İlahiyat Önlisans 2.Sınıf Yaşayan Dünya Dinleri ünite özetleri

[Milena]

İlahiyat Önlisans 2.Sınıf Yaşayan Dünya Dinleri ünite özetleri

YAŞAYAN DÜNYA DİNLERİ

ÜNİTE 6
YAHUDİLİK 1
1-konu özetleri
2-sorular
GİRİŞ
Yahudilik 3 ilahi kayaklı dinden biri ve kronolojik olarak en eskisidir.
Yahudilerin dini Yahudi adını almadan önce kavmin adına baplı olarak İbranilerin dini veya israiloğullarınn dini olarak adlandırılıyordu.
TEMEL KAVRAMLAR (İBRANİİİSRAİL VE YAHUDİLİK TERİMLERİ)
Yahudileri tanımlamak için bir çok terim kullanılmaktadır ve bunların başında İbrani İsrail ve yahudi gelmektedir.
Yahudiler kendilerinin İbrani abram (hz. İbrahim)dan geldiklerine inanmakta kutsal kitaplarının diline İbranice denilmekte dinlerini ve milletlerini ifade ederken Yahudi terimi kullanılmakta diğer taraftan İsrail oğulları diye bilinmekte ve filistinde 1948 de kurdukları devlete İsrail adını vermektedirler
İbrani terimi
Yahudilerin ulu ata olarak kabul ettikleri hz. İbrahim tevratta İbrani olarak takdim edilmektedir.yahudi inancına göre hz nuh insanlığın 2.atasıdır.hz. ademle nuh arasında 10 hz nuh ile hz İbrahim arasında da on nesil vardır.nuhun 3 oğlundan sam ın soyundan gelenlere sami kavimler denilmektedir.samın soyundan gelen eber hz. İbrahimin büyük atasıdır. Ve hz ibrahime eberin soyundan geldiği için İbrani denilmektedir.
İsrail terimi
İsrail terimi iki kelimeden oluşmaktadır.ve kelimenin ilk kısmını oluşturan isra kelimesi kesin olmamakla birlikte üstün gelmek şifa vermek parlamak güreşmek güçlü kılmak gibi anlamlara gelir.el ise tanrının eli anlamına gelir.tevrata göre bu terim yakupla güreşen biri tarafından ona verilmiştir.
Yahudi kutsal kitabının hoşea bölümüne göre Yakup un güreştiği kişi tanrının meleğidir.
Günümüzde İsrail adı hz. İbrahim ishak ve Yakup yoluyla gelen ve aynı tanrıya imanda birleşmiş bütün kavim için kullanılmıştır.
Yahudi terimi
Kuranda Yahudi kelimesi yehüdi hadu ve hüdna şeklinde geçmektedir
Yahudi kimdir ?
Geleneksel Yahudi hukukuna göre bir kişinin Yahudi kabul edilmesi öncelikle ayhudi bir anneden doğmuş olma şartıdır.yahudi olunmaz Yahudi doğulur terimi de bu temel kuralı yansıtmaktadır.dolayısıyla baba Yahudi olsa bile anne Yahudi olmayınca çocuk Yahudi sayılmaz.
Ancak Yahudi dini hukukunun bu temel prensibi yanında Yahudi dinine girmeye müsaade edilmiştir.
Yahudiliğe girme şartları erkek için sünnet olma ayrıca erkek ve kadın için mikve adı verilen bir havuzda tümüyle suya dalma (tevilah) ve Yahudi şeriatının emirlerini kabul etmektir. Dine giriş uygulamalarınının bir kısmı reformist ve muhafazakar Yahudilerce kabul edilmemektedir.
Reformistlere göre Yahudi anne ve babadan doğmayan çocuk Yahudi dir.
Yahudi dini hukuku ( halahah)
Yahudilik nedir ?
Yahudilik hz. İbrahimi referans olarak kabul eden monoteist din ailesinin üç halkasından biri ve en eskisidir.
Yahudilik bir ve tek tanrı inancıyla dini hukuk ve praiğe yönelik vurgu yönünden İslam dinine en yakın olan dindir.
Yahudiliğin en belirgin özelliği politeist bir ortamda monoteist (tek tanrı) inancını yerleştirmesidir.
Yahudiliğe göre Yahudiler tevratta yer alan 613 emri uygulamakla yükümlüdür. Yahudi olmayanlar ise nuh un yedi kanunu uygulamak zorundadır.
TARİHSEL GELİŞİM
Yahudiler kendilerinin büyük ata ibrahimden geldiklerine inanmaktadırlar.israil oğullarının ve İsrail dininin kökeni Yahudi geleneğinde ilk İbrani atası ilk monoteist ve aynı zamanda ilk Yahudi kabul edilen ibrahime dayandırılmaktadır.
İsmail Hacer den doğmuştur.
İshak sareden doğmuştur.
Yahudilerin iddialarının aksine kuran hz. İbrahimin Yahudi veya hristiyan olmadığını çünkü Tevrat ve incilin ondan sonra nazil olduğunu belirtmektedir.
İsrail oğullarının Yusuf vasıtasıyla mısıra gelişleri mısır daki hiksos saltanatı döneminde olmuştur.ve İsrail oğulları mısır da 430 sene kalmışlardır.
HZ. MUSA
Yahudilere peygamberlerin en büyüğü hz. Musadır
Kendinse verilen kitap tevrattır.
Hz. Musa hz. Yakup un 12 oğlundan levinin soyundan gelmiştir.
Vaat edilmiş topraklar : merkez : Kudüs onun merkezinde :siyon dağı ve mabet bölgesi bulunmaktadır.
Kuranı kerimde en çok ismi zikredilen peygamber hz. Musadır.(136 kere)
Tevratın çıkış levililer sayılar ve tensiye bölümleri hz. Musadan bahseder.
İsrailin 12 kabilesi : ruven şimeon yehuda yisakar zevulun dan naftali gad aşer efraim menase ve bünyamin.
Hakimler arasında yer alan deborah Yahudilikteki kadın peygamberlerdendir.
İsrailin ilk kralı saul.
Büyük mabedi inşa eden hz. Süleyman dır
Yahudi krallığını yıkıp 1. mabet dönemini bitiren kavim babillilerdir.
Yahudilere göre ezra bir peyamber değildir. Fakat peygamberlerden öte bir konuma sahiptir.
Yahudilere göre musa önce önce gelmeseydi Tevrat ezraya verilecekti.
Mabedin yeniden yapılanmasına öncülük eden şahıs ezradır.usta bir Tevrat yazıcısı olarak bilinir.
Tevratın yeniden yazılması ve tekrar hayata geçirilmesi onun zamanında olmuştur.tevratı haftalık okuma parçalarına bölen ve haftalık Tevrat okuma geleneğini başlatan odur.
İkinci mabed dönemi Romalıların yıkmasıyla sona ermiştir.
Bir rivayete göre Medine de yaşayan kanuka nadir ve kurayzaoğulları kabileleri 2.mabed döneminden sonraki sürgünde medineye gelmişlerdir.
Osmanlılar döneminde sabatay sevi Mesih iddiasıyla ortaya çıkmış Osmanlıları bu isyanı bastırmasıyla sabatay sevi Müslüman olmuştur.(sabatayizm)
1897 deki 1. Siyonist kongresi thedor herzl i başkan seçti (filistine yerleşme olayı)
Bugün israilde ki Yahudi toplumu etnik açıdan aşkenazm sefardim mizrahim ve Etiyopya yahudileridnden oluşmaktadır.
Aşkenazim sosyal ekonomik ve siyasi statü açısından en üst seviyededir.
En alt seviye is mizrahim ise en alt seviyededir.
İsrail devleti Ortodoks öğretiyi kabul etmektedir.
KUTSAL KİTAPLARI
Yahudiliğin kutsal kitabı Türkçede eski ahit diye bilinen ve Yahudilerin Yahudilerin TANAH adını verdikleri kutsal metinlerdir.
Tanah 3 temel bölümden oluşan Yahudi kutsal kitabının her bir bölümünün adının ilk harflerini bir araya getirmek suretiyle oluşturulmuş bir uydurma isimdir. Tanah = tora (Tevrat) nevim (peygamberler) ve ketuvim (kitaplar dan oluşmaktadır.
Tevrat en dar anlamıyla Yahudi kutsal kitabının ilk bölümünü oluşturmaktadır ve geleneksel Yahudi inancında musa peygambere tanrı tarafından verildiğine inanılan en önemli bölüm kabul edilmektedir.
Tevrat kitabı yazılı Tevrat
Talmud ise sözlü Tevrat.
Yazılı Tevrat geniş anlamıla musaya verilen 5 kitabın (tora) yanı sıra peygamberler (nevim) ve kutsal yazılar (ketuvim) denieln literatürüde içine alan eski ahidin tamamı için kullanılmaktadır.
Tanahın dili içindeki 3 pasaj hariç İbranicedir.
Biirnci temel bölüm olan Tevrat kendi içinde ÇIKIŞ LEVİLİLER TEKVİN SAYILAR VE TESNİYE alt bölümlerinden oluşmaktadır.

[Milena]

YAşAYAN DÜNYA DıNLERı DERSı KONU ÖZETLERı

MECUSıLıK VE SÂBıÎLıK
5.ÜNıTE
Mecusilik: Zoroastrionizm – Zerdüştlük ateş kültüründen dolayı “ateşperestlik” kökenli dinsel gelenektir.
*ıran ‘daki Gabarlar ve Hindistan vs. Parsiler Mecusi geleneği temsil eder.
*Mecusi ismi eski ıran toplumsal sınıfı ifade eden Mecuş’tan gelir.
Zerdüşt: annesi Dugdova babası Poyruşaspa’dır.20 yaşında evlenen Zerdüşt’ün ışatyastra adlı bir oğlu ve 3 kızı olmuştur.
*30 yaşında ibadet için nehirden su alıp çıkarken Tanrı’nın meleği Vohu Manah gelip ilk vahiyleri kendisine iletmiş ve kendisini kutsal ruh Ahura Mazda’ya götürmüştür.
*Zerdüş yaşadığı dönem çok tanrıcılığa karşı tek tanrıcılığı ile elçi olarak göreve başlamıştır.
*ınanç yayma çabasına ilk kuzeni inanmıştır.
*Kral Viştaspa’nın ülkesine göç etmiş,Viştaspa’nın Zerdüşt’ün öğretisini kabul etmesi dönüm noktası olmuştur.
*Zerdüşt Turanlıların Viştaspa’yla yaptığı savaşta Viştaspa’nın yenilmesiyle Zerdüşt ölmüş ya da öldürülmüştür.
*Annesi 15 yaşında Zerdüşte mucizevi şekilde hamile kalmış, Zerdüşt gülerek doğmuş, Tanrı Ahura Mazda ile konuşmuş, kutsal ateşi bulmuştur.
Mecusiliğin Tarihsel Gelişimi: 1) Zerdüşte’le başlayan tek tanrı Mazda’yı öne çıkaran monoteizm inancını içeren dönemdir. Çok tanrıcılık, pagan kültüne karşı çıkılmış, Peygamber Zerdüşt’ün Ahura Mazda’dan aldığı öğreti savunulmuştur.
*Daryüs zamanında ıran dışı Anadolu ve Avrupa’da Zerdüştlük yayılmaya çalışılmıştır.
*Kral Cyrusi tanrının Çobanım veya Mesihim iltifatına mazhar olarak anılır.
*Ahura Mazda’nın tek tanrı olarak öne çıktığı monoteist yapı Mazdaizm’dır.
*Ahamenidler Döneminde Magianlar (mecuş) bunlar arasındadır.
*Mecüşler Zerdüştlüğün Ortadoks olmayan tarafıdır,Sasaniler döneminde Mecusilik düalist yapısıyla dikkat çeker.
*M.S 272’de ımparatorluk Başrahibi Kartir’in göreve gelmesiyle Mecusilik resmi din ilan edilmiş.
*Sasanilerin yıkılıp ıslam’ın gelmesiyle Mecusilik gerilemiştir.
*Müslümanlar Mecusilere Zımmi muamelesi yapmışlardır.Hz.Muhammed’de Yemen ve Hecer Mecusilerine kadınlarıyla evlenmemek, kestiğini yememek şartıyla cizye bağlanmasına izin vermiştir.
*1600’de Parsi Rahip Bahman Kıssa i Sancan’ı yazmıştır.
*Mecusiler Gujerat’a yöneticilerin dinsel ihtiyacını açıklamak,silah taşımamak, Hint elbisesi giymek ve evlilik törenini akşam yapmak şartıyla yerleşmişlerdir.
*Gujerat Parsi toplumu 5 bölgeye; Sancarlar,Bhagaryanlar,Godavralar,Bharuchalar,Kham battalar ‘dır.
*Daryüs zamanında imparatorluk sınırı genişledi,Perslerin Asur ve Babil mirasına konmasıyla Zerdüştlük burada da yayıldı.
*Bu dönemde Mitra kültürü ön plana çıkarıldı.
Mecusilik ne zaman düalist bir karaktere büründü? Sasaniler Döneminden itibaren, iyiliği temsil eden Ahura Mazda ile kötülüğü temsil eden Angra Meinyu düalitenin 2 zıt kavramıdır.
AVESTA: Mecusiliğin kutsal metnidir, bölümleri;Yansa,Visperad,Yaşt,Videvdat (Vendidat), Hurda Avesta olarak adlandırılır.En eski metinler Yasna’da bulunur.
*Orijinal Avesta 12.000 öküz derisi üzerine altın mürekkeple yazılmıştır, biri şiz kraliyet ailesinde , diğeri Stakhr arşivinde bulunur.
*Avesta’nın derlenmesi Arsakid kralı Valkas ve Sasani hanedanı kurucusu Ardeşir Papakan başlatmıştır, kral 2. şapur döneminde tamamlanmıştır.
*Zend Mecusi rahiplerin Avestayı yorumlamak üzere yazdığı metinler.
ınanç Esasları: ılk evrensel tektanrıcılığı hakimdir.
*Parsiler Ahura Mazda’nın her şeyi bilen her şeye gücü yeten rab olduğuna inanırlar.
*Peygamber Zerdüşt, Ahura Mazda’nın üstünlüğünü savunmuştur.
*Zerdüşt varoluşun varlığını 7 asli varlıkla açıkladı. Ahura Mazda önce kendi kutsal ruhu Spenta Mainyu ile diğer 6 varlığı yarattı. Ameşa Spenta (Kutsal ölümsüz) adlandırılan 6 varlık;Vohu Manah ( ıyi düşünce), Aşa Vahişta (ıyi gerçek) Spenta Armaiti ( ıyi Sadakat) , Khşartrha Vairya (cazip hükümranlık) Haurvatat ( Bütünlük) ve Ameratat (ölümsüzlük)tür.
*Bunlardan sonra yazatalar-tapınmaya değer diğer ilahi varlıklar Apam Napat, Sraoşa, Aşi ve Gueş Urvan vs. varolmuştur.
*Zerdüşt, iyilikle (aşa) kötülüğün (drug) ahlaki boyutta varlığına inanmış,kötülüğe yneliş yüzünden kötülüğün çıkacağını savunmuştur.
*Kötü ruhlar arasında en başta gelen Angra Mainyu’dur. Kötü karakter taşıyan ruhlara Daevalar ( devler) , Aşa’yı (iyi) tercih edenlere Ahuralarterimi kullanılmıştır.
*Zürvan’ın iyi kötü dağıtıcısı, kaderin efendisi olduğuna inanılır. Ahura Mazda ve Angra Mainyu’nun Zürvan ‘ın yarattığı 2 kardeş olduğuna inanılır.
*Ahura Mazda ve Angra Mainyu Sasani ve sonrası ortaya çıktı.
*Ohrmazd- kudret ve iyilikle çevrili ışık dünyasında, Ehrimen karanlıkla çevrili çukurda yaşıyordu.
*Ahura Mazda yaratmayı ruhsal menog sonra maddi (getik) olarak 2aşamada yaratmıştır.
*Yeryüzüyle ilgili yaratılış Ahura Mazda’dan sudûr eden 7 asli varlıkla
ılişkili.Vohu Manah- sığırın, Aşa Vahişta-ateşin, Khsatra Vainya- ****llerin, Spenta Armaiti-toprağın, Ameretat- Bitkilerin,Haurvatat-suyun efendisi olarak görülür.ınsanın Spenta Mainyu’nun koruması altında olduğuna inanılır.
*Gayomart yeryüzünün oğlu olarak tanımlanır.
*Mecusilikte tanrının yarattığına inanılan kainat kötü değildir,bu açıdan Mecusilik düalizmi Sabilikten ayrılır.
*Mecusilikte kozmik zaman; 3 dönemde ele alınır. 1)ılk zaman yaratılış dönemini içerir. Tanrı yeryüzünü, varlıkları ve yaratıcı iyilik sembolü boğayı bu dönem yaratmıştır. 2) Kötü tanrı Angra Mainyu’nun saldırısı başlamış, iyilik- kötülük arası mücadele dönemidir. 3)Kötülüğün yok edilmesi, iyilik- kötülüğün ayrılma dönemidir.
*Mecusilikte peygamberliğin Zerdüşt sonrası devamına inanırlar. [Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...] dan alıntıdır.
*Ölüm sonrası ruh sorgudan geçirilir,iyilik baskın olursa Çinvat (ayrışma köprüsü) genişler, kötülük baskın olursa daralır.
* Fravaşi öğretisine göre yeryüzündeki maddi varlık geçicidir, aslolan ruhun ilahi âlemde bedenle birleşmesidir.Cehennem Agra Mainyu tarafından yönetilir, arınma yeridir;sonra cennete gideceklerdir.
*Mecusilikte ateş tapınma objesi değil,tanrısal saflık, iyilik, temizliğin simgesidir. Ateşe çöp vs kirli şeyler atılamaz, kirletilemez.
*Ataş Vahram (Bahram) 24 saat yakılı tutulan önemli kutsal ateştir.
*Mecusiler ateşe tapmazlar, onlar ateşi iyilik, güzellik sembolü olarak görürler..
Mecusilikte Ahura Mazda nasıl tanımlanır?Herşeyi bilip gücü yeten tek Rab’dır.Tüm varlıklar Ahura Mazda’dan zuhur etmiştir.
Temel ıbadetleri: ahlak sistem özünü “humuta,hukhta,huvarşta” yani “iyi düşünce, iyi söz, iyi davranış” esasına dayanır.
*5 vakit dua; güneş doğarken,öğlen tepedeyken,öğleden sonra, güneş batarken ve gece .günlük ibadetleri arasında önemlidir.
*Doğum, evlilik, cenaze töreni dini olay gibi değerlendirilir,doğum sonrası bebeğe kutsal hom suyu verilir.
*Navcot törenlerinde çocuklar dualarla kutsal kuşak Kusti’yi takarlar.
*Yıllık kutlanan 7 bayramdan en büyüğü ve önemlisi No Ruz (Nevruz)’dur. Ateşin efendisi Aşa Vahişta’ya atfedilmiştir.Diğer 6 bayram ( Gahambar) denir. Sonbahar hasat zamanı Mehregan (Mihrican) kutlanır.
*Haoma içeceğinin kişiye ölümsüzlük kazandıracağı belirtilir.
*Mecusiler ruh bedenden ayrılınca ceset kirli sayılır,onu toprağa gömmek, ateşte yakmak gibi temiz toprak ve ateşi kirletmesine izin vermez.
*Kirli şeyleri temizlemek için 3’lü metot;sığır sidiğiyle yıkanır,toprakla kurulanır,sonra su ile durulanırdı.
*Kan vs şeyler kir unsuru kabul edilir; adetli kadınlar dışlanırdı.
*Kuyruğu için beyaz boğa besler, domuz ve sığır eti yemez ,tek evlilik yaparlar.
Mecusilikte Din Adamları ve Mabet: En önemlisi (Meci) Mecuş,diğerleri Erbad (Herbad), Mobad, Bagnapad’dır.Mobad ateş tapınağındaki rahiplerdir,En yüksek dereceli rahip Dastûrân ismiyle anılır.Rahipler beyaz giyerler.
*Ateşgede tapınakları kutsal mekanlarından biridir,
3 Kutsal ateş; Ataş Bahram (en kutsalı) , Ataş Adaran, Ataş Dadgah’tır.

