Yaşayan Dünya Dinleri Medineweb Konu Özetleri

[makbergülü]

Yaşayan Dünya Dinleri Medineweb Konu Özetleri

yaşayan dünya dinleri konu özetleri


YAŞAYAN DÜNYA DİNLERİ 1.ÜNİTE ÖZETİ

DİNLER TARİHİNE GİRİŞ

GİRİŞDinin tarih boyu insanla birlikte varlığını sürdürdüğü, insanın olduğu her zaman diliminde ve her yerde var olduğu bir gerçektir. İnsanlar her dönem muhakkak bir inanç içersinde olmuşlar ve bu inanca dayalı tutumlar sergilemişlerdir.Bununla birlikte 19 yy.da dinin kökenine yönelik pozitivist değerlendirmeler olmuştur. Tanrı inancında ise çok tanrıcılıktan tektanrıcılığa doğru bir gelişim söz konusudur.*Hegel, insanlık tarihinde “din çağı” öncesi bir “sihir ve büyü dönemi” olması gerektiği üzerinde durmuş; Frazer ise insanlığın erken dönem tarihinde, büyü ve sihir gücüyle insanlığın doğayı kontrol altına alabileceğinin düşünüldüğü bir zaman diliminin varlığından söz etmiştir.

DİNİN ANLAM VE DEĞERİ*Halk arasında yaygın kullanımında din kavramı genellikle kutsal terimi ile birlikte ele alınır. Öyle ki din, zihinlerde öncelikle kutsal terimini çağrıştırmakta; kutsal alana yönelik duygu ve düşüncelerle tavır ve davranışları ifade etmektedir.*Kuranda din terimi; “yol, hayat tarzı, hesap günü, kanun, hüküm” anlamlarında kullanılır.Buna göre din, insanın her türlü inancını, düşüncesini, tavır ve davranışlarını ifade eden, insanın yaşan tarzı ve yaşamında izlediği yol anlamına gelmektedir.*Dinin batı dilindeki adı: religio, religion.*Dinin nasıl anlaşılması gerektiği konusunda Batıda çeşitli görüş ayrılıkları olsa da yaygın olan kanaat dinin, “insanın tanrı, ****fizik alem ya da kutsala yönelik duygu, düşünce ve davranışlarını ifade eden sistem” olduğu yönündedir.

İnancı, yalnızca bazı ****fizik ve aşkın varlıkların var olduğunu kabullenmeyle sınırlamak doğru değildir. Zira ****fizik ya da aşkın aleme yönelik bir varlığın veya varlıkların mevcudiyetini kabullenme kadar bunların yokluğunu kabullenme de bir inançtır. Örneğin; İslamda Allaha inanç, Allahtan başka hiçbir üstün gücün var olmadığına inancıda içermektedir. Aynı şekilde erken Budizm’in tanrı inancı konusunda suskun kaldığı ve tanrı inancından öte insanın yeryüzünde var oluşuna yönelik düşüncelerin dinin temel karakteristiklerinden birisi olarak ön plana çıktığı bilinmektedir. Ayrıca her dinsel gelenek muhatap aldığı insanın tavır ve davranışlarını düzenleme, kişinin yaşamını bir düzene sokma hedefini taşır.*Sonuç olarak dinin; insanın düşünce ve inanca dayalı değerlendirmelerini içeren zihinsel fonksiyonlarını, her türlü tavır ve davranışlarını ve insanın diğer insanlarla ilişkilerini ve kurumsal yönünü ifade eden sosyal yapısını belirleyen ve disiplin altına alan bir sistem olduğu söylenebilir. *Panteizm: Tanrıyla doğanın birbiriyle içkinliği düşüncesi.

DİNLER TARİHİNİN ÖNEMİ VE BİR BİLİM DALI OLARAK GELİŞİMİDinler tarihi dinlerin teolojik ve kurumsal yapılarını dinlerin tarihsel tezahürlerini de dikkate alarak inceleyen bir bilim dalıdır. Dinler tarihi, dinleri çeşitli yöntemlerle inceler.*Deiptif (tasvir edici-betimleyici) yöntem: Dinin ya da dinlerin tarihsel tezahürünü olduğu gibi anlatır.*Fenomenolojik yöntem: Dini fenomenler anlaşılmaya çalışılır. Bu bağlamda dinler tarihçisi ele aldığı konuya ilişkin kendi duygu ve yaklaşımlarını elden geldiğince paranteze alır ve ele aldığı hususu o geleneğin içinden biri imişçesine anlamaya çalışır.*Analitik yöntem: Dini tezahürler ve fenomenler irdelenmeye, analiz edilmeye çalışılır.*Karşılaştırmalı yöntemler: Dini gelenekler birbiriyle yada bir din farklı tarihsel tezahürleriyle mukayese edilir.

*Milel ve Nihal başlığı altında kaleme alınan eserler 11.yy da yazılmaya başlanmıştır.*Milel ve Nihal (dinler tarihi) alanında yazılan ilk eser; Abdulkadir Bağdadi “El fark beynel fırak”*Batılılarca, karşılaştırmalı dinler alanında ilk özgün eser veren yazar:Şehristani.Çeşitli İslam dışı inanç ve gelenekleri tanımlayan telif ve çeviri eserlere örnek: İbnül Kelbi “Kitabül Ansam”*Dinler tarihi bilim dalı Osmanlı döneminde 19 yy.dan itibaren eğitim kurumlarında yer almaya başlamıştır.*Önceleri dinler tarihi dersleri “ilmü esatirül evvelin” ve “kitabül edyan” adı altında verilmiştir.*Dinler tarihi ile ilgili Türkçe olarak yazılan en eski kaynak olarak kabul edilen eser: Şemseddin Sami “Esatir” 1878’de

DİNLER, MEZHEPLER VE KÜLTLERHangi bağlamda olursa olsun dini inanç ve değerlerin farklı anlaşılıp yorumlanması mezhepleşme hareketlerini beraberinde getirmiştir. Dinin içerisindeki farklı yorum tarzlarına mezhep denir.

Mezhepler yapıları itibariyle itikadi, fıkhi ve siyasi olmak üzere üç kategoride incelenir.*İtikadi mezhepler: İnanç konularındaki farklılıklar. Örneğin Hristiyanlıkta Tanrı oğlu olduğuna inanılan İsa Mesih’in şahsı konusundaki tartışmalar birçok mezhep hareketinin oluşumuna neden olmuştur.*Fıkhi mezhepler: Dini hayatın yaşanması ve ibadet anlayışlarıyla ilgili farklılıklar. Örneğin Caynizm’in temel mezhep hareketlerinin ortaya çıkışındaki temel tartışmalardan birisinin giyim konusundaki farklı bakış açıları olduğu bilinmektedir.* Siyasi mezhepler: Dini cemaatin siyasal otorite ile ilişkileri yada siyasal otoritenin dine yönelik algılamaları çeşitli siyasal mezhep hareketlerinin ortaya çıkışına zemin hazırlamıştır. Örneğin 4.yydan itibaren Roma’nın resmi dini haline gelen Hıristiyanlığın, bu dönemden itibaren siyasallaşmasından söz edilebilir.

*Mezhep hareketleri bir başka açıdan ortodoksi ve heterodoksi ayrışması şeklinde de kendisini gösterir.Ortodoksi, genellikle egemen olmuş yaygın anlayış için kullanılır. Kendini çoğunluğun inancını ifade eden merkezi din anlayışıyla ve egemen siyasal güçle özdeşleştiren dinsel yorum, asıl doğru öğretiyi savunduğu ve doğru ve kabul edilebilir inançların temsilcisi olduğu iddiasıyla Ortodoks olarak tanımlanmıştır.Heterodoksi, merkezi din anlayışının dışında kalan görüş ve akımlar. Heterodoksi, çoğunluğun ya da bazı durumda siyasal gücün doğru ve kabul edilebilir saydığı resmi öğretinin dışında kalan her türlü akımı ifade eder. Çoğunluğa karşı azınlığı ve resmi din anlayışına karşı muhalefeti temsil eden akımlar heterodoksal olarak değerlendirilmiştir.Heretik akımlar: Heterodoksi içinde dine ve dinsel inanç ve değerlere getirdikleri yorum ve bakış açısıyla yaygın din anlayışının temel değerlerinden sapma temayülü gösterdikleri düşünülen ve sapkın inanç ve uygulamaları nedeniyle cezalandırılmayı hak ettiklerine inanılan akımlar heretik yada sapkın akımlar olarak adlandırılır.Heresi: Yaygın kabul edilen inançlardan yada çoğunlukla temsil edilen öğretilerden kesin bir ayrılık ve farklılaşmayı temsil eden dini yorumlardır.

*Senkretik dinler: Farklı dini değerleri bir araya getirmek suretiyle oluşturulan yeni inanç sistemlerine denir.Farklı inanç sistemlerinin bir arada yaşanması ve bilinçli ya da bilinçsiz şekilde birbirinden etkilenmesi nedeniyle oluşan yeni dini yorumlar senkretik dinler olarak tanımlanmaktadır.* Senkretik dinlere örnek: Sih dini (İslam ile Hindu geleneğinden birçok unsur taşır.) Yahova Şahitleri, Moonculuk, Sayentoloji gibi hareketler senkretik akımlar olarak değerlendirilebilir.

