına yakınlığı, yani ravi sayısı azlığı.

Tebvîb: Hadisin bablara ayrılmasıdır, tasnifin içinde yer alır. Müksirûn: Çok hadis rivayet eden sahabelere verilen sıfattır.
Bu kişiler;
1) EbüHureyre: 5375 hadis.
2) Abdullah İbn Ömer: 2630 hadis.
3) Enes b. Malik: 2286 hadis.
4) Hz. aişe: 2210 hadis.
5) İbn Abbas: 1660 hadis.
6) Cabir b. Abdullah: 1540 hadis.
7) EbüSaid el-Hudri: 1170 hadis.
8) Abdullah b. Amr ibnu’l as hadis.

İlk Hadîs Usûlü Eserini Veren Kişi: Abdurrahman ibn-u Hallad er Ramehurmuzi’dir.

Kütüb-i Sitte: Kur’an-ı Kerimden sonra, İslam dininin ikinci kaynağı olan hadis-i şerifleri ihtivaeden ve doğruluğu İslam alimleri tarafından tasdik edilen altı hadis kitabının hepsine birden verilen ad.
Buhari (Sahîh-i Buhârî) ve Müslim’in (Câmi’us-Sahîh) Cami’leri ile Ebü Davüd, Tirmizi, Nesai ve İbn Mace’nin Sünenleridir.

Kütüb-iTis’a:KütübiSitte’ye ilave olarak toplam dokuz kitaptır. Darimi’nin Sünen’i, İmam Malik’in Muvatta’ı, Ahmet İbn-i Hanbel’in Müsned’i.

KAYNAĞINA GÖRE HADÎSLER

Kudsî Hadîs: Anlamı Allah’a, lafzı Hz. Peygamber’e ait olan hadislerdir.

Merfû Hadîs: Hz. Peygamber’e isnad edilen hadisler.

Mevkûf Hadîs: Sahabelerden rivayet edilen hadisler.

Maktû Hadîs: Tabiinden rivayet edilen hadisler.

RÂVÎLERİN SAYISINA GÖRE HADÎSLER

Mütevâtir Hadîs: Yalan üzerinde birleşmeleri aklen mümkün olmayan raviler topluluğunun, her nesilde, kendileri gibi bir topluluktan rivayet ettiği, işitme veya görmeye dayanan hadislerdir.
İki türü vardır:
Lafzi mütevatir, senedin başından sonuna kadar her tabakada bütün ravilerin aynı lafızlarla rivayet ettikleri hadis.
Manevi mütevatir, lafızları değişik olduğu halde aynı anlamı ifade eden rivayetlerdir.

Âhad Hadîs: Mütevatir hadis şartlarını taşımayan hadistir. Ravi sayısı bazen çok, bazen bire düşen hadisler. Meşhür, Aziz ve Garip şeklinde türleri vardır.
Meşhûr Hadîs: Herhangi bir tabakada en az üç ravisi olan hadisler.
Azîz Hadîs: Ravi sayısı ikiye düşmüş olan hadisler.
Garîp Hadîs: Bir tek ravisi bulunan hadisler.

SIHHAT DERECESİNE GÖRE HADÎSLER

Sahîh Hadîs: Rasülüllaha ait olduğunda usül bakımından herhangi bir te reddüt bulunmayan, sıhhatine hükmedilmiş olan hadistir.

Hasen Hadîs: Sahih ile zayıf arasında yer alan, ancak sahihe daha yakın olan hadislerdir. Zayıf Hadîs: Zayıf hadis, sahih ve hasen hadiste bulunması gereken şartla rı taşımayan fakat uydurma olarak da isimlendirilemeyen hadistir.

SENETTEKİ KOPUKLUKTAN DOĞAN ZAYIF HADÎSLER

Mürsel Hadîs: Tabiinin sahabeyi atlayarak doğrudan Hz. Peygamber’e isnatla rivayet ettikleri hadislerdir.