SÂBıÎLıK: 3 ayette ( Bakara 62; Maide 67;Hac 17) Sabiîlerden isim olarak söz edilir.
*Sabiîler kendi dinine mensup cemaat üyelerini MANDAYYE (Mande, bilenler, arifler olarak adlandırır.)
* ılmi ve otoritesiyle ayrıcalıklı olanları NASURAYYE (Nasuralar doğru inancı koruyup gözetenler) olarak adlandırırlar.
*Batılı araştırmacılara göre Sabiîliğe Mandaizm de denir.
*Sabiîlerden bahsedilirken yıldız, gezegene tapanlar diye bahsedilir; ama bu Sabiîlerin özelliği değildir.
*Dinlerinin Hz.Adem ‘le başlayan ilk din olduğuna inanırlar.
*Büyük bir önder ve ışık Peygamberi olarak Hz.Yahya’yı görürler.
Kutsal Metinleri: Yazılı metinler ve sır metinleri diye 2’ye ayrılır.
*Sabiî kutsal kitapları Ginza, Draşya d Yahya, Kolasta’dır.
GıNZA; Adem’in kitabı diye adlandırılır,Dua , teoloji, mitoloji, ölüm sonrası hayatla ilgilidir.
DRAşYA D YAHYA; Yahya’yı konu alır.
KOLASTA; (Koleksiyon-övgü) gusül, yemekler vs.ibadet ve dualarla ilgili uygulamaları konu edinir.
*Esoterik kitaplar; yalnızca rahipler ve rahip adayları kullanır,mitolojik tasavvurları ele alır.
*Kutsal metin dili Mandence, günlük dili Arapça’dır.
Sabiîliğin temel kutsal kitapları? Ginza, Draşya d Yahya, Kolasta.
Temel ınanç Esasları: Gnostik Düalizm egemendir.Bir tarafta ışık alemi, diğer tarafta karanlık alemi bulunur. Işık aleminin başında” Yüce Hayat, Kudretli Ruh”,gibi isimle anılan Malka d Nhura bulunur.Bu alem yokluk, eksiklik vs uzaktır.Işık aleminin ( Hayye) prensibinden oluştuğu ifade edilir. Karanlık aleminin yokluk , eksiksizlik ve düzensizliği ifade eden kaos “Kara su” dan oluşmuştur. Alemin başında “ Ur yada Büyük Canavar” diye adlandırılan Malka d Hşuka bulunur.
*Ruha, alemin yaratılışında kötü varlıkları harekete geçirmesinde Malka d Hşuka’yı kışkırtan dişi figürdür.
*Yuşamin, Abatur, Ptahil karanlık alemine atılmış varlıklardır.
*Sabiîlere göre kurtuluş yalnız ruh için geçerli, beden bu dünyaya aittir.Kurtuluşun tek yolu “manda-hikmet” ilahi kurtarıcı bilgiye ulaşmaktır.Bu bilgi kazanılan değil, bahşedilen bilgidir.
*Mehdi Praşay Ziva ( “son savaşçı, son kral”) dır.Ahlaki kötülüklere son verir.Sabiîliğin insan anlayışında ruh, beden ve nefs ayrımına dayalı parçacı insan tasavvuru yer alır.
Sabiî düalizmin en çarpıcı özelliği? Işık ve karanlığa dayalı düalite oluşturmak.Maddi evren ve insan bedeni bizatihi kötü,iyi olan ışık alemine ait ruhtur.
Temel ıbadetleri: ıbadetlerini MANDı önünde yaparlar.
*ıbadetleri içinde en önemlisi boy abdesti, vaftizdir.
*MASBUTA,TAMAşA,RışAMA 3 çeşit temizlenme var.
MASBUTA; boy abdesti vaftiz gözetiminde akarsuya dalıp çıkmak
TAMAşA, rahibe gerek duymadan kendi başına 3 kez nehire girip çıkmak. RışAMA; ıslam’daki normal abdeste benzer.
*Sabiîlikte ayin yemekleri de önemli en önemlisi; Masiqta törenidir.Ölen kişinin ruhunun gözetim evinden hızla geçip ışık alemine ulaşmasıdır.
*Ayin yemeği hazırlık aşamasında güvercin ve koç kurban edilir.
*Yılın belli gün ve saatlerini uğursuz (mbattal) kabul ederler.
*En önemli bayramları beş günlük kutladıkları Panja ( Parvania) bayramıdır.
Sabiî Din Adamları ve Mabet: Vücutça kusursuz,sağlam, soyunda dinden dönen kimse olmayan herkes rahiptir.
*Rahipler evli olmalı, rahiplik babadan oğla geçer.
*Rahiplikteki en yüksek tabakaya “Riş’ama” denir.
*Ganzibra’lık yöresel başrahiplik görevidir.
*Normal rahipler Tarmida, yardımcı rahipler Aşganda adı verilir.
*Sabiîlikte dine kabul töreni yoktur,dışarıdan birinin (Sabiî anne ve babadan doğmayan) Sabiî olması mümkün değildir.

alıntıdır

[Milena]