*Kültler: Müstakil bir din olmaktan öte çoğunlukla bir dini gelenek içersinde belirli bir obje ya da değere tapınmayı ön plana alır. Kültler, içe dönük cemaat anlayışıyla ve gizemcilikleriyle diğer din mensuplarından ayrılırlar. Son dönemlerde Batı dünyasında sayıları hızla artan çeşitli Neo-Gnostik gruplar bu çerçevede değerlendirilir. Ayrıca müstakil bir inanç sistemi ve ibadet anlayışını geliştirip temsil etmekten öte, kurulu yaygın dinsel geleneklere ve sosyal değerlere karşı bir anarşizmi, başkaldırıyı temsil eden, bütün tutum ve tavırlarını buna göre oluşturan ve bu bağlamda bazen nefret, şiddet ve teröre yer veren hareketlerde kült kapsamında sayılabilir. 20.yydan itibaren Batıda yayılan Satanizmi bu bağlamda değerlendirmek mümkündür.

DİNLER TİPOLOJİSİ/TASNİFİDinle ilgili yapılan tasniflerde dinin kendisinden hareketle yapılan tasniflerle tasnifi yapan kişinin dine yönelik algılamalarının etkili olduğu görülmektedir. Örneğin her din mensubu kendi inanç ve değerlerini merkeze koyarak bir din tasnifi yapmaya çalışmıştır. Bu doğrultuda kendi inancını hak, doğru ve yegane din, diğer inanç sistemlerini ise batıl dinler olarak tanımlamıştır.*İslam geleneğinde yapılan en yaygın din sınıflaması hak, ilahi ve semavi kavramları ekseninde olmaktadır. Buna göre hal/ilahi/semavi dinler İslam, Yahudilik ve Hıristiyanlık için kullanılmaktadır. Bu anlayış Yahudilik ve Hıristiyanlığıda ilahi kategorisinde görmekte, bunların sonradan tahrif edilmiş olduğunu varsaymaktadır. Bu nedenle bu dinler “muharref” olarak adlandırılmaktadır.*Kuran, dinleri “Allahın dini İslam” ve diğerleri şeklinde ayırmaktadır. Yalnızca İslamı hak/ilahi din olarak değerlendirmektedir.*Hıristiyanlık Ortaçağ başlarından itibaren kendisini yegane din olarak görmüş ve kendisi dışındakileri pagan gelenekler olmakla itham etmiştir.*Sabilik kendisini yegane doğru (kuşta) olarak görürken diğerlerini yanlış (kabda) olarak görür.

* Evrensel dinler: Sahip olduğu inançları evrensel düzlemde yaymaya çalışa, dolayısıyla tüm insanlar arasında yayılmayı hedefleyen inanç sistemleridir.* Milli dinler: Dinin kapsamını yalnız bir milletle, soyla, klanla yada kabileyle sınırlamış olan geleneklerdir.*Milli bir din olup tarih içersinde zaman zaman dinin evrensel planda yayılmasına yer vermiş, dolayısıyla evrensel bir din karakteri gösteren dinlere örnek: Yahudilik

* Monoteist dinler: Tektanrılı din* Politeist dinler: Çoktanrılı din* Düalist dinler: İkitanrılı din

* Panteist: Tanrıyla evren içkinliği (Evrenin tümünü Tanrı olarak kabul eder)* Deist:Tanrı insan içkinliği. Tüm dinleri yok sayarak sadece Tanrının varlığını kabul eder. Peygamber, vahiy, ahiret, melek vs inançları yoktur.

* Agnostik (bilinmezcilik): Tanrının varlığının ya da yokluğunun bilinememesi.* Gnostik: Sezgi ya da düşünerek Tanrının kavranması düşüncesi.

* Kristosentrik din: Mesih merkezli* Teosentrik din: Tevhid merkezli* Etnosentrik din: Seçilmişlik merkezli ( Yahudilerin İsrailoğullarının seçilmişliğine inancı)

ÇEŞİTLİ TANRI DÜŞÜNCELERİ VE DİNLER*Üstün güç/güçler ****fizik bağlamdaki ilahi bir varlık yada varlıklar olabileceği gibi, yaşanılan evrene ait herhangi bir obje, nesne, şahıs ya da evrensel düzlemde etili olduğuna inanılan bir ilke de olabilir. Dinlerin inanç yada ibadet sistemlerinde yer verilen üstün güç veya güçler genellikle tanrı ve tanrılar olarak karşımıza çıkar. Bununla birlikte yarı tanrı yada ruhsal varlıklar, ata ruhları ve benzeri doğaüstü unsurlar da üstün varlıklar olarak tazim edilebilir. Çin dinsel geleneklerinde Yin-Yang prensibi, Hint dinlerinde Karma (Dharma) doktrini her şeyi kuşatan üstün bir güç olarak karşımıza çıkar.* Teizm, tanrı yada tanrıların doğaüstü üstün güçler olarak algılandığı geleneklerdir.* Monoteist yada tektanrıcı dinler insanların yaşamlarında yer verdikleri diğer üstün güçleri reddederek bir tek üstün gücün, yani Tanrının varlığının kabul edilmesini ön plana çıkarmışlardır.* Düalist yada ikitanrıcı dinler genellikle iyi ve kötü düalitesi çerçevesinde bir iyilik birde kötülük tanrısının arlığını kabullenirler. Ancak kötülükten sakınmak amacıyla iyilik tanrısına tapınmayı esas alırlar.* Politeist, çoktanrıcı geleneklerde ise insan yaşamından iyi ve kötü nitelikleri temsil eden sayısız oranda tanrısal varlığın mevcudiyetine inanılır. Hatta böylesi inanç sistemlerinde bunların yanında çeşitli doğal varlıklar, gök cisimleri, krallar ve yöneticiler gibi insanlarda üstün varlık olarak görülür.

Henoteizm: Birçok tanrının varlığını kabul etmekle birlikte bunlardan yalnızca birisine tapınmayı esas alan teolojik yaklaşıma denir.


YAŞAYAN DÜNYA DİNLERİ 2.ÜNİTEHİNDUİZM-CAYNİZM
Hint yarımadasında ortaya çıkan ve bugün hem doğdukları yerde hem de dünyanın farklı bölgelerinde varlıklarını hala devam ettiren dört din: Hinduizm, Caynizm, Budizm ve Sihizm.

HİNDUİZM*Sanatana dharma: Hinduların kendi dinlerini ifade etmek için kullandıkları isim. “sonsuz/ezeli yasa” anlamına gelen bu kelimeyle diğer büyük dinlerin aksine onun bir başlangıcının olmadığını ifade etmek isterler. Hintli olmayanlar arasında ise bu din için eski Fars dilinde “indus nehrinin doğu tarafında yaşayanlar” anlamına gelen Hindu (Sankritçe nehir) kelimesinden türeyen Hinduizm kullanılır.* Hinduizm, dünyada varlığını devam ettiren en eski dindir.* Hindistanın yüzde 80i bu dine tabiidir. Batı ülkeleride dahil olmak üzere Hindistan dışında da 45 milyondan fazla mensubu bulunur. * Hinduizmi devlet dini ilan eden tek ülke : Nepal ( 18 milyon mensub)* Hinduizm Tanrı inancını kendisi için merkezi olarak kabul etmediği gibi Tanrını doğası hakkında fikir yürüten sistematik bir teolojiye sahip değildir. Hintliler tek bir tanrıya inandıklarını düşünürken bile çoğunlukla birçok tanrıya tapıyormuş gibi görünürler.* Herhangi bir şahsı kurucu olarak görmedikleri gibi, herhangi bir kutsal metni tek başına bağlayıcı kabul etmezler.* Herhangi dini bir uygulamayı zorunlu görmedikleri gibi herhangi bir doktrini de dogma olarak kabul etmezler.* Yakın zamanlara kadar hiç kimse, Hindu olarak doğmak dışında Hindu dinine giremezdi. Ancak, modern Hindu tanımı, eskiye nazaran nispeten genişledi. Hinduizm içinden çıkan yeni dini akımlar bu ülkeyle doğrudan alakalı olan bu dine, Hindu olarak doğanlarla aynı hakların verildiği batılıları da çekmeye başladı.

TARİHSEL SÜREÇ*1) Hinduizm kaynaklarından en eskisi m.ö 4000-2200 yılları arası tarihlenen Harrapa Medeniyeti (İndus Vadisi Medeniyeti) kalıntıları. Hinduizmin tarih öncesi ilk dönemini temsil eder.*2) Hinduizmin ikinci dönemini/safhasını yanlışlıkla Brahmanizm olarakta adlandırılan Veda Dini oluşturur. Veda döneminin genel olarak m.ö 2000-500’e kadar devam ettiği kabul edilir.Veda dini, ana mekanları Belh civarı olan ilk Aryanlar tarafından ortaya konuldu. Bu dönemin dini hakkındaki kaynağımız, söz konusu dönem boyunca dini tutumlardaki dikkate değer bir evrilmeyi ortaya koyan Vedalardır. Bunlar, Hindistan’a gelip yerleşen Aryanlar tarafından derlenmiş, şekil ve muhteva bakımından birbirinden farklı Sanitçe metinlerdir. *3) m.ö 500 den m.s 500’e kadar ki on yüzyıllık dönem klasik Hinduizm dönemidir. Hinducu sentez olarak da adlandırılan bu dönem, bugün hala geçerliliğini muhafaza eden temel kavramların yerleştiği bir dönemdir.Bu dönemde Vedalara bağlılığı ortodoksinin ölçütü kabul ettiler; dolayısıyla onları bir otorite olarak kabul etmeyenleri, yani Cayinist ve Budistleri heterodoks ilan ettiler. Bu ölçüt, Cayinist ve Budizm’in yollarına ayrı bir din olarak devam etmelerine yol açtı. Hinduizm için en önemli unsurlardan biri, teizmin ortaya çıkmasıydı. Vedalar döneminde nispeten önemsiz iki tanrı olan Şiva (kırmızı) ve Vişnu önemli hale geldiler.Dönem hakkında iki önemli kaynak: Mahabharata ve Ramayana destanları.*4) Hinduizm’in bir sonraki safhası, 6.yy.dan 19.yy.a kadar devam eden ortaçağ safhasıdır.*5) “Yeni Hinduizm” diye adlandırılan ve 19 yy.da Batı modernizminin etkisiyle ortaya çıkan ve bir anlamda Hinduizm’i etnik bir din olmaktan evrensel din haline getiren hareketler ortaya çıkmıştır.