Munkatı’ Hadîs: Senedin herhangi bir yerinden bir ravinin veya farklı yer lerinden “peş peşe olmamak şartıyla” birden fazla ravinin düştüğühadistir.

Mu’dâl Hadîs: Senedin herhangi bir yerinden peş peşe iki veya daha çok ravinin düştüğühadistir.

Muallâk Hadîs: Senedin baş tarafından bir veya birkaç ravi ya da tamamı nın ismini kaldırarak rivayet edilen hadistir.

Müdelles Hadîs: Hadis terimi olarak ravinin çağdaşı olup görüştüğüfakat hadis almadığı veya çağdaşı olduğu halde görüşmediği bir şeyhten işittiğini zannettirecek şekilde rivayet ettiği hadis türüdür.

RÂVÎYE YAPILAN İTHAMLARDAN DOĞAN ZAYIF HADÎSLER

Münker Hadîs: Zayıf bir ravinin güvenilir bir ravıye veya ravilere aykırı olarak rivayet ettiği ve bu rivayetiyle tek kaldığı hadislerdir.

Metrûk Hadîs: Yalancılıkla itham olunan; çok yanılma, fısk, gaflet gibi ku surlardan birini taşıyan ravinin tek başına rivayet ettiği hadislerdir.

Muallel Hadîs: Dış görünüşübakımından sahih olmakla birlikte bu sıhha ti yok edebilecek bir illete sahip olan hadislerdir.

Müdrec Hadîs: Hadisten olmayan bir sözün, hadise bitişik olarak zikredil mesine “idrac”, bu durumdaki hadise de müdrec denir. Rasülüllah`ın sözüne herhangi bir ravinin sözünün karışmasıdır.

Mevzû Hadîs: Hz. Peygamber adına yalan uydurmakla cerh edilmiş bir ravinin rivayetleridir.

Maklûb Hadîs: Senedindeki bazı ravi isimleri ya da metnindeki bazı keli meler takdim veya tehire uğramış hadistir.

Muztarib Hadîs: Birden çok rivayeti bulunduğu halde rivayetlerinin biri ni diğerine tercih edecek sebep bulunmayan hadislerdir.

Şâz Hadîs: Ravinin rivayet ettiği hadisle aynı hadisi rivayet eden diğer ravilere aykırı düşmesi, rivayette tek kalmasıdır.

Musahhaf Hadîs: Kelimesi nokta değişikliğine uğramış hadistir. Bu duru ma da tashif denir. Sitten kelimesi yerine şey`en denmesi gibi.

Muharref Hadîs: Kelimesi hareke değişikliğine uğramış hadistir. Bu duru ma da tahrif denir. Rema ebi yerine Rema übey denmesi gibi. Beşir kelimesi nin Büşeyr diye rivayet edilmesi hem tashif hem tahriftir.

TEMEL HADîS KİTAPLARI

Ale’r-Ricâl (Şahıs Merkezli) Kitaplar:

a) Müsnedler: Sahabi raviler muhtelif kriterlere göre sıralanır ve her bi rinden rivayet edilen hadisler, konularına bakılmaksızın isimleri altında der cedilir. EbüDavüd et-Tayalisi ve Ahmed b. Hanbel’in Müsned’leri, bu türün en önde gelen örnekleridir.

b) Mu’cemler: Hadislerin ya ilk sahabi ravileri veya son ravileri olan mü ellifin hocaları, alfabetik veya kabilelerine göre bir sıralamaya tabi tutulur. et Taberani’nin el-Mu’cemü’l-kebîr, el-Mu‘cemu’l-evsat ve el-Mu‘cemu’s-sağîr’i bu grubun en meşhur örneklerini teşkil eder. el-Mu’cemü’l-kebîr ise müsnedler gibi sahabi ravilerini esas alır.