YAHUDıLıK-1

6.ÜNıTE
*Yahudilere Yahudilik adı Hz.Musa’dan sonra verilmiştir.
*Yahudiler kendilerini ıbrani Aram ( Hz.ıbrahim ) soyuna dayandırır,Kutsal kitap dili ıbranice ve ısrailoğulları diye bilinir.
ıbrani terimi: Hz.Adem’den sonra insanlığın atası Hz.Nuh’tur.
*Hz.Nuh’un oğlu Sam’ın soyundan gelenlere sami kavimler denilir. Eber,Hz.ıbrahim’in atasıdır.Eber( Ever) , öte yaka demektir.
*ıbrani, Eber’in çocukları manasında kavimler topluluğunu ifade eder.
*ıbrani kelimesi Hz.ıbrahim, Hz.ıshak, Hz.Yakub ve çocuklarını tanımlar.
ısrail terimi: ısrail ( Yisrael) 2 kelimeden oluşur.ısra ( Yisra)üstün gelmek, parlamak, şifa vermek, güreşmek vs. anlamındadır. Tevrat’a göre Yakup’la güreşen biri tarafından ona verilmiştir.
El (Allah) ile uğraşan , güreşen Tanrı’ya karşı güçlü anlamındadır.
*Yahudi kutsal kitabı Hoşea’ya göre Yakub’un güreştiği Tanrı’nın meleğidir.
*Hz.Yakup’tan Hz.Süleyman’a kadar ısrailoğulları diye anılmıştır.
*ısrail krallığına Asurlular son vermiştir.
*Yahudilere göre ısrail, bir halka verilen isim, halkın yaşadığı toprağa ısrail toprağı, kurdukları devlete ısrail Devleti denir.
*ısrail’in seçilmiş kutsal kavim olması Tanrı’yla yaptığı 2 ahit sonucundadır.Tanrı’nın seçilmiş kavmi olma inancı ısrailoğullarının ırki üstünlük iddiasında bulunmasına yol açmıştır.
*ısrail kelimesi Müslüman bilginlere göre; “Allah’ın kulu,seçtiği, gece yürüyen” anlamındadır.
*Yehud kelimesi Medeni surede geçtiği halde ısrailoğulları Mekke dönemi surelerinde ıslam öncesi olayı anlatmak için geçer..
*ıslam kaynaklarında Beni ısrail, Yakub’un soyundan gelip ırken de Yahudi olanları, Yehûd ise;hem bunu hem de başka ırktan dine girenleri kapsar.
Yahudi Terimi: Aslı ıbranice Yehudi ( Çoğulu Yehûdim) ’dır.Hz. Yakub’un 4. oğlu Yehudah, Tanrı’ya teşekkür anlamındadır.
*Kur’an’da Yehûdî veya Yehûd şeklinde çoğul,Hûd şeklinde geçer.
*”Hakka dönmek, tevbe etmek” anlamında Arapça hdv kökünden türeyen kelimeler vardır. Medine’de nazil olan surelerde geçer, Yahudilerin geçmişteki kötülük ve ıslam’a cephe alışlarını anlatır.
*Mekke dönemi ayetlerinde verilen nimetler ve üstün kılınmasından söz ederken Medine Döneminde onların bozgunculuk, puta tapmak vs. özelliklerinden söz eder.
*Yahudi kelimesi hem bir milleti hem de o milletin inanç kültür geleneğini kapsar.
Yahudi Kimdir? Yahudi anneden doğan kişidir.Bir kişinin Yahudi olması için; Yahudi anneden doğması şarttır.
*Yahudi doğmayıp Yahudi olmak isteyenler; erkek için sünnet olma, her ikisi için de mikve havuzunda suya dalma ( tevilah) Yahudi şeriatının emirlerini kabul etmektir.
*ısrail’de 1950’de çıkarılan “Dönüş Yasası” her Yahudi’ye israil2e göç etme ve vatandaşlığına alma imkanı verir.
Yahudilik Nedir? Yahudilerin mensup olduğu gelenek, Tanrı’nın Yahudiler için takdis ettiği din anlamındadır.
*Hz.ıbrahim’i esas alan monoteist 3 din ailesinin en eskisidir.
*Yahudilik, Hz.ıbrahim’in dinine yakındır; çünkü her ikisinde de Tanrı’nın birliği üzerinde durulur.
*Yahudiliğin hem dini hem de milli boyutu vardır.
*Yahudilerin en belirgin özellikleri; 1) politeist ortamda tek Tanrı inancı yerleştirmesidir. 2) Tanrı-insan, Tanrı –ısrail ilişkisine vurgusudur.
*Yahudi kimliği belirleyen temel kıstas; ne olduğun ve ne yaptığın sorusudur.
*Seçilmişlik, ahit, kutsal toprak ve kurtuluş kavramı Yahudiliğin merkezindedir.
Tarihsel Gelişim: ılk ıbrani atası,ilk monoteist ibrahim’e dayanır.
*Cariyesi Hacer’den ısmail, karısı Sare’den ıshak adlı oğlu vardır.
*Yahudilere göre ıshak kurban edilmek istenmiş , karşılığında kurban verilmiştir.
*ıslam’a göre, ısmail kurban edilmek istenmiştir.ıbrani geleneğine göre her şeyin ilki Tanrı’nın hakkı olduğundan ısmail kurban edilmek istenmiştir.
*Hz.ıbrahim, ıshak ve Yakup’tan oluşan 3 ıbarani atasının ve Yakup’un 12 oğlunun hikayeleri Tevrat’ın Tekvin bölümünde anlatılır.
Hz.Musa: Kendisine Tevrat verilen, Yahudilere göre Peygamberlerin en büyüğüdür.
*Hz.Yakup’un 12 oğlundan Levi’nin soyundan gelir.
*Ömrünün 40 yılını Mısır’da geçirmiş, istemeden Mısır’lı birinin ölümüne neden olunca Medyen’e gitmiş, şuayb Peygamber’e damat olmuş, Sina dağında peygamber seçilmiştir.
*Vaat edilmiş topraklar; ısrail toprakları Tanrı’nın kutsallığının tecelli ettiği bölge, merkezi Kudüs, onun merkezi de Siyon Dağı ve Mabet bölgesi bulunur.
*Kur’an’da ismi en çok zikredilmiş Peygamber Hz.Musa’dır.
*Tevrat’ın Çıkış, Levliler, Sayılar,Tensiye bölümü Hz.Musa’yı anlatır.
*Yahudiler Hz.Musa’nın hayatını 40 yıl Mısır, 40 yıl Meyden 40 yıl da Çölde olmak üzere 3 devreye ayırırlar.
*Hakimilerin görevi ısrailoğullarını askeri yöneden sevk ve idaresini sağlamaktır.
*Hakimilerden Deborah Yahudilikteki kadın Peygamberlerdendir.
*ısrail’in ilk kralı Saul ( Kur’an’daki adıyla Talut) ‘dur.
*Yahudilere göre Davud , Peygamber değil kraldır.
*Yahudi tarihinde 1. mabedi ( Büyük Mabed) inşa eden Hz.Süleyman’dır. Bu mabede Yahudiler “Kutsal Ev” anlamında Bet- ha Mikdaş, Araplar Beytü’l-Makdis, ıslam Tarihinde Mescid-i Aksa denir. Bu dönem ısrail’in altın çağıdır.
*1.Mabed döneminin sona ermesi ve Yahudi krallığını yıkan Babillilerdir.
*Samiriler “ayrılıkçılar” olarak bilinir.Politeist inanca sahiptir. Bu nedenle Yahudi toplumundan dışlanmıştır.
*Ezra; Peygamberden öte konuma sahiptir, mabedin yeniden yapılmasına öncülük etmiştir. Musa önce gelmeseydi Tevrat Ezra’ya verilecekti, çok iyi Tevrat yazıcısıdır. Tevratı haftalık okuma parçasına bölüp , okuma geleneğini başlatandır.
* 2.Mabed döneminde yılında Judah Maccabee isyanı çıkmıştır. Diğer özelliği, Filistindeki 3 büyük Yahudi Mezhebi ( Ferisiler, Sadukiler ve Esensiler) ortaya çıkmışlardır.
*2.Mabed dönemi Romalıların yıkmasıyla sona ermiştir.
*ıslam’ın geldiği dönemde 3 büyük Yahudi kabilesi, Kureyza, Kaynuka, Nadir Medine’ye geldiği kabul edilir.
*Roma ımparatoru Hadrianus sünneti yasak eden kişidir.
*Hz.Ömer’in Kudüs’ü fethiyle Yahudiler kutsal topraklara gelmeye başladı.
*Medine döneminden itibaren Yahudilerle ilişkiler başlamış, Müslüman tesirinin ilk örneği; Talmud literatürü ve rabbilerin otoritesi üzerine kurulu Rabbani Yahudiliğe alternatif Karai Yahudiliği ortaya çıkmıştır.
*1516 Osmanlıların yükselme devri ısrail’in altın devri oldu.
*Osmanlı Yahudisi Sabatay Sevi Mesihlik iddiasıyla ortaya çıkmış.ısyan bastırılıp Müslüman olunca Sabataycılık hareketi doğmuştur.
*Rabbani Yahudiliğe karşı Hasidilik hareketi de hem Osmanlı hem Avrupa Yahudilerini etkilemiştir.
*1665’te 1. Siyonist kongresi toplandı. Theodor Herzl başkan seçildi.Siyonizm programı “ Yahudi halkı için Filistin’de kamu hukukunun güvencesi altında bir yurt kurulmasını sağlamak” olarak açıkladı.
*Antisemitizm hareketi sonucunda 1882-1903 yılları içinde Filistin’e ilk Yahudi göçü gerçekleşti.
*Bugünkü ısrail Yahudi toplumu Aşkenazim,Sefardim, Mizrahim ve Etiyopya Yahudilerinden oluşur.
*Aşkenazim; Sosyal, siyasal statü bakımından ısrail toplumunun en tepesinde yer alır.
*Sefardim; Müslüman-Arap ülkesinden gelen Asya-Afrika kökenli Yahudileri içine alır.
*En alt seviye Mizrahim’dır.
*ısrail Devleti Yahudilik anlayışı manasında Ortodoks öğretiyi kabul eder.
Kutsal Kitapları: Türkçe’de Eski Ahit, Yahudiler TANAH adını verir.
*TANAH her bölümünün adının baş harfinin birleşmesiyle 3 bölümden oluşan uydurma isimdir.
*Tanah ; Tora ( Tevrat) , Nevim ( Peygamberler) , Ketuvim ( Kitaplar) bölümünden oluşur.
*Tevrat; Yahudi kutsal kitabındaki en önemli bölümdür, Hz.Musa’ya Tanrı’nın verdiğine inanılır.
*”Öğreti, hüküm, yasa / şeriat” anlamına gelen Tevrat ( Tora) Musa Peygambere Sina dağında Tanrı’nın verdiğine inanılır.
*Tevrat kitabı; Yazılı Tevrat ; Talmud sözlü Tevrat’tır.
*Tanah’ın dili ıbranice’dır.3 temel bölüm ve toplam 24 kitaptan oluşur.
*Birinci bölüm Tevrat;TEKVıN, ÇIKIş, LEVLıLER, SAYILAR ve TESNıYE bölümünden oluşur.
*Tevrat’ın esas vurgusu;ısrailoğullarının Musa Peygamber rehberliğinde eğitilmeleridir.
*Yahudi öğretisi çekirdeği ”On emir”, “Ahit kitabı” ve Yahudi kurallarını özetleyen “ Kutsallık kanunu “ Tevrat’ın önemli kısmıdır.
*Yahudi inancına göre Tevrat, Tanrı tarafından Musa peygambere yazdırılmıştır.
*Peygamber kitapları Tanrı’nın rüya yoluyla Peygamberlere vahyidir.
*”Dört Kaynak Teorisi” J. Wellhausen’e aittir. Tevrat; kronolojik sıraya göre Yahvist, Elohist, Deuteromomist, Ruhban metinlerinden oluşmuştur. Yahvist; en eski metindir, ısrail’in seçilmişliğini vurgular.
Elohist; Mabed ve ibadet üzerinde durur.Deuteromonist; Tevrattaki Tensiye bölümü üzerinde durur.Ruhban metin; Ezra yönetimindeki Yazıcıların ( Soferim) Tevrat’la ilgili çalışmalarıdır.
*Tanah’ın en eski ve tam yazma nüshası Masoterik metindir.
*Tanah’ın en eski tercümesi 3.yyda Grekçe’ye yapılmıştır.
*Mişna hükümlerle ilgili açıklamaları ele alan bir nevi şeriat kitabıdır.
*Gamera, Mişna’nın açık-kapalı hükümlerinin açıklamasıdır.
*Gemera ile Mişna’nın birleşiminden TALMUD oluşur.
alıntıdır

[Milena]

YAHUDıLıK-2

7.ÜNıTE
ınanç Esasları: Kutsal metinlerinde iman esaslarının neler olduğu açıkça belirtilmemiştir.
*ıman esası oluşturma girişimini ilk Philo başlatmıştır.
*Müslümanlarla ilişki içinde olunması Yahudileri iman esası belirlemeye yöneltmiştir.
*ıman esaslarıyla ilgili çalışma yapanlar;Saadya Gaon, ibn Meymun başlıcalarıdır.En meşhuru ıbn Meymun’un 13 maddelik prensibidir.
*Hasda’i Crescas 13 maddeyi 6’ya indirmiş,Yosef Albo, 3’e indirmiştir.
Philo’nun 5 prensiplik Amentüsü : 1) Allah vardır, hükmeder
2)Allah birdir.
3)Alem sonradan Allah tarafından yaratılmıştır.
4)Yaratma birdir
5)Yaratmayı ilahi takdir idare eder.
*Philo’nun bu esasları Mişna ve Talmud alimleri arasında taraf bulamamış, nedeni; Philo’nun Helenistik felsefenin etkisinde kalacağı ve felsefi monoteizmi savunurken Filistin’deki dinsel gelişmeden haberdar olamayışı etkilidir.
*Karaim Yahudi Mezhebi ile mücadele,Müslüman kelmacıların Yahudiliğe yönelttiği hucümları engelleme isteği iman esaslarının yeni görüşle ele alınmasını gerektirmiş, ilk çalışma yapan Saadya Gaon’dur.
Saadya Gaon’un Amentüsü: 1) Alem sonradan yaratma ( hadis)tir.
2) Allah tektir, cismi yoktur
3)Vahye iman şarttır
4)ınsan ruh ve bedenen günah işlemekten sakınmaya davet olunmuş.
5)Mükafat – ceza haktır
6)Ruh saf ve temiz yaratılmıştır
7)Yeniden dirilmek haktır
8)Mesihi beklemek, hesap ve nihai hüküm haktır.
ıbn Meymun’un 13 maddelik iman esası: 1) Tanrı varolan her şeyi yarattı ve ona hükmetmektedir.
2)Tanrı birdir, ondan başka Tanrı yoktur
3)Tanrı cisim değildir, tasvir edilemez
4)Tanrı ezeli ve ebedidir
5)ıbadet Tanrı’ya hastır, ortak koşulamaz.
6)Peygamberlerin bütün sözleri haktır.
7)Musa’nın Peygamberliği gerçektir, O en büyük Peygamberdir.
8)Tevrat Tanrı’nın Musa’ya verdiğiyle aynıdır.
9)Tevrat değişmeyecek, başka Tanrı ve Tevrat gelmeyecektir.
10)Tanrı insanın bütün düşüncesini bilir.
11)Tanrı emrine uyanları mükafatlandırır, uymayanları cezalandırır.
12)Mesih gelecektir.
13)Ölümden sonra dirilme gerçekleşecektir.
*Ortodoks Yahudilik, ibn Meymun’un 13 maddesini benimser,diğer iman esaslarını da geçerli sayar. Reformist Yahudilik,inanç ve pratik konusunda insana değişim hürriyeti tanır.Muhafazakar Yahudilik; monoteizm dışı yönelimleri kabul etmez.
ıbn Meymun ve ıslam alemi amentüsü arasındaki farklar?birinci de meleklere iman, ikinci de Mesih inancının olmayışıdır.
*Tanrı’nın 2 levha halinde Musa Peygamber’e verdiği “On Emir” de
1)Seni Mısır diyarı, esaretten çıkaracak benim, Benden başka Tanrın olmayacak.
2)Kendin için put, yontma vs. yapmayacaksın
3)Tanrının adını boş yere ağzına almayacaksın
4)Cumartesi gününe riayet edeceksin
5)Babana ve annene hürmet edeceksin
6)Öldürmeyeceksin 7)Zina yapmayacaksın
8)Çalmayacaksın 9) Yalancı şahitlik yapmayacaksın 10)Komşunun bir şeyine göz dikmeyeceksin.
Tevratta On Emir 2 yerde nakledilir, Kur’an’da nerdedir, farklılık var mıdır?Tevratta Çıkş 20; Tensiye 5’te yer alır.Cumartesi yasağı dışındakiler Kur’an’da da vardır.Kur’an’da çok yerde tekrarlanır; ıSRA SURESıNDE toplu bulunur.
Tanrı ınancı: Yahudilik Tanrı ve ısrail’in seçilmişliği üzerinde durur.
*Tanrı hakkında ne düşündüğü değil,Tanrı’ya nasıl ibadet ettiği konusu önceliklidir.
*Tanrı önceleri Yahvist metinlerde antropomorfik , Elohist metinlerde aşkın nelik kazanır.
*Tanrı’nın özel ismi olarak kullanılan “YHVH” (Yahve –Yahova) en kutsal olanıdır.” Var olmak” Tanrı tarafından “Ben ben olanım” şeklinde adlamdırılır.
*On Emir de YHVH kelimesi yerine Efendi/ Rab anlamında Adonay veya Ha-şem (isim) kelimeleri kullanılmıştır.
*Tevratta Tanrı için kullanılan isimler; Elohim,El Elyon ( en yüce olan) , El Olam (sonsuz olan) El şadday (güçlü olan) isimleri kullanılır.
DıA ıslam Ansiklopedisindeki Allah maddesi, ıslam ve Yahudilikteki Tanrı inancının en belirgin farkı?Yahudilik Tanrı anlayışı insan milli karakter arzeder; islam’da Allah inancı milli değil, bütün âlemin Rabbidir sonradan yaratılmışlara benzemez (muhalefetün lilhavadis)
Peygamberlik: Peygamberlik müessesesi vardır, Tanah’ın 2. bölümü Neviim (Peygamberler)adı taşır.
*Peygamberi ifade etmek için nebi ( nevi) kelimesi gelir.ılk kez Hz.ıbrahim için kullanılmıştır. Gören anlamında Hozeh ve Roeh kelimeleri de peygamberi ifade eder.
*Peygamberi Peygamber yapan asıl özellik; Tanrı sözüne muhatap ve aracı olmasıdır.
*Peygamberliğin 2 şartı vardır.1 ) Tanrı’dan ilahi vahiy alması 2) vahyi insanlara tebliğ etmesidir.
*vahiyn 2 çeşiti vardır, 1)aracısız doğrudan Rab Yahve’den alınan vahiy Hz.Musa’ya özgüdür. 2) vahyin rüya halinde alınmasıdır.
*Peygamberlerin Peygamber oluş yaşları farklıdır.
*Peygamberlerin Özellikleri; 1)Tebliğinin doğruluğu 2)Verdiği haberlerin gerçekleşmesi 3)Alametler göstermesi
*Tevrat’ta ilk kez Peygamber olarak isimlendirilen kişi ıbrahim’dır.ıbrahim’le başlayıp Musa ile en mükemmel hal alan Peygamberlik Malaki ile sona ermiştir.
Sadece Tanah’ta hem Kur’an’da adı geçen Peygamberler vardır.sadece Kur’an’da adı geçen peygamberler?Hud, Salih ve Zülkifl’dır.
*Yahudilikte Peygamberler kadınlardan da olabilir.Onlara Nebiah denir, 6 kişi ( Hz.Musa’nın ablası MıRYAM, DEBORA, HULDA, NOADYA ve Peygamber Yeremya’nın eşi dır.)
*ıslam dinine göre Peygamberlerde ; Sıdk (doğruluk),Emanet( güvenilirlik), Tebliğ, Fetanet(akıllı olmak), ısmet’tir.
Ahret ınancı: Yahudilerin ilk yorumcusu sayılan Ferisiler;ruhun ölümsüzlüğü ve yeniden dirilme inancını ortaya koymuşlardır.
*şeol; ölüm sonrası bütün insanların gideceği yerdir.
*Cehennem dünya yaratılmadan yaratılmış karanlık dağların arkasındadır.Günahı ve sevabı eşit olan 11 ay cehenneme gider.Yaygın inanca göre cehennemde 12 ay kaldıktan sonra yok olacaklardır.
Mesih inancı: 2.Mabed dönemi sonrası Yahudi dinin önemli parçası olmuştur.
*Mesihin Davud soyundan geleceğine inanırlar.
*Mesihin Kusüs’te doğduğu,gökyüzünde gizlendiği ve geri dönmek için kurtuluş gününü beklediği rivayet edilir.
*Yahudi tarihinin en etkili Mesih hareketi; Sabatay Sevi’nin Mesihlik iddiasında bulunmasıdır.
*Hristiyanların beklediği Mesih; Hz.ısa’dır.
Vadedilmiş Topraklar: Arz-ı Mev’ud ; Allah’ın Hz.ıbrahim ve onun soyundan gelenlere vermeyi vaat ettiği yerdir.
*Vaadin şart;Allah’ın emrine bağlı olunacak 2)Suçsuzlar , garip, yetimler öldürülmeyecektir, 3) Allah’a verilen sözü tutmak ahde riayet etmek gerekir.
ıbadetleri: ıbadetin temelini kurban kültürü oluşturur.
*”Toplanma Çadırı” etrafında toplu ibadete geçiş, Musa Peygamber ile başlar.Mabed de ibadet yeridir.
*Davud’un Kudüs’ü fethetmesiyle ibadet merkezi Kudüs’e kaymış,kral Süleyman zamanında Mabed inşa edilmiştir.
*Kohen sınıfı Yakup’un 3. oğlu Levi’nin soyundan gelen Harun’un oğullarından oluşur.
*Kohenlerin en yaşlısı Baş kohen ve en kutsal kişidir.
*Leviler ibadethane bakımı, müzik ve şarkı ile ibadete eşlikle görevlidir.
*Geleneksel Yahudiliğe göre 2. Mabedin Romalılar tarafından yıkılıp Mesihin ortaya çıkmasıyla Süleyman Mabedini tekrar inşa edeceğini düşünür.
* Yahudilikte sinagog, bet hakneset (toplanma evi), bet ha –tefila (dua evi),bet ha midraş ( öğrenme evi),Türkçe’de Havra denilir.
*Yahudilikte sabah ( şaharit), ikindi ( minha) ve akşam (maariv- arvit) 3 vakit ibadet vardır.
şabat: Cumartesi günü Yahudilerce haftanın en kutsal günüdür.Tanrı’nın dünyayı 6 günde yaratıp 7. günde dinlenmiş olması yüzünden bugün iş yapmak yasaktır.
ıslam’da dini gün ve bayramlar hangi takvim sistemine göre belirlenir,niçin her sene farklı takvim kullanılır?Ay takvimine göre belirlenir,ay yılı güneş yılından 10 gün eksik olduğundan dini günler ve bayramlar erken gelir.
*Yahudilerin 11 bayramdan 6’sı büyük,2’si küçük ve 3’ü modern bayramdır.
Yeni Yıl: Tişri ayının ilk günüdür.Ademin yaratılması, ıbrahim,ıshak ve Yakup’un doğumu vs. konu alır.
Kefaret Günü ( Yom Kipur) Tişri ayının 10.günü, Yahudi takviminin en kutsal günüdür.
Çardaklar Bayramı ( Sukot) Tişri ayının 15-21. gününde kutlanır.Hasat bayramı da denir.ısrail erkeklerinin mabede gelip takdime kurban sunmakla görevli olduğu bayramdır.
Tevrat’ı Hatim Bayramı: Tişri ayının 22. günüdür.Kutsal dolaptan çıkan Tevrat rulosunun sinagog içinde 7 kere dolaştırılmasıdır.