KURUCU ŞAHSİYETHinduizmin en temel özelliği kendisinin herhangi bir kurucuya dayandırılmamış olmasıdır. Onun kurucusunun bilinmezliğinin bir ifadesi olarak da sanatana dharma “ezeli hikmet” kelimesini kullanırlar. Ancak asıl ifadesini Vedalar’da bulduğundan ve Hindular Ortodoksluğu Vedaların kabul edilmesiyle eşanlamlı olarak kabul ettiklerinden, Vedaların kendilerine atfedildikleri kişileri bu dinin kurucuları olarak kabul etmek mümkündür.Rşi = muni : hakikati gören, hakim kimse. Sessiz, derin düşünenler.*Veda: görücüler ve bilgeler vasıtasıyla Yüce varlıktan sahih bir gelenekte geliyor olduklarından dolayı Agamalar diye adlandırılırlar.

KUTSAL METİNLERİ(Genel kabul görmüş metinler anlatılmıştır. Hakkında bilgi verilen metinlerin, yegane Hint kutsal metinleri olduğu düşünülmemelidir.) Hindu kutsal metinleri iki gruba ayrılır. Şruti ve Smriti1) “İşitilen ve görülen” anlamına gelen Şruti kategorisi içinde Vedalar*Otoriteleri, Rşilerin, derin tefekkür ve vizyon yoluyla YüceVarlıktan almış oldukları inancından kaynaklanan Vedalar, insanlık tarihinin bize kadar gelen en eski metinleri olarak kabul edilirler.*Sanitçe “bilmek” anlamına gelen vid kökünden gelen veda “bilgi” anlamına gelmektedir.*Vedaların en eski parçasını dört derleme oluşturur: Rig-veda, Sama-veda, Yacur-veda ve Atharva-veda.Bunlardan en eskisi ve geniş olanı Rig-veda dır.*Her veda üç bölümden oluşur.a- Brahmanalar: Ayinler ve onların yerine getiriliş tarzı ile ilgili metinlerb- Aranyakalar: Geleneksel Hindu hayat tarzının üçüncü aşaması olan ormanlarda ikamet etme yemini edenlerin çalışmaları/onların okuyacakları eserler olup, kurban törenlerinin anlamını ve yorumunu ele alan metinlerdir.c- Upanişadlar: Talebe-hoca arasında cereyan eden soru-cevap metinleri. Upanişadın anlamı: Üstadın dizinin dibine oturmak.

2) Smriti kategorisinde ise Puranalar, Ramayana, Mahabharata ve Dharma-Şastra’lar yer alır.* Smriti: hatırlanan şey yada hafıza ve gelenek anlamına gelir. Bunlar Hint düşünesi için ikinci en yüksek otoriteyi temsil ederler. Bu metinler, bir Hindunun gündelik hayatını belirleyen şeyleri içerdiklerinden şrutiden daha önemlidirler. Üç ana gruba ayrılır. Hindin iki önemli destanı olan Ramayana ve Mahabharata’nın yer aldığı ithasa, Puranalar ve Dharma-şastralar.*Mahabharata’nın bir alt bölümünü meydana getiren ve “Bhagavat-gita” adlı bölüm, Mahabharata’dan daha çok tanınmış ve dünyanın bir çok diline çevrilmiş bir metindir.*Puranalar, Hintle ilgili bayramlar, kast yükümlülükleri ve hac yerleri gibi konuları içerir.*Dharma-şastralar, farklı zaman ve mekanlarda dini hükümlerin nasıl uygulanacağı, insanların bu dünyada yaptıklarının sonucu olarak yeniden doğumlarının nasıl olacağı gibi hususlarda Hindulara yol göstermek için derlenmiş metinlerdir.*İki binden fazla olan dharma-şastraların tartışmasız en etkili olanıManu Yasaları (Manu Smriti) dir.

İNANÇ ESASLARIHinduizmin tespit edilmiş, Hıristiyan credosu ya da İslam’ın amentüsüne benzer türden bir inanç sistemi/esasları yoktur. Ancak, ayırt edici özellikleri olduğu kabul edilen bir takım düşünceler ve inançlar vardır.*Hinduları 330 milyon tanrıya tapar. Bu sayı, yüce güçlerin sayısının tasavvur edilemeyecek kadar yüksek olduğuna işaret eder. Sanitçe de tanrı anlamına gelen “deva” ya da “devata” kelimeleri bütün yüce güçler ve Hindular tarafından deva sıfatıyla onurlandırılan önemli insanlar için serbest bir şekilde kullanılır.*Deva, alışılmamış ve sıradan olmayan bir şey ifşa eden, güç ve etki uygulayan, faydalı ya da zararlı olan her şeydir.* Vedalar, 11 yeryüzüne, 11 göklere ve 11 de ikisi arasındaki havaya ait olan 33 tanrıdan söz ederler. Agni (ateş), Surya (güneş) ve Uşas (şafak) devalar olarak zikredilir.*Vedalar, Aryan halkının güçlü koruyucusu olan “Indra” ya yönelik ilahileri içerir.*Hinduların çoğu, ilahlardan birini işta devatası (kişisel tanrısı) olarak seçer. Bu ilahlar onların dindarlığının ve ibadetinin odağı haline gelir. Farklı insanların farklı ilahlar seçmesi benzersiz bir politeizm meydana getirir.

*Hinduizm’in diğer inançları; kast sistemi, karma, samsara, reenkarnasyon (tenasüh/ruhgöçü) ve mokşa. (en önemlileri.)* Kast Sistemi: Portekizce “saf, temiz” anlamına gelen castadan türer. Hint toplum yapısının zamanı bilinmeyen bir andan beri devam eden dört kastı (çatur varna):1) Brahminler: Vedaların kutsal sözlerinin gözeticileri2) Kşatriyalar: Savaşçılar ve yöneticiler3) Vaişyalar: Çiftçiler, zanaatçılar, iş adamları4) Şudralar: Hindu toplumunun temelini oluşturan yoksul işçiler, hizmetçiler ve köleler.*İki kez doğanlar diye de adlandırılan ilk üç kast asıldır ve dördüncüsü kast dışı olarak kabul edilir. Kast sisteminin dini bir kökenle açıklanmaya çalışılmasının yanı sıra, insanların içinde doğdukları kastları da dini gerekçelerle açıklanır. Bu durumları, onların geçmişte yaptıkları işlerin(karma) bir sonucudur. Kast dışı olanların orada bulunmaları geçmiş hayatlarında kötü işler yapmaları olduğu gibi, bir kişinin Brahmin ya da Kşatriya olarak doğmasının sebebi de önceki yaşamında iyi işler yapmış olmasıdır. *Karma: İş, eylem, amel anlamına gelir. Kişinin geçmiş yaşamında ve şimdiki yaşamında yaptıkları eylemler.* Ruhun, bedende olarak yaptığı işlerin sonucuna uygun olarak yeni bir bedende dünyaya gelmesine “reenkarnasyon”, bu sonsuz gidiş geliş döngüsüne de “samsara” denir.* İnsanların öldükten sonra, ölüm-yeniden doğum döngüsünden (samsara) kurtulmaları ve bir daha başka bir bedende yeniden bu dünyaya gelmemelerine “mokşa” denir.Hindu dini ve felsefi hareketlerin ortak hedefleri mokşayı gerçekleştirmeye yöneliktir.

İBADETLERİ*Hedefi manevi ilerlemeyle maddi ilerlemeyi sağlamak olan Hinduizm’deki ibadet (puja), ferdi bir tecrübe olduğu için daha çok bireysel bir faaliyettir.*Toplu ya da cemaat olarak ibadet, Hinduizm’in doğasına yabancıdır.*Mabet ibadeti zorunlu değildir.*Hindu ibadeti evde yapılanlar ve mabette, hususi vesilelerle yapılanlar olmak üzere ikiye ayrılır.*Evdeki ibadet, ibadet için ayrılmış oda ya da köşede yapılır.* İlk üç kasta mensup olan ve iki kez doğanlar olarak adlandırılanlar tarafından günde üç kez icra edilen gündelik ibadeti, genel olarak kadın yerine getirmekle yükümlüdür.*Sabah ibadeti nehir kenarında ya da puja odasında yapılır.*Yalnızca evde yapılan ve aile ile ilgili törenlerde vardır. Bunlar doğum, erginlenme, evlilik ve ölüm törenleridir.*Bir kimsenin kendisiyle ilgili yapılan son tören ölüm törenidir.* Hindular, çocuklar dışındaki cesetlerin gömülmesi değil de yakılması gerektiğini, çünkü arındırıcı bir özelliği olan ateşin tükettiği bedeni daha yüksek bir şekle dönüştürdüğüne inanılır.* Yakılan bedenin külleri üçüncü yada başka uygun bir günde nehre, tercihen Ganj nehrine atılır.*Cennet ve cehennem nihai son olmaktan ziyade, samsaradaki ara duraklardır.*Brahmaloka, tezahür etmiş olan dünyanın en son sınırıdır.*Kutsal yerlere hac, Hinduizm’in her mezhebi tarafından icra edilen önemli ve kendisiyle dini tekamüle doğru ilerlemenin gerçekleştirildiği araçtır.* Hindistan’da özellikle kutsal olan yedi yer vardır. Bunlar içinde en kutsal olan ise, Şivacılığın merkezi ve geçmiş zamanlardan günümüze kadar bir öğrenim merkezi olan “Benares”tir.* Bu yedi yerden birine bir hac ziyareti yapılmaksızın Hindunun dini hayatı tam olmuş olmaz.