Ale’l-Ebvâb (konu merkezli) Kitaplar: Hadisler, ravilerine bakılmaksı zın konularına göre tasnif edilir, birer bab/alt başlık tahsis edilir. Câmî’ler, Sünenler, Musannefler gibi türleri vardır.

ÖNDE GELEN MUHADDİSLER

Ahmed b. Hanbel: H. 164’te Bağdat’ta doğmuş, H. 241′de vefat etmiş tir. 700’den fazla sahabi’den nakledilen 30.000’e yakın hadisi ihtivaeden Müsned’i, müsned türünün de en meşhurudur. 750.000 hadisten seçerek meydana getirmiştir.

İmâm Mâlik: H. 93 yılında Medine’de doğmuş, H. 179/795’da Medine’de vefat etmiştir. Etbau’t-Tabiin’dendir. el-Muvatta‘ı, 10.000 hadis ve 1720 rivayeti ihtivaetmektedir.

Buhârî: H. 194/810 yılında Buhara’da doğmuş, H. 256/870 yılında vefat etmiştir. Daha on yaşlarında iken hadis ezberlemeye başlamıştır. Bini aşkın hocadan ders almıştır. Bütün ömrünüve her şeyini hadise adayan Buhari’, yüz bini sahih, toplam üç yüz bin hadis ezberlemiştir. el-Câmiu’s-sahîh adlı eserini 600.000 hadis arasından seçmiştir. Mükerrerler dahil 7275, mükerrerler dı şında dört bine yakın hadis ihtivaeder.

Müslim: H. 202, 204 veya 206 tarihinde Nişabur’da doğmuş, 874’de vefat etmiştir. Bütün hayatını hadise adamıştır. “Sahîh-i Müslim” diye şöhret bulmuş olan el-Müsnedü’s-Sahîh, Kütüb-i Sitte’nin ikinci kitabıdır. İmam Müslim onu, 300.000 hadis içinden seçerek meydana getirmiştir.

Tirmizî: H. 209/827 yılında doğmuş, H. 279/892’da Tirmiz’de vefat et miştir. Buhari, Müslim ve EbüDavüd gibi öteki Kütüb-i Sitte müellifleriyle görüşmüştür. En meşhur eseri Sünenü’t-Tirmizî, Kütüb-i Sitte’nin üçüncü kitabıdır.

Ebû Dâvûd: Sünenler, fıkıh konularına göre tasnif edilmiş, ahkam hadislerini ihtivaeden kitaplardır. EbüDavüd, H. 202’de Sicistan’da doğ muş, H. 275/888’de Basra’da vefat etmiştir. Sünen’i 4800 hadis ihtiva et mektedir.

Nesâî: H. 214/829 yılında Nesa'da doğmuş, Remle’de veya Mekke’de H. 303/915 yılında vefat etmiştir. Nesai bu kitabını sadece sahih hadisleri al mak üzere ihtisar etmiş, eserine el-Müctenâ veya meşhur olduğu şekliyle el Müctebâ adını vermiştir. Sünenler içinde en az zayıf hadis ve cerh edilmiş ravisi bulunan bir kitab olarak bilinir.

İbn Mâce: H. 209’da Kazvin’de doğmuş, H. 273’te vefat etmiştir. İbn Mace’nin Sünen’i, mukaddime hariç 37 kitab, 1515 bab ve 4341 hadisten oluşmaktadır.

Dârimî: H. 181/797’de Semerkand’da doğmuş, H. 255/868’de Merv’de vefat etmiştir. Sünen’i, kendisine özgüve gerçekten kıymetli mukaddimesi dışında taharetten vasiyyete kadar uzanan fıkhi bölümleri, fıkıh kitaplarındaki sıralanışlarına uygun biçimde ihtivaetmektedir.

Sahîhayn: Sahih-i Buhari ve Sahih-i Müslim.


alınyıdır. hazırlayanların eline emeğine sağlık...