Pesah Bayramı:”Bahar, özgürlük,Hamursuz Bayramı “da denilir.Mazisi en eskiye dayalı bayramdır.Hac bayramının ilkidir.Bu a byram süresince mayalı gıdalar tüketilmez, bayramın ilk akşamı hazırlanan sofraya seder denilir.
Haftalar Bayramı (şavuot):Tevrat’ın ısrailoğullarına verilişinin 50.günü olarak kutlanır. 2.büyük hac bayramıdır.Turfandalar günü de denilir,Persah ısrailoğullarının fiziki,Savuot ise manevi kölelikten kurtuluş bayramıdır.
Hanuka Bayramı: Mabede daimi yanan menora’nın bir günlük yağla 8 gün boyunca yanmasını hatırlatmak için evlerde 8 gün boyunca mum yanar.
Purim Bayramı:Neşe-eğlence bayramıdır.Perslerin Yahudi katliamını belirtmek için kuralar ve zarlar anlamında Purim denmiştir.Vezir Haaman’ın yok etmesine karşı Kraliçe Ester’in kurtarması anısına kutlanır.
Mezhepleri:2.Mabed döneminde 3 büyük mezhep; Ferisiler, sadukiler; esensiler ortaya çıktı.
Peruşim ( Ferisiler): “ayrılıkçılar” anlamındadır.Sinangog ve Tevrat öğretisini öne çıkaran yazıcı ve din adamlarından oluşan gruptur.
*Yorum geleneğini başlatmış, Tevrat kuralının uygulanmasında katıdır
*Ahiret ve meleklerin varlığına inanır.
Sadukim ( Sadukiler): Tevrat’ın uygulanması ve Mabed hizmeti knousunda Peruşim’e karşıdır.
*Aristokrat ve muhafazakar sınıftan oluşur.Yorum geleneği ve meleklerin ve kötü ruhların varlığını kabul etmez.
ısiyim ( Esensiler) : Mütevazi, dindar, sessiz- sakin kişilerin oluşturduğu topluluktur.
*Tevrat’ın Levliler kısmına uyan, evlilik ve bedeni zevkten kaçınılar.
*Melek ve ahret inancı temizlik ritüelini getirmiştir.
*Evlilik hayatına kısıtlama getirdiğinden dolayı soyu devam etmemiş.
*ıseviyye,Yudganiyye,Ananiyye ve Karaim ıslam düşüncesi tesiri altında Yahudi mezhepleridir.
*Karailik, Tanah( yazılı kitabı) kabul edip sözlü kitabı reddeder.

GÜNÜMÜZ DÜNYASINDAKı YAHUDı MEZHEPLERı
Reformist Yahudilik:Alman Yahudileri arasında ortaya çıkmıştır,asıl gelişmesi Amerikan Yahudileri arasında olmuştur.
*ılk öncülleri, Moses Mendelssohn, Abraham Geiger,Ludwing Philipson ve Samuel Holdheim’dır.
*Akılcılık, evrenselcilik, ilerlemecilik ilkeleri üzerinde durmuştur.
*Tevrat’ı Tanrı’nın verdiği kitap olarak görmezler,Tevrat atalarını tecrübesini anlatan geçerliliğini yitirmiş kitaptır.
*Mesih inancı kabul etmez
*Kadın ve erkek din karşısında eşittir, sinagogda beraber ibadet eder
Muhafazakar Yahudilik: Zacharias Frankel tarafından başlatılımıştır.
*Reformiste tepki olarak ortaya çıkmıştır.
*Solomon Schecter öncülüğünde teşkilatlanıp mezhep halini almıştır.
*Yavaş yavaş değişimi onaylar.
Yeniden Yapılanmacı Yahudilik: Mordecai Kaplan’ın öncülüğüyle başlamış Amerikan Yahudiliğine has harekettir.
*Yahudilik din değil, devamlı gelişen dini medeniyettir.
*Aşkın-yaratıcı-vahyedici Tanrı yerine natüralist Tanrı anlayışı benimsemesidir.
Ortodoks Yahudilik: Tevrat’ın Allah’ın Musa’ya yazdırdığı ilahi vahiy olduğuna mutlak inanırlar.Tevrat’ın yorumu Mişna va Talmud’un da vahiy kaynaklı olduğuna inanır.
Yen Ortodoksluk Hareketi: S.R. Hirsch’ün öncülüğünde Ortodoksluk ve Reformist Yahudilik arasında yer alır.
*Tevrat emri ile mevcut düzeni uzlaştırma hedefindedir.
*Hirsch, Yeni Ortodoksluğu değişimi onaylayan gelenek üzerinde durur. Halaha’ya ters düşmeyen yenilik, modern sistemlere açıktır.
Hasidilik: Çoğulu hasidim dindar demektir.Yisrael ben Elizer adlı kabalacı etrafında gelişen mistik harekettir.Bu harekete karşı çıkan Rabbani Yahudilik mensupları karşı çıkanlar anlamında mitnagedim denir. Bilgi ve akıl yerine duyu ve duaya yer verir.ıbadet ve dini merasim icrasında konsatrasyon, neşe ve hazza ağırlık verir.
Kabala: Almak, kabul etmek manasında mistik ve ezoterik gelenektir.Konusu kozmik ölçekli yaratılış ve kurtuluştur.
*ılahlığın mahiyeti,yaratılış sebebiyle ilgili sırlara ulaşma çabasıdır.
Neturei Karta: şehrin muhafızları anlamındadır.Siyonizm karşıtıdır.Siyonizmin Yahudi dinine ters olduğnu vurgular.
Siyonizm: Dünyanın dört aynına yayılmış Yahudi toplumunu Filistin’de tekrar bir araya getirip bağımsız Yahudi devleti kurmaktır.Yahudi milliyetçilik hareketidir.
*Kendi içinde siyasi, sosyal ve dini türlere ayrılır.
*Avusturya Yahudisi Theodor Herzl siyasi siyonizmin kurucusudur.
*1897’de Dünya Siyonist Teşkilatı’nı kurmuştur.
*Siyasi Siyonizm 1948’de Filistin’de ısrail devletinin kurulmasıyla ilk kademesini gerçekleştirmiştir.
*Alman Yahudisi Moses Hess sosyalist siyonizmin öncüsüdür.
*Bir Yahudinin diğer Yahudiyi kasten öldürmesi yasak; ama Yahudi olmayana dolaylı yoldan zarar mubahtır.Yahudiden faiz almak yasak Yahudi olmayandan faiz almak şarttır vs.. kuralları vardır.

[Milena]

HRıSTıYANLIK-1

8.ÜNıTE
*Kur’an Hristiyanlığı ifade etmek için “nasâra” kelimesini kullanır.
*Hz.ısa’nın doğum yeri olan Kudüs yakınındaki “nâsıra” kasabasına istinaden kullanılan isimdir.
*Hz.ısa nâsıralı diye anılmış, Hz.ısa’nın yolundan gidenlere nâsıralılar denilmiştir.
Hristiyanlar için kullanılan diğer isimler: şâkirtler,Kardeşler, Azizler, ınananlar, Seçilmişler, Çağırılmışlar, Kilise, Fakirler, Dostlar, Celileliler..
Terim anlamı: Hz.ısa ve ıncil’e tabi tüm hristiyanların dinine denir.
*”Hristiyan” kelimesinin ne zaman kullanıldığına dair kesin bilgi yok.
*Hristiyan kelimesi ilk defa Antakya’da yaklaşık 60 yıllarında kullanıldığı düşünülür.
*Hristiyan isminin Hz.ısa zamanında kullanılmadığı kesindir.
Tarihsel gelişimi: Hristiyanlık, ısa Mesih anlayışı üzerine temellenen inanca sahiptir.ısa hem Tanrı’nın oğlu hem de insanlığın kurtarıcısıdır.
ıncillere göre Hz.ısa’nın doğumu: Hz.ısa’nın doğumuna 4 incilden sadece MATTA ve LUKA’da yer verir; ancak her 2 ıncilde de farklı anlatılır.
*Matta ıncili’ne göre Tanrı’nın oğlunun soy ağacı ile başlar.Hz.ısa’nın Kral Arhelas zamanında doğduğu düşünülür.Kral Arhelas’a yeni doğan çocukları katletme fiili verilmiştir.
*Luka ıncil’ine göre; Hz.Yahya ve Hz.ısa’nın doğum sahnesi aynı üslupla anlatılır ve dikkat çekicidir.
*Batı Hristiyanlığında 25 Aralık, Doğu Hristiyanlığında 6 Ocak Hz.ısa’nın doğum günüdür.
Çocukluğu ve Gençliği: Çocukluğu Galile eyaletinin Nâsıra kasabasında geçmiştir.
*Luka’ya göre 12 yaşında annesi ve anneannesinin kocası Yusuf’la birlikte Persah bayramı için Kudüs’e gitmiştir.
Göreve Başlaması: 30 yaşından sonra başlamıştır.Hz.Yahya teyzeoğludur. Yahya, Tanrı’ya inanları vaftiz ediyordu,Vaftizci Yahya diye bilinir.Hz.Yahya tarafından vaftiz edildi.
*Tebliğini ilk Galile’de yaptı.Etrafında havariler oluştu ve havariler Hz.ısa’ya yardımcı oldular.
*Havariler: kelime anlamı; beyaz giyinenler,insan ruhlarını din ve ilimle arıtanlar manasındadır. Hz.ısa’nın yardımcılarıdır.Hz.ısa tebliğ faaliyetinin başında 12 kişi seçip Havari ismini vermiş ve havarilerin ismi; MATTA, MARKOS, LUKA ve RESULLERıN ışLERı ‘nde geçer.
Simon Petrus,Andreas,Yakup( Zebedi’nin oğlu) Yuhanna, Filipus,Bartolomeus,Thomas,Matta,Yakup (Alfeos’un oğlu) Taddeus,Gayur Simun, Yahuda ıskariyot’tur.
Mucizeleri: Tebliğ yaparken en sık başvurduğu konudur.40’a yakın mucizesi vardır.
*ılk mucizesi Kana’da yapılan evlenme merasiminde ev sahibinin bardağındaki şarabı tükenince suyu şarap yapması…
Diğer mucizeleri; 5 ekmek ve 2 balığı 5000 kadın, erkek ve çocuk arasında paylaştırıp doymalarını sağlaması,şeytan ve cinlere hükmedip insanların içinden onları çıkarması,hastaları iyileştirmesi, kızları diriltmesi,rüzgar ve göle emredip göldeki fırtınayı durdurmasıdır.
Son Ayları:Son aylarına “PASSıON” denir. Çünkü bu aylar onun insanlık için çektiği acıların toplandığı aylardır.
*M.S 30 yılında Yahudi yüksek mahkemesi Sanhedrin tarafından Tanrı’ya küfretmekle suçlanıp ölüm cezasına çarptırılmıştır.
*Hz.ısa öldükten 3gün sonra Tanrı’nın gücüyle yeniden dirilmiş ve 40 gün boyunca birçok kişiye görünmüştür.
Kur’an’a göre Hz.ısa; 15 surede 93 ayette ismi ya da sıfatı geçer.
*Onun da diğer peygamberler gibi Peygamber olduğu Tanrılık vasfı ile itham etmenin küfür olduğu, ısrailoğullarına gönderildiği,kavmine namaz ve zekatı emrettiği vurgulanır. Ölüp tekrar dirileceği; ancak kıyamet sonrası dirileceği anlatılır.
*ınsanların günahına kefaret olarak ısa’nın çarmıha gerilmesini Kur’an kabul etmez.
*Hz.ısa’nın Allah’tan kelime oluşu, peygemberliği ve mucizeleri, Hz.Peygamberi müjdelemesi anlatılır.,
*Kur’an teslisi reddedip Tevhidi kabul eder.
*Uluhiyetin bedenleşmesi, ısa’nın kurtuluş fidyesi olarak çarmıha gerilmesini reddeder.
Hz.ısa’nın Kur’an’daki mucizeleri; Ruhu’l-Kudüs ile desteklemesi 2) beşikte konuşması 3) Çamurdan kuşa benzer bişey yapıp diriltmesi 4) Ölüleri diriltmesi 59 körleri iyileştirmesi 6) ınsanların yeyip sakladıklarını bilmesi 7)Semadan sofraya inmesi
Hristiyanlığın Yayılışı: M.S 30 yılı Hz.ısa Mesih olduğunu iddia edip ortaya çıkmıştır.Dünya dinlerinde yayılışı en maceralı ve uzun olan dindir. 3 yıllık tebliğ döneminde sade kendisini anlatmış,ölünce havariler öğrendiklerini yaymaya çalışmıştır.Sonra Pavlus çıktı.