MEZHEPLERİHinduizm’de mezhepler Kadim ve Modern Akımlar şeklinde ikiye ayrılır.

Kadim Mezhepler ( Saf Dini Akımlar)Hinduizm’de varlığını devam ettiren üç ana mezhep : Şivacılık, Vişnuculuk ve Şaktizm.1) Şivacılık: Tanrı Şiva üzerinde odaklanmayı ve ona yüce varlık olarak tapınmayı ifade eder.*Yüce varlık olarak kabul edilen Şiva’nın tarihi çok eskidir.*Şivacılık öteki Hindu geleneklerden daha çok asketik (dünyadan el ayak çekme, çileci) bir özellik taşır. *İndus Vadisi Meddeniye’tinin (ilk dönem) kalıntılarının arasında bulunan mühür üzerindeki betimlemenin, Şiva’ya ait olduğu kabul edilmektedir.*Şivacı olarak kabul edilen bütün grupların ortak özellikleri, evrende tek bir gerçekliğin var olduğu onunda Brahman olduğu, onun dışında kalan her şeyin hakiki bir gerçekliğinin bulunmadığı, yanılsamanın ürünü olduğu, kurtuluşa ulaşmanın bilgi yolu ve bu yolun yoga uygulamalarıyla kolaylaştırıldığını kabul ederler.*Ortodoks olan Şivacılar, Vedalara saygı gösterirler.*Şiva’ya bütün Hindu mabetlerinde onun kadın enerjisisi olan Şakti ile birlikte ve Şiva’nın yaratıcı gücünü temsil eden ve “fallik” şekli olan linga olarak ibadet edilir.*Şivacılar Vişnuculardan, alınlarının ortasına koydukları üç yatay işaretle ayrılırlar.

2) Vişnuculuk: Hinduizm’in önemli ikinci büyük dini geleneğidir.*Şahsiyeti olan tek bir tanrıya ( Vişnu, onun avatarı Rama ve Krişna) ibadeti, özgeci bağlılığı ve Tanrının inayeti vasıtasıyla kurtuluşu vurgular.*İnsanlara karşı merhametli olan Vişnu, yeryüzünde zulüm, adaletsizlik arttığında ve sosyal düzende karışıklıklar ortaya çıktığında bunları düzeltmek maksadıyla, insan ve hayvan bedenlerinden oluşan farklı bedenlerde tecessüt ederek (avatar) yeryüzüne iner. *Avatar: Vişnunun farklı bedenlerde yeryüzüne inmesi. Bunların en tanınmış olanları : Rama ve Krişna*Vişnu aynı zamanda Hindu teslis anlayışını oluşturan üç önemli tanrıdan biridir. Brahma, Vişnu ve Şiva*Vişnucuların ayırt edici işaretleri, alınlarının ortasına yerleştirdikleri dikey çizgilerdir.*Vinucuların en önemli teologları ve felsefi okul sahibi düşünürleri: Ramanuca, Madhva, Nimbarka ve Vallabha.

3) Şaktizm: Üçüncü büyük dini gelenek. “Güç” yani Tanrının yaratıcı gücü anlamına gelen Şaktiden türer.*Bu gücün genellikle dişil olduğu kabul edilir.*Hinduizm’de özellikle Assam ve Bengal’de yaygın olan, nihai gerçekliğin dişil tezahürleri tapınımına verilen isimdir.*Şakti, Tanrının adeta maddeleşen ve kendi dışında varlık kazanan yaratıcı gücüdür. Zamanla tanrı belirsizleşir ve Şakti ön plana çıkar. Tanrı ezeli uykusundadır; onu harekete geçiren ve yaratan Şaktidir. Bu yüzden Tanrıya değil Şaktiye dua edilir.

Modern Dini Akımlar**Müslümanların uzun süreli Hindistan hakimiyetleri, Hint kültürü üzerinde silinmez bir iz bıraktı. Ancak din olarak Hinduizm hakim olmayı sürdürmüş olsa da, iki din arasında yaşanan kültürel etkileşim eklektik şahısların (Kebir gibi) ve hareketlerin (Sihizm gibi) ortaya çıkmasına yol açtı.** Ancak İngilizlerin Hindistan’daki yönetimleriyle başlayan modern dönem, Hint hayat anlayışında farklı bir meydan okumayla karşı karşıya olduğunu hissettirdi. Söz konusu meydan okuma Avrupalının dininden daha ziyade, İngiliz eğitim sistemi ve onun girmesini sağladığı Avrupa düşüncesinden gelmekteydi.** İlk tepki; Bengal’de, bir Brahmin ailesine mensup Bengalli Rom Mohan Roy hareketin başlatıcısı. ) İlk adı İngiliz Uniteryen Cemiyeti olan. Brahmo Samaj derneğini kurdu(1827). Roy, Upanişadlar ve Brahma-Sutra’da bulunduğunu düşündüğü ahlaki tektanrıcılığı savundu, tanrı ve tanrıçalara ibadeti yasakladı. Sati (kadının ölen eşile birlikte yakılması uygulaması), çocuk yaşta evlilik, kast olmayı ve kadınların eğitimini savundu. Ancak Brahmo Samaj hiçbir şekilde bir halk hareketi olamadı.** Bombay civarında başka bir hareket ortaya çıktı. Bu 1875’te Swani Dayananda tarafından kurulan Arya Samaj hareketiydi. Kuruluş gerekçesi Aryan Veda dinini eski asli haline döndürmek ve Vedalar sonrası vuku bulan bütün gelişmeleri reddetmekti.**Kökü Hindu geçmişinde olan bir takım dini ihya hareketleri de vardır. Bunlardan en önemlilerinden biri Ramakrişna adını alan, bir Brahmanın oğlu olan Gandhadhar Chatterji’dir. Ramakrişna, nihai olarak bütün dinlerin aynı hedefe giden farklı yollar olduğunu kabul etti.

*Yeni Hinduizm: Hinduizm’in çağdaş hikayesi ve reform, adaptasyon, yeniden değerlendirme ve saldırgan yeniden tasdiğin tedricen ortaya çıkışı Yeni Hinduizm olarak adlandırılır.**Yeni Hinduizm’in en önemli ve tam bir temsilcisi : M.K. Gandhi (1869-1948)-Bhagavat-gitayı dini ideallerinin ve değerlerinin en büyük kaynağı olarak kabul etti.-Hindistan’ın batıyla teması yüzünden bozulduğunu gösterecek bir şekilde, köylü elbisesi giydi ve sade bir yaşam sürdü.- Kendisini dokunulmazlar (ilk üç kastların dışında bırakılan şudralar) meselesine adadı.-Hindistan’ın bağımsızlığı mücadelesini Cayinizm’den aldığı “ahimsa” doktrini bağlamında yürüttü.-Gandhi, tartışmasız Hindistan’ın ahlaki lideridir.- Halk nezdinde, bir aziz, dünyanın kötülüklerine son vermek için gelmiş Tanrının bir enkarnasyonu idi.

DİĞER DİNLERE BAKIŞI*Klasik dönem Hindu düşünürleri Şankara ve Kumarila Hinduizm’i tamamen dışlayıcı bir tarzda yorumlamış; Hinduizm’den kaynaklanmakla birlikte müstakil birer din haline gelmiş olan Budizm ve Cayinizm gibi hareketleri yanlış olarak kabul etmişlerdir.* Modern dönemde Ramakrişna inanç sistemleri, ibadet şekilleri farklı olmakla birlikte bütün dinlerin ortak hedefinin Tanrının idrak edilmesi olduğu, şeklinde çoğulcu bir yaklaşım ortaya koyar.*Swami Vivekananda’ya göre bütün dinler, insan ruhunu tanrıya götüren basamaklardır.*Hindistan’ın modern dönemde yetiştirdiği en önemli şahsiyetlerden biri olan Mahatma Gandi, başlangıçta Hinduizm’i en hoşgörülü, bütün dinlerdeki doğruluğu be hakikati kabul eden bir din olarak görürken yani, Hinduizm’e diğer dinlerden daha üst bir yer verirken daha sonraları, bütün dinlerin eşitliğini öne çıkarmaya çalışır. Bunun sonucu olarak ta “dinlerin aynı ağacın dalları” olduğu benzetmesini kullanmaya başlar.

********************************CAYİNİZM

*Bugün Hindistan’da üç milyon kişinin dini kimliğinin ifadesi için kullanılan Cayinizm, bir “cina”nın (zafer kazananın) takipçilerini ifade eder ve dokuzuncu yy.dan sonra bugün bilinen grup için kullanılmaya başlar.* Mahavira (büyük kahraman) olarak tanınan Vardhamana’ya izafe edilir.*Ancak cayinler için bir cina, bir dinin kurucusu olmaktan ziyade her zaman mevcut, yok olmaz geleneğin bütün üstadları tarafından yapıldığı tarzda öğretilen hakikatin ve yolun yayıcısıdır.* Her cina, bu geleneği yeniden canlandırır, yeni bir şey ortaya koymaz. Çünkü yol her zaman aynıdır.* 24 tane olduğu kabul edilen “tirthankaralar” olarak adlandırılan cinalar grubunun sonuncusu Vardhamana’dır.* bu 24 tirthankaradan tarihsel bir şahsiyete sahip olanlar Vardhamana ve kendisinden önceki cina Parşva’dır.