PAVLUS ÖNCESı DÖNEM: Yeni Ahid’in Resullerin ışleri kitabı ve Pavlus’un mektupları Pavlus öncesi dönemi yansıtır.
*Yeni hareket merkezi Kudüs’tür.
*Havari ismi sıralanırken en başta Simun Petrus, Pavlus öncesi dönemde yayılmada etkin isimdir.Onun konuşmasını dinleyen 3000 kişi Hz.ısa’ya inanıp vaftiz olmuştur.
*Petrus, ilk Mesih toplumunun en büyük önderlerinden biridir.
*Sadece Yahudi değil, Yahudi olmayanlara da telkinde bulunmuştur.
*64 yılında ımparator Neron’un emriyle başı kesilerek ölmüştür.

PAVLUS DÖNEMı: Hz.ısa’nın ilk talebelerinin en azılı düşmanı Tarsuslu Saul (Pavlus)’dur.
*M.S 5-15 yılları arasında doğmuş Ferisiler mezhebine bağlıdır.
*Hz.ısa uğruna şehit olan ıstefehan’ın taşlanmasına katılmıştır.
*Hz.ısa’nın görüntüsü ile karşılaşıp ona iman etmiştir.
*Pavlus’la Barnaba Antakya’da Hristiyanlığın yayılmasında başarılı oldular; nedeni;hem Doğu hem de Batı’ya yayılma burada oldu.
*Hayatıyla ilgili çok fazla bilgi yoktur.64 yılında ımparator Neron’un emriyle başı kesilerek ölmüştür.
*Hristiyanlığı kabul ettikten sonra 2 konu ( Yahudi geleneğinin ilgası ve ısa’nın Mesihliği) üzerinde durmuştur.
*Yahudi şeriatı yerine Tanrı’nın izzeti ve herkese ulaşabileceği anlayışını koymuştur. Hristiyanlığın gentile topraklarında yayılmasına vesile olan görüş budur.

PAVLUS SONRASI DÖNEM: Hristiyanlığın yayılmasında havariler, sonra Kilise Babaları üstlenmiştir.
*1yy sonunda Hristiyanlık Kudüs şehri dışında yayıldı. Baskı arttığı için ibadetler gizli yapılıyordu, Hristiyanlığın mağara devri başladı, Ashab-ı Kehf o dönemi sembolize eder.
*ımparator Dekyus ve Valeryan döneminde zulüm yaşadı.
*3.yy sonunda en önemli olay;gregor ( Kirkor) hristiyanının çabasıyla ERMENıLER hristiyanlaştı. Hristiyanlık tarihinde toplu Hristiyan olan kavimdir.
*313 yılında ımparator Konstantin Hristiyanlara özgürlük sağlamak için ferman yayınladı.
*325’te Hristiyanlık tarihinin ilk ekümenik konsili olan ıznik Konsili toplandı.
*380 yılında ımparator 1.Teodosyus Hristiyanlığın devletçe müsaade edilen tek din olduğu şeklinde ferman çıkardı, putperestliği yasakladı.
*Hristiyanlık Doğu ‘da ortaya çıkmış; ama yayılması Batı’dan sonra olmuş;ilk Habeşistan’a Habeş hadımağası 4.yy’da getirmiştir.ıncil’de geçer.
*Hristiyanlık, Hinduizme bağlı Hindistan üzerinde etkili olamamıştır.
Hristiyanlığın yayılmasında hangi toplum hangi asırda Hristiyanlaşmıştır?4.yy Roma’ya bağlı Vizigotlar 5.yy’da Bulgarlar, Franklar, anglo-Saksonlar 8.yy’da Almanlar, Slavlar; ıskandinav ülkeleri , 9.yy Danimarkalılar 10.yy Norveç, ızlanda ve ısveç..
Kutsal Kitapları: Yahudilerin Eski Ahit, Hristiyanların Yeni Ahit,.Eski Ahit isimlendirmesi Hristiyanlara aittir, Yahudiler kabul etmez.
YENı AHıT:27 kitaptan oluşur.2 gruba ayrılır.
1)Tarihi Kitaplar; Matta,Markos, Yuhanna ve Luka yazdığı Resullerin ışleri kitabıdır.
2)Ta’limî Kitaplar: Pavlus ve bazı havarilerine ait 21mektuptan oluşur.
Bu mektupları ; Pavlus’un 14 maddelik mektubu, diğer 7 mektup ve Vahiy’dır.( Kimlere yazıldığı ve detaylı bilgi için syfa-190-191 bakınız)
ıNCıLLER: 1getirdiği haberden dolayı müjde, haber “ anlamına gelir.
*Tarihi kitap da denilen ınciller (Matta, Markos; Luka) şekil ve konu itibariyle benzer olduğu için “SıNOPTıK ıNCıL” denir.
Matta ıncili:Yazarı Levi diye bilinen Matta’dır.Hz.ısa’nın soyağacı ve ölümüne ilişkin bilgi verirısa’nın Peygamberlik sözlerinden alıntılara ve ısa’nın müjdesinin tüm insanlığı kapsadığına yer verir.Eski Ahite atıfta bulunupYahudi karakterini muhafaza eder.
Markos ıncili:Yazar adından bahsetmez.60 yıllarda yazıldığı sanılır ve ınciller içinde ilkidir.Hz.ısa’nın hayatını anlatan en kısa ıncildir.Hz.ısa’nın doğumundan ziyade yaptıklarını kısaca anlatır.Onu Mesih diye tanıtır.
Luka ıncili: Antakya’lı gayri Yahudi Luka 80’li yıllarda yazmıştır.Hem şifahi hem de yazılı kaynakları vardırşifahi kaynağı Hz.Meryem ve dindar kadınlar,yazılı kaynakları diğer ıncillerdir.
*Amacı Hz.ısa’nın hayatını doğru şekilde tanıtmaktır.
Yuhanna ıncili: 90-110 yıllarında havarilerden Yuhanna’ya nispet edilir.Hz.ısa’ya yakın 3 jhavariden biridir, diğerleri Petrus ve Ya’kup’tur.Yuhanna’ya sevilen öğrenci denir.
*Diğer ıncillere göre farklı üsluba sahiptir.Az sayıda mucizeden söz edilir,benzetme kelimesi geçmez,Kudüs olayına çok yer verir,Tutuklanmadan önceki gece anlattığı ve duası en önemlisidir.
*Bu kitapta Yeni Eflatuncu anlayışı hakimdir.
*Dirilmiş ısa’nın Taberiye gölü kıyısında şakirtlere görünmesi yalnız bu incilde geçer.
ınciller Arasındaki Çelişkiler: Yeni Ahit’in 2 nüshası; 1) Sina Kodeksi ( nüsha) 1844’te Sina Mağarası’ndaki manastırda bulunmuştur.2) Vatikan Kodeksi 325 yılına aittir.Vatikan kütüphanesindedir.
*325’te yapılan ıznik konsilinde kabul edilen ınciller Kanonik ıncil de denir.
Kanonik ıncillerin Hz.ısa’nın risaletini ne derece aktardığını ölçmek için ; ısa’nın hayatı, yaptığı , söylediğiyle ilgili bir şey yazılmamıştır. Matta ve Yuhanna’nın Havari olduğu ihtilaflıdır.ıncillerin eldeki ilk nüshası 4.yy’a aittir.
Tutarsızlıklar;1)Hz.ısa’nın nesebi hakkında görüş birliği yoktur.2)Matta incilinin 18-19 bbaında ısa’yı Tanrı diye vasıflandırırken 22-23. babında lanetli şeytan diye tasvir eder.3)Markos ıncilinde Allah’a Pavlus’un Romalılara mektubunda Hz.ısa’ya nispet edilir. 4)Hz.ısa için Allah’ın oğlu, Yusuf’un oğlu denir.
5)3 ıncil’e göre ısa’nın memleketi Galile, Yuhanna’ya göre Yahudiye (Diğer maddeler için syfa 194-195’i okumanızı tavsiye ederim)
Barnabas ıncili: En son 17.yy’a kadar gelip sonra kaybolmuştur. Papa Hristiyanlarca bulunmasını yasaklamıştır.Kanonik ıncillerden önce yazılmış.Barnabas, ısa’nın havarisidir ve bizzat ısa’dan duyarak yazılan tek incildir.Bundan sonra 325 yılında toplanan konsilde 300 incil 4’e indirilmiştir.
ıNANÇ ESASLARI:ılk Havari Konsilinde tespit edilmiş, son şeklini 4. ve 5. yy’da almıştır.Tanrı’ya,ısa Mesihe,semadan indirildiğine,Kutsal ruh yardımıyla Meryem’de bedenleştiğine,çarmıha gerildiğine , 3.gün dirildiğine,geri gelip yok olmayacağına,kilise ve kutsallığına inanırlar.
TESLıS: Tek başına insan aklıyla değil,ilhamla anlaşılabilen sözcüktür.ılk Antakya’lı Theophine tarafından kullanılmıştır.En fazla eleştirilen alandır.baba, oğul ve kutsal ruh teslisin tezahürüdür.
*Kutsal ruhun baba ve oğul gibi Tanrı olduğuna 381 ıstanbul konsilinde karar verilmiştir.
ısa’nın tabiatı ile kilise arasında fark var mı?tek tabiatlı olduğu kiliseler MONOFıZıT, çift tabiatlı olduğuna DıOFıZıT kiliseler denir.
Konsiller:Kilise hayatının problemini çözmek için bir araya gelen dina damı kuruludur.kilise yönetimidir.ılk psikopos toplantısı 2.asırın yarısındadırToplanan meclislere Bölge-Eyalet Konsilleri denir.
*Konsiller 2’ye ayrılır.1)Özel 2)Genel konsiller..
*Muayyen ülkenin problemini çözmek için o ülkenin psikoposlarının yaptığı toplantıya Milli Konsil,bir eyaletteki problemleri çözmek için eyalet psikoposlarının yaptığı toplantıya bölge konsili denir.
*Genel konsillere Ökümenik Konsiller de denir.Papa taraından yönetilir,21 konsil vardır.Katolikler tümünü,Ortodokslar 72sini, Protestanlar reforma kadar olanını benimser.
1.ıznik Konsilin (325) : ısa’nın , baba ve oğul tabiatı tartışılmıştır.Her ikisinin de aynı cevherden olduğuna karar verilmiştir.
1. ıstanbul Konsili ( 381): ıznik konsil kararı te’yid edildi ve Kutsal ruh un teslisin 3. unsuru olduğuna karar verildi.
Efes Konsili (431) : ısa’nın tek kişilikli ve 2 tabiatlı olduğu kararına varıldı.
Kadıköy Konsili (451): Monofizitizm reddedildi, ısa’nın 2 tabiatlı olduğu te’yid edildi.
2.ıstanbul Konsili (553)
3.ıstanbul Konsili (680-681): ısa’da tek iradenin varlığına inanma (monothelisme) anlayışını savunanlar mahkum edilmiştir.
2.ıznik Konsili (787):ıcon ( kilisede resim bulundurma) konusu tartışılmış,resim ve heykellere karşı gelip onları kıranlar için ıkonoklast tabiri kullanılmıştır. Bu konsilleri Hristiyanlığın her 3 mezhebi de kabul eder.

4.ıstanbul Konsili , 1.Latran Konsili, 2.Latran Konsili,3.Latran Konsili, 4.Latran Konsili, 1.Lyon Konsili, 2.Lyon Konsili, Viyana Konsili,Konstans Konsili,Bale- Ferrare-Florance Konsilleri, 5.Latran Konsili de vardır.

Trente Konsili ( 1545-1563) : sapık fikirli görüşlerin mahkum edilmesi,Katolik içinde köklü reform yapılması görüşülmüştür.katolik din anlayışı gözden geçirilmiştir.

1. Vatikan Konsili ( 1869-1870) : Kişileşmiş Tanrı varlığı ve vahyin zarureti, imanın özü,iman ve ilim arası ilişki, papanın yanılmazlığı konusu ele alındı.En belirgin konusu papanın yanılmazlığı konusudur.

2. Vatikan Konsili (1962- 1965): genel konsillerin en detaylı ve en sonuncusudur.Katolik inancını geliştirip kuvvetlendirmek, Hristiyanlara moral vermek , dini müesseseleri modern çağın ihtiyacına uydurmak amacıyla yazılmıştır. Kilisenin kendisiyle girdiği diyalogu temsil eder.Sekretaryası kurulmuş,hem Hristiyan hem de diğer dinlerle arasında diyalog çalışması başlamıştır.

[Milena]

HRıSTıYANLIK-2

9.ÜNıTE
*Hristiyanlıkta ibadet; günlük, haftalık ve yıllıktır.
Günlük ıbadet: Hristiyanlıkta günde kaç kez ibadet edileceği belirlenmeyip ihtiyaca göre şekillenmiştir.Güneş doğarken ve ikindi duasına önem verirler..Bir de tefekkür duası vardır.
Haftalık ıbadet: Pazar günü sabah ve akşam 2 vakitte yapılır.ıncil’e göre ısa , Yahudiler tarafından Cuma günü çarmıha gerilmiş,3.gün Pazar günü yeniden dirilip öğrencileriyle 40 gün birlikte olmuş ve göğe yükselmiştir. Pazar âyini kilisede papa eşliğinde yapılır.
Yıllık ıbadet: Bayramlar ve anma günlerinde oluşur.
1) Noel: yeni manasındaki “noio” ile güneş manasındaki “hel” sözcüğünün birleşiminden oluşur. Paganlarda yeni yılda yapılan şenliktir. Hristiyan dünyasında adına Noel kutlaması yapılan en ünlü şahıs;Noel Baba Aziz Nikolas’tır. Zamanla dina admlığı vasfını kaybedip yılbaşı eğlence sembolü haline gelmiştir.Dini içerikli kutlama.
2) Paskalya: Yahudi Persah bayramına denk bayramdır.ısa’nın Pazar günü dirilişini haftalık ibadetleri vesilesiyle kutlardı.Onun dirilişini anmak için her yıl ilkbahar da yapılır.En büyük Hristiyan bayramlarından biridir.
3) Haç Yortusu: ısa’nın üzerinde öldüğüne inanılan Haç Hristiyanlar için tapınma nesnesi ve inancın simgesidir.
*Diğer Haç bayramı sihirbazların ısa’yı ziyarete gelmelerini kutlamak amacıyla 6 Ocak’ta yapılan Haçın Suya Atılması Bayramı Epiphani’dır.
*Katolikler sağ ellerini alından göğse,sol omuzdan sağ omuza götürerek haç çıkarırlar, Ortodokslar ellerini sağ omuzdan sol omuza götürür, Protestanlar haç çıkarmazlar..
4)Meryem Ana Günü: Meryem’e tapınma “Tanrı’nın anası” ünvanı veren Efes Konsili’nin (431) kararıyla yaygınlaşmıştır.
*1477’de Meryem’in iffeti ve günahsızlığını tanıtmak için Roma’da anma günü başlatılmıştır.
*Protestan,Katolik ve Ortodokslar Meryem’in günahsız olduğunu bilir, saygı duyar; çünkü o ısa’nın annesi, küçük yaştan beri mabede yetişmiş, Tanrı ona meleğini göndermiş, bunun için saygı duyarlar..
DığER ıBADETLER: 1) Oruç: Oruç ve perhiz aynı anlamda kullanılmıştır.Amaç, vücuda belli zamanda eziyet etmek, nefsani arzuları kırmak, işlenen günahın cezasını bu dünyada çekmek..
*Evlilik, iş değiştirmek, kilisede yeni göreve başlamak,sevinçli- üzüntülü olaylarda , Tanrı’ya hizmet için oruç tutulur.
*Oruç tutamayanlar sıvı şeylerle orucunu hafifletebilir buna kısmi oruç –hafif oruç denir. Kişinin sevdiği alışkanlıktan vazgeçmesi de oruçtur.Her Cuma yapılan perhiz et sularına bazen de süte karşıdır.
*Kişi perhiz için 14, oruç için 21 yaşını doldurması gereklidir.
2)Hac: Hac uygulaması ilk kez Konstantin zamanında Azize Helene’nin ısa’nın doğduğu, çarmıha gerildiği, büyük kilisenin kurulduğu yeri ziyareti şeklinde başlar.Azize Helene ilk hacıdır.En önemli hac mekanı olarak Kudüs ve ıstanbul’u görürler.
*Vatikan (Pavlus ve Petrus mezarı), Portekiz’de Fatima,Fransa’da Lourdes Avrupa’da hac maksadıyla en çok gezilen yerlerdir.
*Hac için tapınağa gelen hristiyan ibadeti ; Bedeni dua,sessiz tövbede bulunma, su kullanma, ayak egzersizini çoğaltıp Tanrı’nın rızasını kazanma amacı güdülür.
3)Ascension : Hz.ısa’nın göğe çıkarılmasının hatırına kutlanılır.
4)Pentikost: Kutsal Ruh’un havariler üzerine inişinin hatırasına 50 gün sonra 7. Pazar günü kutlanır.
5)Annonciation: Melek Cebrail’in Meryem’e ısa’nın doğumunu müjdelemesi günüdür.
6)Assomption: Katolik kilisesi tarafından Meryem’in bedeninin melekler tarafından göğe çıkarılması anısına kutlanır.

HRıSTıYANLARIN AYıNLERı ( SAKRAMENTLERı)

Sakrament; hristiyanların kendi kurtuluşları için ısa’nın acı çekişi , ölümü ve dirilişini ifade eden ısa Mesih tarafından kurulan alamet.
*Katolik ve Ortodokslara göre sakrament sayısı 7’dır.Vaftiz, evharistiya,konfirmasyon,tevbe, evlilik, rahip takdisi ve hastaların yağlanmasıdır.

1)Vaftiz: suya daldırma yıkama,arıtıp temizleme demektir.
*Hz.Adem’in işlediği “asli günahtan” kurtulup Hristiyanlığa girmesini sağlayan en önemli Hristiyan sakramenttir.
*Hz.Adem ve Hz.Havva’dan asli günahtan kurtulmak için yapılır.ılk günah inancı önemli unsurdur ve temizlik için vaftiz şarttır.
*Hz.ısa , Hz. Yahya tarafından şeria Nehri’nde vaftiz edilmiştir.Hz.ısa suyu temizlemiştir.
Vaftizin gayesi: 1) ıman ve kurtuluşu gerçekleştirmek 2)Asli günahı silmek3)Tevbe ve ihtidayı sağlamak,4)ınsanı aydınlatmak 5)Kutsal ruha iştirakı sağlamak 6)Mesihin acı içinde ölümünü hatırlamak 8)Kıyametteki yargı gününü hatırlamak 9)yeniden doğuşu gerçekleştirmek..
*Başka inançtan Hristiyanlığa giren kişi herhangi yaşta vaftiz olur.
*Ortodokslarda suya girerek,Katolikler su serperek vaftiz edilir.
*Protestanlarda vaftiz Tanrı’nın sözü ile suyun mistik birleşmesine dayanır.Çocukların vaftizi zorunludur.
*Zwingli vaftizi, kiliseye kabul edilmek için yapılan dini tören, Tanrı’nın bağışlaması için semboldür.
*Vaftiz eden kişiye verilen isim “vaftiz” çocuğun tören sırasında yanında olan 2 kişi “ vaftiz anası ve vaftiz babası” dır.
Vaftizi tarif ediniz.Asli günahtan temizlenmek ya da hristiyanlığa girişi simgeleyen en önemli sakramenttir.
2) Evharistiya: “Tanrı’ya şükür duasında bulunma” , “şükran duası” anlamındadır.Katolik kilisesine göre Evharistiya ayininde Papazın ikram ettiği ekmeği yiyen ısa Mesihin etini yemiş gibi, şarabı içen Onun kanını içmiş gibi sayılır.Ortodoks Kilisesi; iman konusunda Katolik kilisesiyle aynı, ekmek ve şarabın ısa’nın eti ve kanına dönmesini benimsemez. Protestanlar; “ısa’nın Son yemeği” anısına yapıldığına inanırlar.. Ermeniler ekmeğe maya, şaraba su katmazlar.
3)Konfirmasyon ( vaftizi Kuvvetlendirme): Doğrulama, onaylama,teyid ve tasdik etme anlamına gelir.Önceden hristiyanlığı kabul etmiş kişilerin imanlarının papaz tarafından onaylanmasıdır.
*Vaftiz asli günahtan sonra işlenmiş günahtan kurtulmayı, konfirmasyon Tanrı’nın ısa- Mesih arayıcılığıyla insan soyu için yaptıklarına şahitliği sembolize etmesidir.
4)Hastaları yağlama: Mesih’in çarmıhta acı çekmesi ve dirilişi hatırasına hastayı ölüme ya da sosyal hayata döndürmeye çalışan sakramenttir. Kilise de yapılır.
5)Tevbe: Günah işleyip pişman olan Hristiyan papaza itirafta bulunur, tevbesi sayesinde günahının affedileceğine inanılır.asli günah bir de fiili günah vardır;kişinin hesabını zorlaştırır.
Hristiyanlara göre en büyük 7 günah; Kibir, cimrilik, şehvet düşkünlüğü ,haset, fazla oburluk,öfke ve tembelliktir.
Ruhu’l-Kudüs’e karşı 6 günahlar; ümitsizlik, haset, kendini beğenmişlik,kötülükte ısrar,son tevbeyi yapmamak, ilahi hakikati kabul etmemektir. Bunlar tevbeyi imkansız yapıp kalbi karartır.
*11 yy’da ilk kez papazlar tevbe yerine “para karşılığı günah bağışlama” endüljans” mecburiyetini getirmiştir.
6)Evlilik: kilisede yapılmayan nikah sahih sayılmaz,Katoliklerde evlenen boşanamaz.Ruhban sınıfı evlenemez. Ortodoks Kilisesinde bazı nedenlerle evliliğin bozulup yeniden evlenme olabileceğini savunur.Papazlar evlenebilir,keşiş, piskopos ve patrikler evlenemez. Protestan; boşanma serbesttir. Ermenilerde sadece Piskoposlar ve Piskopos adayları evlenemez.
7)Rahip Takdisi (Din Adamları Tayin Etme): Katoliklere göre psikoposlar içinde ilk sırayı Roma piskoposu alır.Diyakos,rahip, piskopos ve papadır. Ortodokslara göre en yüksek sırada patrikler vardır.Hiyerarşi;diyakos,papaz,keşiş,metropolit ve patriktir.Protestanlıkta kilise hiyerarşisi yoktur.Pastör ünvanlı görevli her işle uğraşır.En büyük otorite ıncil’dır.
*Protestanlığın kolu Kavlin Kilisesine “Kutsal Kitap Hristiyanlığı “da denir.
*Hiyerarşik sıralamanın en fazla olduğu kilise Gregoryen Ermeni Kilisesi’dır.Görevliler 8 sınıftan oluşur.1)Diyakos yardımcısı 2)Diyakos 3)Papaz 4)Başpapaz 5)Başrahip 6)Piskopos 7)patrik 8)Katolikos’tur.
3 Büyük mezhep arasında sakramentleri kabul etme konusundaki farklılıklar; Katolikler ve Ortodokslar 7 konsili de kabul eder,Protestanlar vaftiz ve Evharistiya’yı kabul ederler.Ermeniler hastayı yağlama sakramentini kabul etmezler.
KıLıSE: Gahal, ekklesia,church, katakomp, chapel vs. isimler kullanılır.ılk Hristiyan cemaati Filistin’de yaşayan Mesih’e inanlar grubudur.Kilisenin devlet dini olarak ortaya çıkışı ımarator .Konstantin zamanında olmuştur.
*En eski kilise, Aziz Yohannes ve Aziz Sabin kiliseleridir.Kilise ve Hristiyanlık en yaygın Orta Çağ’da gelişmiştir
HRıSTıYAN MEZHEPLERı: Ekümenik konsil ilk 7 konsilde bölünme yaşanmamıştır.2. ıznik Konsil’inde “ ıKON” konusu ıstanbul 8. konsilde “ KUTSAL RUH” konusu Doğu-Batı kilisesinin 1054’te birbirinden ayrlımasına neden oldu.
*Roma Kilisesine Katolik, Bizans kilisesine Ortodoks denir.
*Papa 9. Gregorius zamanında Katolik Kilisesi tarafından “ENGıZıSYON MAHKEMESı” kuruldu.önce Fransa’da başladı.En hafif cezası aforoz, hapis, en ağır cezası canlı canlı ateşe atıp yakma.
*Katolik Kilisesi dinde reform hareketini gündeme getirdi.
*Rahiplerin günah bağışlayıp , para karşılığı cennetten yer alma uygulaması ( Endüljans) ıncil’i yalnız ruhban sınıfının okuması vs. isa’nın dinine sonradan eklemedir.
*1517’de Martin Luther ; Wittenberg Kilisesi’nin kapısına astığı 95 maddelik teziyle Katolik Kilisesine isyan bayrağı açmıştır.Böylece Protestanlık mezhebi doğdu.
1- KATOLıK: En büyük Hristiyan mezhebidir.Ülkemizdeki Hristiyanlar genelde Ortodokstur. Katolik kilisesini temsil eden kilise Roma Katolik Kilisesidir.Merkeziyetçi,dogmatik geleneniğle diğerlerinden ayrılır.
*Ruhban sınıfı hiyerarşisinde papa vardır.Vatikan’da merkezileşmiştir.
*”AVıGNON” döneminde papalık kurumu haddinden fazla zayıflamış.
Katolik Mezhebinin Özellikleri; 1)Lideri papadır,2)Roma kilisesi hepsinden üstündür.3)Kutsal ruh baba ve oğuldan neş’etmiştir. 4)ısa’da 2 tabiat vardır.5)Meryem’de günahsızdır.6)Azizlerde tanrı katında sözcüdür.7)ınsan asli suçla doğar vaftiz edilirse kurtulur, edilmeden ölürse cehennemlik sayılır.8)Günah çıkarmak önemli.9)7 sakrament vardır.10) 21 konsil kararını kabul ederler.11)cennet, cehennem a’rafı kabul ederler.
2-ORTODOKS: 1054 Doğu kilisesi Batı2dan ayrılıp Ortodoks adını aldı. Bir dinin öğretisi ve doğmasına , geleneksel kabul edilen inanç ve bu inancı belirleyen kimselere verilen isimdir.Heterodoks kelimesinin karşıtıdır.
Ortodoks Mezhebi’nin Özellikleri: 1)Başkanları patrik , başpiskopostur.2)ınançla ilgili konuda meclis kararı geçerli sayılır.ilk 7 konsil dışındakini kabul etmezler.3)Kilise babalarının yazıları da saygındır.4)ıbadetleri ruhsal ve mistik karakterlidir.5)ıkonlar semavi varlığın ruhunu temsil ettiğinden secde edilebilir.6)Çocukları avftiz ederek ya da yağlayarak şeytani kuvvete karşı korurlar.7)ıbadetleri sabah, gündüz,akşam ve gece yaparlar.8)Papazlar evlenebilir,boşanmaya izin vardır.Psikopos ve patrikler evlenemez.
3-PROTESTANLIK: Kendini Roma Katoliği ve Ortodoks Doğu kilisesinden ayrı tutan Hristiyan kiliseleri için ilk kez 1529’da SPıRE ‘de toplanan politik mecliste kullanılmıştır.
*Lutherci Reformları “PROTESTANLAR” diye nitelendirebiliriz.
Protestanlığın Genel Özellikleri: 1)Papa tek otorite değil yanılmazlığı yoktur.2)Kilisede hiyerarşi olmaz.3)Tanrı’nın ruhaniyetinde herkes eşittir.4)Ayrı kilise hukuku olmaz.5)cemaat papaz olarak kimi seçerse kutsama işini o yapar.6)Günahları ancak Tanrı bağışlayabilir.7)Dünyevi iktidar Tanrı tarafından verilmiştir.8)Dini konudaki tek başvuru Kutsal Kitaptır.9)Kutsal kitabı kilise değil okuyup anlayan herkes yorumlayabilir.10) 2 sakramenti ( vaftiz, evharistiya) kabul eder.11)günah itirafının mecburiliği ve kilise mensubunun günah çıkarma yetkisine sahip olduğunu kabul etmezler.12)kilisede resim, heykel yer vermezler.13)haç bulundurmazlar.14)ibadet ve ayinleri ana diliyle yaparlar.15)ebedi ceza ve a’rafa inanmazlar.16)Meryem’e önem vermezler.17)Azizleri kabul etmez onlara ayin yapmazlar.18)Teslis kabul ederler.19)Ruhani başkanları yok.20)Farklı anlayışa sahip kilisede faaliyet gösterirler.21)Rahipler evlenebilir.
Protestanlık Mezhebinin oluşmasını sağlayan 3önemli şahsiyet?
Martin Luther,Jean Calvin, Ulrich Zwingli