TARİHSEL SÜREÇ*Mahavira olarakta adlandırılan Vardhamana, m.ö 6.yy.da kurtuluşu yalnızca kurbanla elde edebileceğini kabul eden Vedacı yaklaşıma ve kast sistemine karşı olarak, alternatif kurtuluş yolları arayan ve bulduklarını söyleyen, Buda’nında içlerinden biri olduğu bağımsız gezici dervişler içinde yer alır.* Miladi birinci yy.da Digamabaralar (gök giyenler) ve Svetambaralar ( beyaz giyinenler) olmak üzere iki mezhebe ayrıldılar.* Giysiyle anlaşmazlığın yanı sıra daha çok teknik olan bazı anlaşmazlıklarda iki grup arasındaki ayrılığı derinleştirdi.* Digambaralar güney ve merkezi Hindistan’daki ana Cayinist grup iken, kuzeyde ve batıdakiler ise Stevambaralar oldular.* Bu ayrılığa rağmen miladi 5.yy da gelişme ve büyük bir etkiye sahip olmaya başladılar.* Daha çok ticaretle uğraşırlar.

KURUCUSU*Vardhamana, Cayinist geleneğe göre, tirthamkaraların yirmidördüncüsü olarak m.ö 599 yılında Kşatriya sınıfına mensup bir ailede doğdu. *O bir cina, dünyanın ve ihtiraslarının “fatihi”, bir kevalin (her şeyi bilen), bir arhat (ulu), ve bir Mahavira (büyük kahraman) dır. *Yağmur mevsimleri dışında tebliğine hiç ara vermedi.

KUTSAL KİTAPLARI* Cayin kutsal kitap külliyatı : Agama* Agama 3 ana bölümden oluşur. Purvalar, Angalar ve Angabahyalar.* Angabahyalar 5 alt gruba ayrılır. içlerinden Chedasutralar Cayin disiplin kitabı olarakta adlandırılır.* Cayin kutsal metinlerinin dili, Mahaviranın daha fazla insana ulaşmak istemesi yaşadığı bölge olan Magadha’nın diliyle bölgenin sınırlarında bulunan yerel dillerin karışımı bir dil kullanmasına sebep olmuştur. Bu yüzden onun kullandığı dil yarı magadhi anlamında Ardha-Magadhiolarak adlandırılır. Cayinler genel olarak kutsal metin dilini Arşa, yani rşilerin dili olarak isimlendirilirler, ve onu temel dil olarak kabul ederler.

İNANÇLARI* Cayinlerin inanç esasları 3 tanedir ve “üç mücevher” olarak adlandırılır.- Doğru inanç, Doğru bilgi, Doğru davranış* Bunlardan öncelik doğru inancındır. Çünkü doğru inançtan kaynaklanmayan davranışların fazla bir değeri yoktur.* Doğru inançtan maksat, Cayin kutsal kitaplarıyla onların içerdikleri öğretiye olan kesin inançtır.* Doğru bilgi, Cayin dini ve felsefi ilkeleri hakkındaki bilgidir.* Doğru davranış ise insanın öğrendiği ve doğru olarak düşündüğü şeyi eyleme dönüştürmesidir. Bu öğretinin en önemli kısmıdır. Çünkü insan ancak doğru eylem sayesinde karmadan kurtulabilir ve hayatın hedefi olan kurtuluşu gerçekleştirebilir.*Beş büyük yemin (mahabavrata): Manastır hayatına başlayacak (erkek yada kadın) herkesten yerine getirilmesi istenen eylemler.1-Ahimsa: Var olan herhangi bir anlıya zarar vermeme2-Satya: Yalan, uydurma söz söylememe3-Asteya: Çalmama4-Brahma-carya: Bekar bir hayat sürme5-Aprigraha: Dünyayı terk etme.Keşiş olmayan laikler için ise, son ikisinin yerini iffet ve kanaat alır, diğerleri aynıdır.* Hindistan’da çok eski bir doktrin olan “ahimsa”, Cayinler için önemli bir yer işgal eder. O, bütün davranışları belirleyen önemli bir fazilettir. En küçük canlılar da dahil hiçbir şeye zarar vermeksizin yaşamak gerektiğine işaret eder. Buda et yemeye izin verirken, bu Cayinizm’de tamamen yasaktır.

*Cayin toplumu keşişler ve keşiş olmayan laikler olmak üzere ikiye ayrılır. Asıl Cayin cemaatini keşişler oluşturur. Çünkü kurtuluş, ancak keşiş hayatı yaşamakla elde edilebilecek bir şeydir.*Cayinist hayatın hedefi, “karma”dan kurtulmaktır. Reenkarnasyona inanır. Hinduizm ve Budizm ile ortak olan karma anlayışı cayinlerde farklıdır. Kurtuluş “mokşa”dır.*Cayinizm ateist bir din olarak görülmesine rağmen, Cayinistler bunu kabul etmezler. Onlar da tanrılığa ve sayısız tanrıya inanırlar. Ancak kabul ettikleri bu tanrıların evreni yarattığına inanmazlar. Kabul ettikleri tanrılar, daha önceki hayatlarında iyi şeyler yaptıkları için yukarıdaki dünyada olma hakkını kazanmış olan ölümlülerdir.

İBADETLERİ*Keşişler ve normal dünyevi hayatlarını devam ettirenlerden (laik) oluşan Cayin inananlar topluluğu (samga), ilahilerden, kutsal mekanları ziyaret etmekten ve yirmi dört tirthankaranın heykellerine meyve, pirinç ve süt takdimlerinden oluşan ibadet, laiklerin işidir. Keşişlerin işi, laikler için örnek alınacak bir hayat yaşamak ve çok az bir derecede olsa öğretmektir.*Cayinlerin mabetlerindeki ibadet nesneleri tirthankaraların heykelleridir. Doğası gereği yaratıcı tanrıyı kabul etmemelerine rağmen hem tirthankaralar hem mükemmelliğe ulaşan ruhlar hem de Hinduizm’den geçmiş olan bazı küçük tanrılar ibadete konu olurlar.* İbadetlerde heykellerin kullanılması, bunların kurtuluşa ermeye çalışanlara örnek olması ve zihinlerini nirvanaya hazırlama amacına yöneliktir.*Keşişler ve sınırlı bir zaman için keşiş kurallarını takip edebilecek laik için dini uygulamalar, bir günde 48 dakikalık ibadeti ve oruç tutmayı içerir.*Cayilerin kutladıkları bayramlardan en çok bilineni erkek ve kadın keşişlerin yağmur mevsimi için sığınakta oldukları Ağustosta kutlananPajjsana’dır. Bu bayramı Stevambaralar sekiz Digambaralar on gün olarak kutlarlar.*Kutsal yerlere hac, Cayinler için önemli bir faaliyettir ve mabet ibadetinin maksatlarıyla yakından ilişkilidir. Hac mekanları nihai kurtuluşa ulaşmış tirthankaraların ve büyük Cayin azizlerinin hayatlarındaki bir takım olayların yaşandığı yerlerdir. Büyük hac yerleri olarak Sa**** Sikhara, Pavati ve Girnar Dağı sayılabilir.

MEZHEPLERİ* Cayin cemaat içindeki en eski ayrılık Digambara ( gök giyinenler ya da çıplaklar) takipçileriyle Svetambara (beyaz giyinenler) bağlıları arasında oldu. *Digambaralar, Mahavira’nın dünyayı tam bir terkin ifadesi olarak elbiselerini çıkarası geleneğini takip ettiklerini düşünürler. Bunlar, normal hayatlarını kesintiye uğratmaksızın hava(gök) giyinemeyeceklerini bu yüzden de kadınların kurtuluşu gerçekleştirmeye muktedir olmadıklarını kabul ederler. Ancak erkek olarak bedenlenirse kurtulabilirler.*Cayinler arasındaki söz konusu ayrılık bugün hala devam etmektedir. Stevambaraların merkezi Kathiavar, Digambaraların merkezi Mysore’dir.

Ünite 1- Dinler Tarihine Giriş
Ünite 2- Hint Dinleri I Hinduizim-Cayinizm
Ünite 3- Hint Dinleri II Budizm-Sihizm
Ünite 4- Çin ve Japon Dinleri


Hinduzim'de her ne kadar sayısız Tanrı var olduğu inancı mevcutsa da aslında Hindular bir ve yüce olan Tanrı'ya inanırlar. Bu bir ve yüce olan tanrı BRAHMAN'dır.Brahman mutlak varlıktır mutlak gerçekliktir. O tüm mahlûkatın yaratılışın gizemli kaynağıdır.

Hinduizm'de bir ve yüce olan bir tanrı varsa o halde diğerleri nerden çıkmış diye düşünebilirsiniz.

Hinduizm'de var olan Brahman'ın insanlarca anlaşılması mümkün değildir. O'nun yeryüzüne tezahürü insanların anlayabileceği tarzda farklı şekillerde olur. Güneş ışığı nasıl ki bir prizmadan geçtiğinde yedi farklı renkte yansıyıp görünüyorsa Brahman da yeryüzüne farklı şekillerde yansır. İşte Hinduların üç büyük tanrısı olan Brahma Vişnu ve Şiva Tanrı Brahman'ın yeryüzüne yansımasıdırtezâhürüdür. Bunların herbiri farklı bir görevle ön plana çıkar.
Yaratma Koruma Yok etme.

Hinduizm'de ruh kavramı oldukça önemli bir yer teşkil eder. Hindulara göre ruh ölümsüzdür. Tanrı Brahman'ın bir parçasıdır. Bu noktada Atman kavramı ortaya çıkar. Atman canlı ve cansız tüm varlıkların en içindeki görünmez olan özdür güçtür ruhtur.