MONOFıZıT KıLıSELER: Hz.ısa’da ilahi ve beşeri 2tabiatın birleşip tek tabiat olduğunu savunanlardır.Süryani,Ermeni,Habeş ve Kıpti Kiliseleri örnektir.
Süryani Kilisesi: Hz.Nuh’un Sam adlı oğlu Aram neslinden gelen Samî grubun adıdır.Suriye’de yaşadığından bu adı almıştır.
*Hristiyan olunca Süryani adını kullanmışlar,putperestler arâmî adını kullanmaya devam etmiştir.
*Kendilerini ilk hristiyan cemaat gördüğünden kiliseye” kadîm” derler.
Süryani Kilisesinin Özellikleri: 1)Allahmelek, peygamber, kıyamet, kitap, cehennem haktır.2)Teslisin 3 sıfatından oluşur.3)1.ıznik, 1.ıstanbul ve Efes Konsil kararı geçerlidir.4)Patrik Petrus halifedir.5)Kilise hiyerarşisinde 3 rütbe( diyakosluk, keşişlik,episkoposluk) vardır.6)Namaz, oruç, perhiz,evlenme, ölüm vs.ibadetleridir.7)oruçları perhizle karışık, sağlık için sünnet olurlar.8) günah itirafı ruhanilere yapılır.
Ermeni Kilisesi: Aziz Todes,aziz Bartelomeos ve Aziz Gregor öncülüğünde Hristiyanlığı kabul etmişlerdir.Gregoryan kiliseleri de denir.
*Hristiyanlığı toplu kabul eden milletlerden biridir Ermeniler..
*ılk Ermeni kilisesi Erivan yakınında Eçmiyazin’de kurulmuştur.
*Ermeniler kiliseyi bir araya gelinen yer arş görmüşlerdir.
Ermeni Kilisesinin Özellikleri: 1)Milli kilise, ruhani başkanı katolikos’tur. 2)ilk 3 konsili kabul ederler.3)Hz.ısa’da tek tabiat olduğuna inanırlar.4)Evharistiya ayininde kemeğe maya, şaraba su katmazlar.5)Kilise tarafından günahın bağışlanması kabul edilemez.6)Vaftiz edilen kişiye o gün hangi azizin bayramıysa onun adı verir.7)Hastaları yağlama adetini kabul etmezler.8)Evlenme yasağı psikopaslar içindir.9)ıkonlar puta tapmanın hatırası sayılmış.10)hayvan kurbanı anlayışı vardır.Kurban hayvanı; dana, inek, koyun, keçi ve tavuktur.
HRıSTıYANLIKTA YENı DıNı HAREKETLER:
1-Yahova şahitleri: Charles Taze Russell tarafından kurulmuştur.
*1843’de kıyametin kopacağını ileri sürmüştür, kopmamıştır.
*Askerlik, siyaset,savaşa karşıdırlar.
*Öldükten sonra dirilenlerin cennete dönmüş, dirilmeyenlerin cehenneme dönmüş yaşayacağına inanırlar.
2-Mormonlar: Amerikalı Joseph Smith 1830 yılında kurulmuştur.
*Hristiyanlığı bozduğu gerekçesiyle diğer kiliselere tepki olarak ortaya çıkmıştır.
*Antropomorfik anlayışı öne çıkarıp Tanrı’yı insan suretinde et ve kemikten varlık olarak tasavvur eder.
*Tanrı’nın çok sayıda çocuğu olduğu ;ısa’nın en büyüğüdür.
*Teslisi reddeder,baba -oğul -kutsal ruh 3 ayrı bireydir.
3-Babtistler: Peder William Screven tarafından kurulmuştur.
*Tanrı’ya inanların mutlak suya daldırılarak vaftiz edilmesi gerekir.
*Kutsallar Cemaati diye birlik oluşturmuşlardır.
4-Metodistler: John Wesley ıngiltere’de kurulmuştur.
*ıbadet zamanı ve prensiplerine bağlılıkları nedeniyle bu adı almış.
5-Advenistler: William Miller ABD’de kurulmuştur.ısa yakında gelecek anlayışı üzerine kurulmuştur.
6-Üniteryanlar: Michael Servetus tarafından Allah’ın birliği , ısa’nın tanrılaştırılamayacağı anlayışı üzerine kuruludur.
Hristiyanlıkta yeni din hareketleri niçin ortaya çıktı?325 ıznik Konsili’nde ilk bölünme oldu.Katolik,Ortodoks ve Protestanlık ortaya çıktı.

Hristiyanlığın Diğer Dinlere Bakışı:
*Hristiyanlık dışı diğer dinler insan uydurmasıdır.
*Kurtuluş ısa Mesih aracılığıyla Kilisede kazanılır.
*Bütün dinler tanrıya götüren eşit vasıtalardır.( Çoğulcu Yaklaşım)
* Tanrı evrensel iradesiyle kurtuluşun sadece ısa Mesih ve Kilisede olduğu görüşünü uzlaştırmaya çalışan görüştür. ( Kapsayıcı ve Uzlaştırıcı Yaklaşım)
“2.Vatikan Konsili Dinlerarsı Diyalog görüşmesine Yahudiler,Müslümanlar, Budizm ve Hinduizm de alındı.

[Milena]

ıSLAM

10.ÜNıTE
*Miladi 7.yy’da Hz.Muhammed tarafından tebliğ edilen dinin adıdır.
*ıslam; Allah’ın iradesine teslim olmak anlamındadır.
*ıslam’ın emirleri evrenseldir.
*Irk, sınıf, dil ayrımı yapmadan kardeş eşitliği temel alır.
ıslam’ın Tarihsel Gelişimi: 7. yy başında Arabistan’da ortaya çıkmış.
*ıslam; temelde Yahudilikteki seçilmişlik ve Hristiyanlıktaki teslis inancını reddeder.
*ıSLAM; Hz.ıbrahim’in kurduğu Kâbe’nin de içinde yer aldığı Mekke’de 610 yılında Hz.Muhammed’in tebliğ faaliyetiyle ortaya çıkmıştır.
*O dönemde Bizans’ın dini- Hristiyanlık ; Sasanilerin dini- Mecusilik ; Araplar arasında Putperestlik hakimdir.
*Hz.ıbrahim’in tevhid inancını takip edenler “Hanifler” Mekke’de yaşıyordu.
*Araplar, Allah’ı ilah olarak kabul ediyor, Allah ile kendi aralarındaki işlerde putları aracı olarak görüyorlardı, Allah’a ortak koşanlar anlamında “müşrik” denilir.
Hz.Muhammed (SAV) 571 yılında Arabistan Yarımadası’ndaki Mekke’de doğdu.
*25 yaşında Hz.Hatice ile evlendi, 7 çocuğu oldu.
*Mekke’de haksızlığa uğrayan yerli- yabancı tüccarların hakkını korumak için “ ERDEMLıLER TOPLULUğU” anlamında “Hılfülfudül” toplantısına katılmıştır.
*”Siyah taş” anlamına gelen “Hacerülesved’i” yerine kimin yerleştireceği tartışma konusu olunca hakemlik yapmıştır.
*ılk vahiy 40 yaşında gelmiştir. (Alak Suresi 96 / 1-5)
*3 yıl kesintiden sonra Duhâ suresini teşkil edecek ayetler; Allah’ın onu unutmadığı, ahretin dünyadan hayırlı olduğu, yetimlere ve isteyelere iyi davranılması gerektiğini anlatır.
*ılk yıllarda doğru inanca sahip olmayla ilgili ayetler vahyedilir.Allah’ın birliği, ahret inancı,öldükten sonra diriliş üzerinde durulur.
*Hak dinden vazgeçmeyip bu uğurda can verenlere “şehit” denir.
*Mekkeli müşriklerin Müslümanlara işkencesi artınca Müslümanların bir kısmı Habeşistan’a hicret ettiler.
*Mekkeli müşrikler Hz.Peygamber’i kendisine vermesini istediler Ebu Leheb hariç herkes karşı çıktı ,vermeyince Haşimoğullarına boykot uyguladılar.
* Boykot kararında; Haşimoğullarıyla konuşulmayacak, kız alıp verilmeyecek, ticari alışverişte bulunulmayacaktır.
*Boykot sırasında yaşanan kıtlık nedeniyle Hz.Hatice ve Ebu Talip vefat etti. Bu sırada Miraç olayı gerçekleşti.Miraçla birlikte namaz farz kılındı.
*Hz. Muhammed 622 yılında Ebu Bekir’le beraber Medine’ye hicret etti.Bu yıl, Hz.Ömer’in halifeliği zamanında hicri takvimin başlangıcı kabul edildi.
*Hicretten sonra 10 yıl Peygamberlik yapacaktır.Medine’ye hicret edenlere Muhacir, Medineli Müslümanlara Ensar denilir.
*Hicretin 2.yılında Alkollü içki ve şans oyunları yasaklandı.
*Mekke’yi kan dökmeden fathedince Mekkeliler toplu ıslam2ı kabul etti.
*Hicretten 10 yıl sonra Arap yarımadasının tamamı ıslam’ı kabul etti.
*Hicretin 10.yılı Veda Haccı’nı gerçekleştirdi. Hutbede; Allah’a iman, Müslümanlar arasında eşitlik, üstünlüğün takvada olduğu, faizi yasaklanması, kan davasının kaldırılması, kadınlara iyi davranılması, mirasın kadın-erkek arasında eşit dağıtılması kararı alındı.
Mekkeli müşriklerin uyguladığı boykot sırasında kaybettiği yakınları? Hz.Hatice ve Ebu Talib’tir.
Kutsal Metinler: 1) Kur’an 2) Hadistir
*Kur’an Peygamber’in 23 yıllık Peygamberliğinde parça parça inmiştir.
*Dili Arapçadır.Vahiyleri kağıda geçiren katiplere Vahiy katipleri denir. Allah Kur’an’ı koruyacağını ifade eder. ( Hicr -9)
*Peygamber’in ilk 10 yılık Mekke ‘de vahyedilen ayetler Mekki ayetler, hicretten sonra 13 yıllık Medine’de vahyedilen ayetler Medeni ayetlerdir.
*Ayetler ihtiyaç ve özel durumlara cevap halinde inmiştir.
* Hz.Ebu Bekir zamanında Zeyd b. Sabit başkanlığındaki komisyonca derlenmiş, Hz..Osman zamanında çoğaltılmıştır.114 sure bulunur.
*Hadis, Hz.Muhammed’in söz, fiil ve davranışlarını anlatan ifadeler.
*Kütüb-i Sitte’de yer alan kitaplar; Sahih-i Buhari, Sahih-i Müslim, Sünen-i Tirmizi, Sünen-i Nesâi, Sünen-i Ebu Davud ve Sünen-i ıbn Mâce’dır.
*Hadis kitabındaki hadisler, sened ve metin kısmı; ravilerin adlarının olduğu kısım sened, ravilerin naklettiği söz, metin kısmını oluşturur.
ınanç Esasları: ıman esasları ( Amentü) da denir.ıman; tasdik, itimat etmektir.
*tasdikin 3 mertebesi , kalp, dil ve fiil ile tasdiktir.Mümin hem kalbi hem diliyle tasdik eder. Münafık sade diliyle tasdik eder.Kafir inkar eder.
*ıcmali ıman ; iman esaslarını özetler. Kelime-i şehadet, Kelime-i Tevhid gibi..Tafsili ıman:Amentüdeki (6 iman esası)lerin tamamı.
*Allah’a iman, Meleklere ıman, Kitaplara ıman, Peygamberlere ıman, Ahirete ıman , Kadere ıman..
*Cebrail ve Mikail’in ismi Kur’an’da zikredilir. Cebrail’e ; Cibril,Rûhulkudüs, Rûhulemin,Rûh ve Resul denir.
*”Hatemü’n-Nebiyyin” Peygamber Efendimize denir.Uzeyr, Lokman ve Zülkarneyn’in peygamber olup olmadığı tartışmalıdır.
*Sıdk, Emanet,Fetanet,ısmet, Tebliğ peygamberlerin özellikleridir.[Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...] dan alıntıdır.
*Öldükten sonra hesaba çekilmek için toplanılan yere Mahşer Yeri veya Arasat denir.
*ınsan seçmekte hür olduğundan sorumludur,insan neyi seçerse Allah onu yaratır.
ıbadetler: 1) Namaz; Mekke döneminde Hz.Peygamber’in Miraç hadisesinde farz kılınmıştır.Farz namazlar; 5 vakit namaz, Cuma namazı ve cenaze namazı ( farz-ı kifaye)dır.Bayram namazı ve vitir namazı vacip namazdır. Nafile namazlar, 5 vakit namazların sünneti,Kuşluk namazı,Teheccüd namazıdır.
2)Oruç: Hicretin 1. yılında farz kılındı.Allah rızası için bedenle yapılır.
3)Hac: Maddi imkanı olan ve sağlıklı olan her Müslümana yılda 1 kez farzdır.hem mali hem bedenidir. Kabe Allah adına inşa edilen ilk mabeddir.
4)Zekat: Hicretin 2. yılında farz kılınmıştır.Kendisine zekat verilecek olanlar; Zekat verilecek olanlar; fakirler,miskinler,zekatın toplanmasında görev alanlar,kalpleri ıslam’a ısındıracak olanlar.kölelikten azad edecekler,borçlular,Allah yolunda sarf edecek olanlar, yolda kalmışlar..( Tevbe 9/60)
*Bayramlar: Ramazan Bayramı- bu bayram fıtır sadakası verildiğinden fıtır bayramı da denir. Kurban Bayramı- Hz.ıbrahim’den beri vardır.Bayramın ilk 3 günü kesilir.Küçük aş hayvanı 1 kiş, büyükbaş hayvanı 7 kişiye kadar müsadesi vardır. Arefe gününden başlayarak namaz sonlarında “Teşrik Tekbirleri” getirilir.
Mezhepler: 1) Sünnilik:2 itikadi ( Maturidi ve Eş’ari), 4 fıkhi ( Hanefi, şafi, Maliki, Hanbeli) oluşur.Kur’an, Sünnet, ıcma ve Kıyas’ı delil olarak kabul ederler.
Hanefilik:Kurucusu ımam-ı Azam Ebu Hanife ( Numan b. Sabit)’dır.Ebu Yusuf ve Muhammed b. şeybani’de diğer kurucularıdır. Özelliği; görüşü nakli kaynaklar kadar akli yorumlara da dayandırması..
şafilik:Muhammed b.idris es-şafi’dır.Karakterislik özelliği; hadislere fazla yer vermesidir.
Malikilik:Kurucusu;Malik b. Enes’tir.“Muvatta” kitabıdır.Peygamberin sözü kadar sahabenin sözlerine de önem vermiştir. Özelliği; Medinelilerin örf ve adetleri ile “istihsan” ve “mesalihi mürsele” metotlara başvurmasıdır.K.Afrika’da yaygındır.
Hanbelilik:Kurucusu Ahmed b. Habel’dır. şafiliğe yakındır.Özelliği, nakli delile dayanmasıdır.Suudi Arabistan’da yaygındır.
şiilik:Hz.Ali taraftarıdır,Caferilik ( ımamiyye), Zeydiyye Ehl-i Sünnete yakındır. Hz.Ali’yi tanrılaştıranlara Gâliyye denir. Özelliği, imam inancı ve aşırı Ehl-i Beyt sevgisidir.ımamların korunmuş olduğuna inanırlar.
ımamiyye:ımam Cafer-i Sâdık’ın yolunu izleyenlere denir.Caferi de denir.Karakteristik özelliği; imamet düşüncesi ve takiyye düşüncesidir.”ımamlık” , nas , veraset, vasiyetle belirlenir.Hz.Muhammed’den sonra ımamlığın Hz.Ali’nin hakkı olduğuna inanırlar.
*Kabirde sorulacak sorudan biri de “ımamın kimdir?” sorusudur.
*Takiye inancına göre kişi uygun olmayan durumda, kendini,asli inancını ve görüşünü gizleyebilir.
*ılk 6 ımam; Ali, Hasan, Hüseyin,Zeynelabidin,Hz.Muhammed Bâkır,Caferi Sadık’tır.
*7. imamın kim olacağı tartışmalıdır,bu konuda 2’ye ayrılırlar.
1-ısnâ Aşeriyye ( 12 ımamcılar): Cafer-i Sadık’tan sonra imam onun küçük oğlu Musa Kazım’dır.Büyük oğlu ısmail, bazı günahları yüzünden kabul edilmez.
*Musa Kazım’dan sonraki imamlar; Ali Rıza, Muhammed Cevad, Ali Hâdî, Hasan el-Askeri’dır.
*12.ımam Muhammed Mehdi, ahir zamanda gelecek mehdi olduğuna inanırlar.
*Abdest alırken ayağı meshedilmesi,Mut’a nikahı, Secdede alnın özel taşa konması, ezana “Aliyyün Veliyyullah” ifadesinin eklenmesiyel Ehl-i Sünnet’ten farklıdır.ıran’da hakimdir.
2-ısmailiyye: 7.ımamın Cafer-isadık2ın oğlu ısmail olduğunu kabul edenlere denir.Seb’iyye de denir.
*ımam ısmail’den sonraki Muhammed Mektüm ve Muhammed Hatib gizli imamdır.
*Peygamberler “Nâtık Huccetler” konuşan delillerdir.ımamlar- Sâmid Huccet; Sessiz Delillerdir.
*ımamlar masumdur, korunmuştur,yanılmazdır.
*Hindistan’da “HOCALAR” adıyla devam eder.
Zeydilik:Hz.Ali’nin oğlu Hüseyin’in torunu Zeyd b. Ali taraftarlarına verilen isimdir.
*Mezhep anlayışı bakımından Ehl-i Sünnete yakındır.
*Günümüzde Yemen’de yaşar.
*Ehl-i kitap, kafir, mütraf, Fâsık,ehl-i zimmet,ehl-i fetret diğer dinleri tanımlamak için kullanılan kavramlardır.
*8.yy- 14.yy arasında dünya dinleriyle diyalog kurmuşlardır.
ıbn Nedim’inel-Fihrist , ıbn Hazm’ın el-Fasl , Biruni’nin Asâkiru’l-Bâkire ve Kitabü’t-Tahkik mâ li’l-Hind , şehristani’nin el-Milel ve’n- Nihal eserleri Müslümanların diğer dinler hakkıbdaki bilgisini gösterir.