Evren insanoğlu da dahil olmak üzere tüm içindekilerle birlikte mutlak varlıktan ayrı ve bağımsız değildir bizzat mutlak varlığın kendisidir. Atman Brahman'da çıkar ve tekrar ona döner. Dolayısıyla Atman aynı zamanda Brahman'dır. Brahman (Evrensel Ruh) ve Atman (Bireysel Ruh) tek bir birliği ifade eder. Bundan haberdar olmamak kişinin her defasında yeni bir bedende tekrar tekrar bu dünyaya gelmesine yol açar.

Hinduizm'de ruhun kurtuluşa erene kadar geçirdiği süreçler farklı kavramlarla (samsara-karma-mokşa) ifade edilir. Bu kavramlar kitapta aktarılmış. Ben biraz daha sade bir şekilde anlatmaya çalışacağım:

SAMSARA; ruhun bir vücuttan diğer vücuda bir varlıktan diğer varlığa ebedi olarak dolaşmasıdır. Dünyadaki doğum-ölüm-yeniden doğum döngüsünü ifade eder ( Biz bunu reenkarnasyon kavramıyla ifade ediyoruz).
KARMA: Ruhun bir sonraki vücudunu belirleyen ahlaki davranışlar amellerdir. Başka bir ifadeyle bir hayatın bütün amellerinin daha sonraki vücuda etkisidir. Bu bakımdan karma aslında bir sebep-sonuç kanunudur diyebiliriz.
MOKŞA: Hinduizm'de kurtuluş Mokşa'dır (Budizm'de nirvanadır). Ruhun samsara çarkından dolayısıyla bunun neden olduğu her türlü acı ve kederden kurtularak mutlak aydınlığa kavuşmasıdır. Mokşayla ruhun tekrar vücut bulması ortadan kalkar. Dolayısıyla Hindu inancında mokşa kişinin kendisinin (Atman) yüce varlıkla bir ve aynı olduğu gerçeğinin farkına varmasıdır.

Yani Hinduizm'de başta Brahman'dan ayrılan Atman tekrar ona dönebilmek için Mokşa'ya ulaşmalıdır. Aksi halde her ölüm sonrasında başka bir varlık olarak yeryüzüne dönebilir. Tabi yeryüzünde bir sonraki beden bir öncekinin yaşayışına (karma) amellerine bağlıdır. Eğer bir insan iyi ameller yaptıysa bir sonraki bedeni daha üstün olacak ve her yeni bedenle mokşaya bir adım daha yaklaşacaktır. tam tersinde ise yani kötü ameller yaptığında ise daha alt bir bedende vücut bulacaktır.

Burada bir noktaya dikkat çekmek gerek: Karma anlayışı sonrasında sadece insan olarak yeni bir vücuttan söz edilmez. Bu demektir ki bir insan amelleri neticesinde bir sonraki hayatında bir bitki bir hayvan ve hatta bir taş olarak bile yeniden dönebilir.Bu tamamen onun karmasına bağlıdır.



Hinduizm'de amaç Mokşa'ya ulaşmaktır dedik. Peki mokşaya nasıl ulaşılır?

Hindular Mokşa'ya ulaşabilmenin üç farklı yolu olduğuna inanırlar. Bunlar:
1) Karma Marga: Karma amel marga yol demektir. Karma Marga ise Amel-Eylem Yolu Görevler Yolu anlamına gelir.
Kişinin bulunduğu kasta ait yükümlülüklerinin yerine getirilmesini temsil eder. Sıradan Hinduların seçtiği yoldur.
2) Cnana Marga: Bilgi yolu demektir. Kişinin bilgi toplayarak analiz ederk araştırma yaparak yaşamı sorgulaması insan hayatının anlamını ve amacını bilmek istemesi evreni araştırması ve tüm sorulara cevaplar aramasını temsil eder. Felsefecilerin seçtiği yoldur.
3) Bhakti Marga: Sevgi aşk yolu demektir. Bu kurtuluş yolunda insanın bağlılığını ve sevgisini Evrensel Ruh'a yönlendirmesi söz konusudur. Hint mistiklerinin seçtikleri yoldur.




Budizm'den bahsedeyim. Önemli noktaları maddeler halinde sunuyorum. Daha anlaşılır olur sanırım.

*Budizm özellikle Hinduizm'e onun tanrı anlayışına ve kast sistemine karşı ortaya çıkmış bir dindir. Bu dinde amaç kurtuluşa ulaşmaktır. Kurtuluş Nirvana'dır.

*Budizm'in kurucusu Siddhartha Gautama'dır.

*Gautama'nın tarihi şahsiyetiyle ilgili iki farklı görüş mevcuttur:
Birinci görüş; onun her türlü maddi imkana sahip olmasına rağmen istediği mutluluğu elde edemeyen ve sürekli arayış içerisinde olan bir genç olduğu yönündedir. Bu kabul tarzı daha çok Batılı kaynaklarda karşımıza çıkar.
Buna göre Gautama bir prens olarak dünyaya gelmiş 29 yaşına kadar rahatlık ve konfor içinde yaşamışancak yaşlılık hastalık ölüm gibi dünya hayatının kaçınılmaz olayları karşısındaki kaygısı onu arayışa sevketmiş ve bu süreç onun sarayı ve ailesini terk ederek münzevi bir hayat tarzını benimsemesiyle sonuçlanmıçtır. Belli bir süre münzevi bir hayat sürdüren Gautama bir gün Bodi Ağacı'nın altında dört soylu gerçeği keşfetmiş ve aydınlanmıştır. O artık uyanmış aydınlanmış anlamında Buddha olmuştur.

Buddha keşfettiği dört soylu gerçeği ilk önce beş müridi ile paylaşmıştır. Bu Buddha'nın ilk vaazı olarak kabul edilir. Onun öğretisini kabul eden bu beş kişi artık arhat (aziz) olmuştur.Buddha bu dört soylu gerçeğe ulaşmak için sekiz dilimli yol olduğunu belirtmiş ve geri kalan hayatı boyunca bu öğretisini yaymak için faaliyetlerde bulunmuş 80 yaşında da vefat etmiştir.

İkinci görüş ise mitolojiktir ve bu Budistler arasında daha yaygındır.
Buna göre Buddha dünyaya gelmeden önce gökte yaşayan tanrısal bir varlıktır. İnsanlara yol göstermek için belli bir süre insan bedeninde yaşamıştır. O aslında tanrısal cevherin dünyadaki avataralarından sadece biridir. Dolayısıyla Buddha her ne kadar insan suretinde görünse de gerçekte tanrısal bir varlıktır.
(Avatar: Tanrının herhangi bir bedene bürünerek yeryüzüne inmesidir. Bu beden bir hayvan ya da bir insan bedeni olabilir.)

*Budizm'de temel kutsal metinler Pali Kanonu (Tripitaka/Üç Sepet) dur.
Pali Kanonu 3'e ayrılır:
1) Viyana Pitaka: Sanga mensuplarının nasıl yaşaması gerektiğini belirleyen kurallar
2)Sutta Pitaka: Buddha'nın sözlerinin yer aldığı metinler
3)Abhidhamma Pitaka: Budist öğretilerin felsefi yorumları

(Kanon sahih demektir. Kanonik metinler ise sahih kabul edilmiş metinler anlamına gelir. Yani Pali Kanonu en eski metindir ve Pali dilinde yazıldığı için bu adı almıştır. )

*Budizm'de inanç esasları Triratna (Üç Mücevher) olaral ifade edilir.
Bu üç mücevher:
1) Buddha (Aydınlanmış Olan)
2) Dharma (Öğreti)
3) Sangha (Cemaat) dır.
Bunlar bir kimseyi Budist yapan esaslardır.

*Buddha'nın dharmasının (öğretisinin) iki yönü vardır:
1) Dört Soylu Hakikat
2) Varlığın Üç Özelliği

*Dört Soylu Hakikat
Birinci Hakikat: Dukkha (Acı ve Istırap) = Hayat acı ve ıstırap doludur. Acı ve ıstırap dünyevî varoluşun temel özelliğidir.
İkinci Hakikat: Samudya (Acı ve Istırapın Kaynağı) = Tüm ihtiraslar ve arzular acı ve ıstırabın temel kaynağıdır.
Üçüncü hakikat: Nirodha (Acı ve Istıraba Son Vermek) = cı ve ıstırapları sona erdirmek arzu ve isteklerden vazgeçmeye bağlıdır.
Dördüncü Hakikat: Maggha (Acı ve Istıraplara son vermenin Yolu) = Arzu ve isteklerin üstesinden gelmek sekiz dilimli yolu izlemekle mümkündür.

*Sekiz Dilimli Yol
1) Doğru Anlama
2) Doğru Konuşma
3) Doğru Eylem (Davranış)
4) Doğru Yaşam
5) Doğru Çaba
6) Doğru Düşünme
7) Doğru Niyet
8) Doğru Yoğunlaşma (Tefekkür)

*Varlığın Üç Özelliği
1) Geçicilik (Anicca)
2) Acı (Dukkha)
3) Ruhun Yokluğu (Anatman)

Budizm'de herşeyin değişimi söz konusudur. Kalıcı olan hiçbirşey yoktur. Ancak bu değişim birbirine bağımlıdır. Bir önceki bir sonrakini etkiler. Dolayısıyla mevcut olanın varlığı bir öncekinin varlığına bağlıdır. Herşey birbirine bağlı olduğuna göre bir şey diğerleri olmadan var olamaz. Bu doğrultuda Budizm'de ruhun varlığından da söz edilmez. İnsanın kendinden tamamen ayrı bir varlığı olan ve değişmeyen bir ruhu yoktur.
Kitaptaki geçicilik (anicca) ruhun yokluğu (anatman) bağımlı ortaya çıkış gibi kavramlar aslında bu benim anlattığım inanışla alakalı konulardır.

Budizm'de ruh varlığından söz edilmemesine karşın tekrar doğuş (reenkarnasyon) inancı mevcuttur. Bu nasıl olur diye düşünebilirsiniz. Hemen açıklayım:

Budizm'de bir bedenden başka bir bedene geçiş ruhi bir olay değil sebep-sonuç (karma) ilişkisine dayalı bir olaydır.
Daha iyi anlaşılması açısından bunu bir örnekle açıklamak istiyorum:

Örneğin; bir bilardo topu kendinin aynı olan başka bir bilardo topuna çarpar ve durur. Ancak ikinci top ilk toptan aktarılan enerjiyle harekete geçer ve devinim devam eder. Burada birinci top hareketini tamamladığında arkasında bir etki/bir eneji bırakır ve bu etki/enerji ikinci topun hareket etmesine neden olur. Bu durumda birinci toptan ikinci topa geçmiş olan bir enerji vardır. İşte Budizm'deki tekrar doğuş anlayışı bununla benzerlik gösterir.

Arzular insanda bir hareket enerjisi yaratır. Ölümle birlikte hareket biter beden yok olur. Ancak daha önce ortaya çıkmış olan potansiyel hareket enerjisi hareketine devam edebileceği yeni bir bedende varlığını sürdürür. Sonuçta bir önceki yaşamda arzular tutkular ve eğilimler tarafından yaratılmış olan bu enerji yeni bir bedenin hareketlerini yönlendirmeye devam eder. Bu yeni doğan kişi eskisiyle ne tamamen aynıdır ne de farklıdır. Dolayısıyla budizm'de ben veya ruh diye bir kavram yoktur. "Ben" denilen şey evrendeki geçici olan bir varlığa verilen isimdir. İşte bu durum Budizm'de anatman öğretisiyle ifade edilir.

Budizm'deki nirvana anlayışı Hinduizm'den farklılık gösterir. Hinduizm'de nirvana (mokşa) daha önce bahsettiğim gibi Tanrı Brahman'dan çıkan bir ruhun tekrar ona dönmesi olarak algılanır. Budizm'de ise nirvana evrensel enerjiyle birleşmedir.

NOT: Budizm'de yaratıcı bir Tanrı fikri yoktur. Buna karşılık Evrensel Enerji vardır. Yani Hinduizm'deki Tanrı Brahman'ın (evrensel ruh)yerini Budizm'de Evrensel Enerji; Atman'ın (bireysel ruh) yerini ise kişisel/bireysel enerji alır. Görüldüğü gibi Hinduizm'deki "ruh" kavramı Budizm'de "enerji" kavramı ile ifade edilmiştir.

Bir dinin içerisindeki farklı yorum tarzlarına MEZHEP denir.
Mezhepler yapıları itibarı ile İTİKADİ-FIKHİ-SİYASİ olmak üzere 3 ana kategoriye ayrılır.
İTİKADİ MEZHEPLER: çeşitli inanç konularında farklı yorumlamalara bağlı ortaya çıkmıştır.
FIKHİ MEZHEPLER: dini hayatın yaşanması veya ibadet anlayışlarıyla ilgili farklı değerlendirmelerden çıkmıştır.
SİYASİ MEZHEPLER: dini cemaatin siyasal otorite ile ilişkileri yada siyasal otoritelerin dine yönelik algıları sonucu çıkmıştır.
ORTODOKSİ-HETEREDOKSİ aynı din içerisindeki farklılaşmayı ifade eder.
ORTODOKSİ: çoğunluğun inancını ifade eden yaygın egemen anlayış.(bizde ehli sünnet)
HETERODOKSİ: doğru kabul edilen resmi öğretinin dışında kalan anlayış(ehli sünnetin dışında kalanlar)
HERESİ: sapkınlık içinde olanlar(satanizm)
SENKRETİK DİN: melez (karıştırılmış) dinler. İslam+hindu= sih.
MONOTEİZM: 1 tanrıya innanış
DÜALİZM: 2 tanrıya inanış.
POLİTEİZM: birçok tanrıya inanış.
HENOTEİZM: birçok tanrıya inanmakla beraber 1 tanesini en üstün güç kabul etmek.
GNOSTİZM: tanrı sezgi yolu ile bulunabilir inancı.
AGNOSTİZM: tanrı sezgi yolu ile bulunamaz.
PANTEİZM: doğa tanrıdır inancı.
DEİZM: tanrı doğayı yaratmıştır ve artık karışmamamktadır inancı.
KRİSTOSENTRİK DİN: mesih merkezli din HIRİSTİYANLIK.
ETNOSENTRİK: seçilmişlik merkezli din YAHUDİLİK.
TEOSENTRİK: tevhid merkezli din İSLAM.

CAYİNİZM
CİNA:zafer kazanan tebiğ eden. yol her zaman aynıdır her cina bu geleneği yeniden canlandırır.
TİRTHANKARALAR:insanları kurtuluşa götürecek yolu inşaa edenler(24 tanedirlersonuncusu cayinizmin kurucusu vardhmanadır)
TARİHSEL SÜREÇ:cayinizm ve budizmhinduizme karşı doğmuştur.
KURUCUSU:vardhamana-mahavira(büyük kahraman).
KUTSAL KİTAPLARI:agama. 3 ana bölümden oluşur.1)purvalar(eski metinler) 2)angalar (dallar temel metinler) 3)angabahya(ikinci külliyat).
İNANÇLARI:üç mücevher 1)doğru inanç 2)doğru bilgi 3)doğru davranış
Beş büyük yemin:
1)AHİMSA:yaşayan hiçbir canlıya zarar vermeme
2)SATYA:yalan söylememe.
3)ASETYA:çalmama
4:BRAHMA:bekar yaşama.
5)APRİGRAHA:dünyayı terk etme.
TANRI ANLAYIŞLARI:cayinlere göre tanrı vardır fakat evreni yaratmamıştırsayısız tanrıya inanırlar.
İBADETLERİ:mabetlerdeki ibadet nesneleri tirthankaraların heykelleridir.bu heykellere meyvepirinçsüt takdimi yapılır.kutsal bayramları ajjsana dır.
MEZHEPLERİ:1)DİGAMBARA:hava giyinenlerçıplaklar.2)SVETAMBARA:beyaz giyinenler

SİHİZM
sihlerin mensup olduğu dini grubu ifade eder.şişya:öğrenci.şikşa:öğreti.
KURUCUSU:ilk guru guru nanak
KUTSAL METİNLERİ:guru grant sahib(sahibin derlemeleri).
İNANÇ ESASLARI:sihler tek tanrıya inanırlar.tanrı nam.putlara tapınma yoktur.alkol ve uyuşturucu yasaktır.
İBADETLERİ:sih ibadetinin merkezini kutsal kitapları guru grant sahib olşturur.ibadet onun huzurunda yapılır.müzisyenler tarafından ilahiler söylenir.cemaat üyeleri tarafından kutsal kitap okunur.ana mabetleri Amritsar daki Altın Mabet tir.
KHALSA:savaşçı azizler tarikatı.
khalsanın üyesi 5 temel şeyi üzerinde taşımalıdır.
1)KESH:uzun saç.
2)KANGA:tarak.
3)KACCA:dizlere kadar uzun beyaz don.
4)KARA:çelik bilezik.
5)KİRPAN:hançer.kılıç
her biri K ile başladığı için beş KS anlamında KAKKA olarak adlandırılır.
SİH MEZHEPLERİ:
1)KESADHARİLER:beş ayır edici işareti (kakka)taşıyanlar.
2)SAHAJDAHARİLER:beş ayırt edici şeyi taşımayanlar.
DİĞER DİNLERE BAKIŞLARI:sih olmayanlarında kurtuluşa ulaşacağına inanırlar



TAOİZM

Kurucusu: Lao-Tse

Temel Kutsal Kitabı: Tao Te King (Tao'nun ve Onun Erdemli Kitabı)

Diğer Kutsal Kitaplar:
1) Tai-shang Kan-Ying Pien (Cevap ve Karşılıkta Bulunma)
2) Yin-Chih Wen (Sessiz Yol)
3) Taoist Kanon / Tao Tseng

İnanç Esasları:
1) Tao: Yol dünyayı yöneten sebep dünyanın doğal düzeni her türlü hareketi meydana getiren güç ezeli ve ebedi değişmeyen cisim olmayan hiçbir tasvire sığmayan
2) Yin ve Yang: Kainattaki herşeyin oluşumunu sağlayan iki zıt ilke
Yin: Olumsuz kötü karanlık dişi yıkıcı...
Yang: Olumlu iyi aydınlık erkek yapıcı...
3) Ahiret İnancı: Ahiret inancı Budizm'in etkisiyle gelişmiştir.
İnsanlar bu dünyada yaptıkları iyi veya kötü işlerin karşılığını hem bu dünyada hem de gelecek dünyada görecektir.

Mezhepler:
1)Simyacı Ekol: Sihir ve büyüye dayalıdır.
2)Mistik Ekol: Varlık ancak mistik meditasyon ve duygu ile keşfedilebilir.
3)Ferdiyetçi Ekol: Herşey kadere bağlı olarak gelişir. Ferdin refahı herşeyin üstündedir.
4)Legalist Ekol: Herşeyin bir kuralı vardır.
5)Ch'an Mezhebi: Meditasyonu ve sezgiyi temel alır. Mahayana Budizmi ile Taoist tabiat felsefesinin karışımıdır.