[Milena]

HINDUIZM

Kurucusu yoktur.

Hinduizm i devlet dini ilan eden ülke Nepal.

Dünyada varlığını devam ettiren en eski dindir.

Tarihsel süreci 5 devre ayrılır.
1-Indus Vadisi dönemi ve 2- Veda dini dönemi önemlidir.

Çok sayıda kutsal metinleri var. Genel kabul görenler 2 ye ayrılır:

1-şruti (isitilen görülen)
*Vedalar (bilgiler) Bunlar insanlık tarihinin en eski metinleridir. 4 alt kola ayrılır.

2-Smriti (hatırlanan şey hafıza)
*Puranalar (Bayramlar ve hac anlatılır)
*Dharmaşastra (dini ritüeller anlatılır)
*Ramayana (Destandır)
*Mahabharata (Destandır)
Mahabharata icindeki Bhagavat-gita adlı bölüm çok meşhurdur.

Ayatar: Tanrıların farklı bedenlerle yeryüzüne inmesidir.

Hindularin çoğu ilahlardan birini kendi tanrısı (işta devata) olarak seçer.

Kast sistemi: Insanların sınıflara ayrılmasıdır. Saf temiz demektir. Bu kelime portekizce casta dan türemiştir.
Insanlar 4 sınıfa ayrılır
1-Brahminler:Rahipler
2-Kşatriyalar:Savaşçı ve yöneticiler. Dini liderlerin hepsi bu kasttandir dikkat edin.
3-Vaişyalar:Çiftçi işadamı
4-şudralar:Yoksullar hizmetçiler köleler

Karma:Kast sistemindeki sınıflamaya giren insanların bu durumu karma denen inanisin eseridir yani önceki hayatlarında iyi işler yapanlar iyi kasttakötüler de en alt kastta yer alır.

Hindulara göre ruh ölümsüzdür

reenkarnasyonc inanılır

bu gidiş geliş döngüsüne Samsara denir

Reenkarnasyondan kurtulmaya Mokşa denir.

Ibadet ferdi bir tecrübedir. Hindular nadiren mabede gider.

3 mezhebe ayrılır.

*Sivacılık:Yatay 3 çizgi alınlarında var fallik kültü
*Vişnuculukikey çizgi AvatarRamaKrişna
*şaktizm:Tanrıyı uykusundan uyandırma dışılığe hayranlık.

3 yüce tanrı var siva vişnu ve Brahma

2 en tanınmış avatar Rama ve Krisna

ALINTIDIR

[Milena]

SıNıZM
şıKşA:ÖğRETı ANLAMINA GELıR.BıR NEVı ÖğRETMEN TALEBE ıLışKıSı.
15.YY.GÜNEY ASYA PENCAP BÖLGESıNDE ORTAYA ÇIKMIş.
GURU NANAK TARAFINDAN KURULMUş.NANAK BıR MÜSLÜMANIN YANINDA ÇALIşIRKEN ORTADAN KAYBOLUYOR VE TANRI( NAM)IN ONA 3 GÜN BıR FıNCAN NEKTAR SUNMASI ıLE BEN SENNıN TANRIMNIM ADIMI TEKRARLA VE HERKESE ÖğRET DEMESıYLE BAşLIYOR.GURU NANAK SıHLER ıÇıN REFORMCU ıSLAMLA HıNDUıZMı BıRLEşTıRıCı YÜCE ıNSANMIş.
TOPLAM 10 GURULARI VAR.GURULUK KAN YOLUYLA ıRSı OLARAK GEÇMEKTE.BUNLAR KşATRıYA KASTINA MENSUPLAR.ÖNEMLı GURULAR
2.GURU ANGAT :GURU NANAK IN ıLAHıLERıNı METıN HALıNE GETıRDı
4.GURU ARJAN:KUTSAL METıNLERı KıTAP HALıNE GETıRMış
5.GURU ARJUN:ıBADET MEKANLARI YAPMIş.BU GÜNKÜ ALTIN TAPINAK
10.GURU GOBıND :SıHLERıN SıLAHLI GÜCÜNÜ OLUşTURDU.KILIÇ VAFTıZıNı UYGULADI.

KUTSAL METıNLER:
4.GURU ARJAN:KUTSAL METıNLERı 1604 GURU GRAND SAHıP (DERLEMELERıN EFENDıSı ) KıTAP HALıNE GETıRMış.
ıÇERığı;ıBADETLE ıLGıLı ıLAHıLER VARDIR.FARKLI DıN VE ıNANÇLARI ÖNEMLı KışıLERıN SÖZLERı VARDIR.YANı HAKıKAT BıR DıNDE DEğıL NAM( ALLAH )A GÖTÜREN HER şEY TÜM YOLLARDIR.
KıTAPTA ;TEK TANRIYA ıBADETAıLE HAYATI KARMAYI RUH GÖÇÜNÜTANRI ıNAYETıNı ANLATAN ıNANÇLAR VAR.PUTLAR ıÇKıUYUşTURUCUKEHANETMUCıZEDÜNYAYI TERKşEKıLCıLıK VE TAASSUP DA TERK EDıLMELı DıYOR.
ıNAÇLAR:MONOıST ıNANÇ YANı TEK TANRILI ıNAÇ VAR.STATÜ AYRIMI YOKTUR ıNSANLAR ARASINDA.ONLARA GÖRE ;NAM YANı TANRI TEKTıR YARATCIDIR.GÖRÜNMEZDıR.YOK EDıCıDıR.HER şEYıN GERıSıNDE O VARDIR.ONUNLA TÜM KALPLER AYDINLANIR VE ıNSANLARA GURU TARAFINDAN ÖğRETıLıR.TANRININ ENKARNASYONU YANı ıNSAN BıÇıMıNı ALMA DURUMU YOKTUR.BU YÜZDEN KRışNA VE şıVA DıYE BıLıNEN HıNDULARIN TANRILARI SıHLERE GÖRE VARLIKTIR.

SAT NAM:EBEDı GERÇEK
WAHEGURU:MÜKEMMEL RAB......BUNLAR NANAK TARAFINDAN KULLANILAR TANRI ıSıMLERıYMış.

KARMA ıNANÇLARI ıYı AMELLER ıYı ıNSAN OLARAK DÖNMEYE KÖTÜLER DE DÜşÜK HAYVAN VE KUşLAR OLARAK DOğMAYA SEBEP OLUYORDOğUM-ÖLÜM DÖNGÜSÜ BıZZAT TANRI TARAFINDAN YAPILIR.ÖLÜM BıR SON DEğıL MANEVıYATIN YÜKSELMESı TANRIYA ULAşMADAKı SAFHALAR OLARAK GÖRÜLÜR.CENNET CEHENNME YOK HEPSı BU DÜNYADA OLUR.
JıVAN MUKTı(YAşARKEN KURTULMUş) KURTULUş :TANRI GıBı OLMAK ONU ıYıCE ıDRAK ETMEK YOLUNDA BULUNMAKTI.SıHLERıN ıDEAL ıNSANI BUDUR.KURTULUşA ERMış Kışı KARMAYA TABı OLMAZ O ARTIK YOL GÖSTERıCı GURU OLUR ODA BıR NEVı PEYGAMBER DURUMU.TANRININ SÖZLERıNı AKTARICILARDIR.
ıBADETLERı:HERHANGı BıR ıBADET GÜNLERı YOK.(GURDWARA:guruların kapısıyani mabet)MABETLERDE CEMAAT TOPLANIR.TOPLUCA ıLAHı SÖYLERLER.KUTSAL KıTABI OKURLAR.HER SıHıN ıBADET BÖLÜMÜ OLMALI HER AKşAM Bı PARÇA OKUMALIDIR.
HAC ALTIN TAPINAKTIR.ÖLÜLER YAKILIR YAKILACAK YER YOKSA GÖMÜLÜR

VAHTıZ TÖRENı:10.GURU GOBıND MOğOLLAR TARAFINDAN ÖLDÜRÜLEN BABASININ ıNTıKAMINI ALMAK VE DIş BASKILARA KARşI KOYMAK ıÇıN SEÇKıN BıR SıH AZıZLER TARıKATINI KURDU.GıRMEK ıSTEYEN GENÇ ;5 ıYı SıHıN HAZIR BULUNDUğU MECLıSTE 2 UCLU HANCERLE KARIşTIRILMIş şEKERLı SUYU SAÇINA VE VUCUDUNA DÖKÜLÜR ıÇıRıLıR.GENÇ ASLANA DÖNÜşMÜş VE ıYı BıR SAVAşÇI OLMUşTUR.ıSMıNıN SONUNA SıNGH (ASLAN) EKı GETıRıLıR.KHALSANIN BıR ÜYESı OLMUşTUR ARTIK.
SıNGH 5 K YI TAşIMAK ZORUNDADIRBUNLARA KAKKA DENıR.

[Milena]

Mezhepleri ve diğer dinlere bakışları

kakka da 5 ayırıcı işaret
kesh:kesilmemeiş uzatılmış saçlar
kanga:kç.tarak
kacca:dize kadr beyaz don
kara:çelik bilezik
kirpan:kılıç yani hançer

2 grup var sihlerde bi yukarıda anlattığım bide bu 5 şeyi taşımayan henüz tam sih olamamış grup.
Sihzm;müslüman sufi kebir geleneğinden geldiği için karışık bir dindir onalara göre herkes isterse kurtuluşa erebilir