KONFÜÇYANİZM

Kurucusu: Kung Fu Tzu (Konfüçyüs)
Kutsal Kitapları: 5 Klasik + 4 Kitap

5 Klasik
1) Değişiklikler Kitabı (Yi King) = En eski kutsal metin; ****fizik olaylar sembolik anlatımlar
2) Tarih Kitabı (Şu King) = En eski tarih kitabı; eski çin imparatorlarına ait sözler tarihi bilgiler
3) Şiirler Kitabı (Şi King) = En eski şiir derlemesi
4) Törenler Kitabı (Li King) = Dini ritüeller ayinler ritüellere ait açıklamalar
5) İlkbahar ve Sonbahar Yıllıkları (Şun Kiyu King) = Lu ülkesinin 12 yöneticisi hakkında bilgiler

4 Kitap
1) Konfüçyüs'ün Konuşmaları
2) Mensiyüs'ün Sözleri
3) Orta Yol Doktrini
4) Büyük Bilgi (Konfüçyüsün ahlak siyaset ve eğitime dair görüşlerini ihtiva eder.)

İnanç Esasları:
Tanrı: Tien (Gök Tanrı)
Yin-Yang: Evren Yin ve Yang'ın karşılıklı etkileşimi sonucu oluşmuştur. (Taoizm'de bu iki zıt ilke açıklanmıştır.)
Ahiret İnancı: Öldükten sonraki hayatın iyi ve huzurlu olması bu dünyadaki hayata bağlıdır.

İbadetler:
1) Tanrı'ya Ruhani Varlıklara ve İlahlara Dua-İbadet
2) Atalara Saygı
3) Kutsal Varlıklara Kurban Sunmak
4) Konfüçyüs'e Yapılan İbadet

Mezhepler:
1) Zu Ksi'nin Mezhebi: Konfüçyüs'ün öğretileri mistik olarak yorumlanır.
2) Vang Yangming'in Mezhebi: Konfüçyüs'ün öğretileri rasyonel (aklî) olarak açıklanır.


***Bu iki din arasındaki temel fark Taoizm'in mistisizme Konfüçyanizmi'n ise rasyonel düşünceye önem vermesidir.

***Her iki dinde de Yin ve Yang prensibi zirvede oturur.

***Her iki dinde de net bir tanrı ve ahiret anlayışı yoktur. (Bir önceki mesajımda bundan bahsetmiştim.Okumanızda fayda var.)

***Taoizm'de vu-vey (iş yapmadan çok iş yapmak) prensibi hakimdir. Bu anlayış hareket etmeden hareket ettirmeyi esas alır. (Tao'nun kendisi hiç hareket etmediği halde evrende uyumlu bir işleyiş vardır).

***Konfüçyüs zamanın geleneksel Çin dinini kabul eder. Kendisini bir din kurucusu olarak görmez bir ahlak öğreticisi olarak ön plana çıkarır. Gayesi ideal insanlardan meydana gelen ideal bir toplum oluşturmaktır. Buna geçmişin iyi bir yorumunu yaparak başlamıştır. İyi bir toplum için iyi bir devlet şarttır. Dolayısıyla öğretilerinde daha çok yöneticilere yönelik tavsiyelerde bulunmuştur. Öğretisinde mistik öğretilere ölümden sonraki yaşama ruhani doğa üstü varlıklara çok fazla değinmez. Rasyonalist açıklamalarda bulunur.

***Taoizm'de ilk önceleri amaç bu dünyada hayatın ebedi olarak sürdürülmesi olmuş bu nedenle de ölümsüzlüğün elde edilebilmesi için meditasyon yoga aşırılıklardan uzak durmak sakin ve sade bir hayat sürmek gibi uygulamalara önem verilmiştir. Daha sonraları bu anlayış tamamen değişmemekle birlikte farklı dinlerle etkileşim sonucunda farklılaşmıştır (Örneğin Tanrıların sayıs


ŞİNTOİZM

Kurucusu: Yok
En yüce Tanrı: Amaterasu= Güneş Tanrıçası (Sembolü= Sekiz Köşeli Ayna)

Diğer Önemli Tanrılar:
*Susanova=Fırtına ve Deniz Tanrısı (Sembolü=Kılıç)
*Atago= Ateş Tanrısı
*Tsukiyomi= Ay Tanrısı
*İnari=Gıda Tanrısı (Sembolü=Tilki)

Temel Kutsal Kitapları:
1) Kojiki (Eski olayların hikayesi)
2) Nihongi (Kojiki'nin Yorumu)
İkinci Derrecen Önemli Kutsal Kitapları:
1) Fudoki
2) Kogo-Shui
3) Shojiroku
4) Engi-Shiki

Kami: Tanrısal varlığın her yerde mevcut olan belirtileri.
(Şintoizm'de ölen herkes kami olur. Ancak her kami tanrı değildir. Sadece önemli kişilerin kamileri tanrıya dönüşür. Bu nedenle de tanrı sayısı giderek artar.)

En Önemli Bayram: Matrusi Bayramı (Tanrıyı çağırmak Onun hizmetinde bulunmak anlamına gelir)
Diğer Bayramlar:
Toşikgoy: Mahsulü Koruma Bayramı
Kanna-niname: Hasat İçin Tanrı'ya Teşekkür Bayramı
Oh-harere: Dini temizlik Bayramı

Meiji Şintoizmi Mezhepleri:
1) Koshito veya İmparatorluk Şintoizmi= Güneş tanrıçası Amaterasu ve imparatorluk ailesinin ataları adına yerine getirilen ritüelleri içeir.
2) Jinja veya Tapınaklara Ait Şintoizm=Geleneksel Şintoizm'e ait bütün inanç ve ritüelleri ve bunlara bağlı uygulamaları teşkilatları içerir.
3) Kyoha veya Mezheplere Ait Şintoizm= Bireyin dini eğitimine ve inancına önem verir. En meşhur olanı Tenrikyo mezhebidir.
4) Minkan veya Popüler Şintoizm= Şintoizm Konfüçyanizm ve Budizm'in karışımıdır.

*Bunların dışında Şintoizm'de pek çok mezhep vardır.
En ilginç olanı Fokko Mezhebidir (Katoliklikteki teslis inancını kabul eder.)

*Ch'an Mezhebi Japonya 'da Zen Budizm'i olarak ortaya çıkmıştır. Budizm ile Taoist tabiat felsefesinin karışımından meydana gelmiştir. Bu mezhep meditasyonu ön plana çıkarır.



HİNDUİZM
Hinduizm fenomen bir dindir
devlet dini ilan eden ülke: nepal
kutsal metinler
sruti:vahiy
smriti:gelenek
vedalara: agamada denir = bilgi demektir
rşi:gören
deva:faydalı zararlı insan düzenini sağlayan
puja:ibadet
ramakrişna:nihai olarak bütün dinleri aynı hedefe giden farklı yollar der
gandhi:hint ahlak lideridir
bütün dinler basamaktır diyen :vivekananda
dinler aynı ağacın dallarıdır diyen:gandhi

BUDİZM
sangha:cemaat
dharma:doktrin
vinaya:disiplin
tibet budizmi:lamaizm
devlet dini ülkeleri:tayland kamboçya laos
sidharta budadır
ailede:guatama
babada:suddhodana
anne adı:maya
7.kahin kondanna onun buda olacağını demiş
*mara:kötü tanrı onla mücade etmiş
dharmacakra:yasanın tekerliği
*budhada yorum tercümesi:tanjur
*söz tercümesi:kanjur
önemli*hakikate ulaşıp öğretmeyen budaacceka
öğreten ise:samma sambudha
önemli*budizmde nirvanaya ulaşmakta arhat
hinduda mokşa ulaşmak civan mukti iledir
5 ahlaki yasaanca sila
kesişlerin hayatını düzenleyen:vinaya pitaka
en eski manastır hayatı budadadır
meditasyonlar
1 samhata:ateş ölü beden buda
2vipassana:düşünce dikkat gözlem budaya has meditasyon budur
ilk vaaz:isipatanada

CAYİNİZM
lokakaşa:evrenin en üstü demek
arhat:ulu
şramna:gezici derviş
*önemli
digamabaralar:gök giyinenler
svetambaralar:beyaz giyinenler
kurucusu :vardhamana kşitriyaya mansup
arhat budada:aziz cayinizmde:ulu geçiyor
kutsal metin dilleri genel:arşa
varlık hakkında gerçeğin tam olarak bilenememesi:syadvada
cayinizm ataist din olarak bilinir ama tanrıya inanırlar tanrıların evreni yarattığına inanmazlar
normal dünya hayatlarını devam ettirenler:laik
*digambaralar kadınların hava giyinemiyeceklerini bu nedenlede kurtuluşa muktedir olamayacaklarına inanırlar.
kadınlar ancak erkek bedenine yeniden bedenlemeyle kurtuluşa erer


Soru: Budizm i din olarak kabul eden ve Budizm in gelismesine katkısı olan kral kimdir?
Cevap: Mauryan kralı Aşoka

Soru: Hint dinlerindeki cemaat kavramı nedir?
Cevap: Sangha

Soru: Konfüçyüs'ün en önemli takipçisi kimdir?
Cevap: Mensiyüs

Soru: Cin deki Ch Budizmi Japonya da hangi isimle anılır?
Cevap: Zen Budizmi

Soru: Cayinizm de var olan herhangi bir canlıya zarar vermemeye ne denir?
Cevap: Ahimsa

Soru: Milel ve Nihal yazarı kimdir?
Cevap: Şehristani

Soru: Milel ve Nihal yazarı Şehristani yi karşılaştırmalı dinler alanında ilk özgün eser veren yazarlar arasında zikreden kişi kimdir?
Cevap: Eric Sharp

Soru: Rig-veda da yazılanlara göre Puruşa nin kollarını hangi kast oluşturur?
Cevap: Kşatriyalar

~~~~~
- hinduizmde tanrı vişnunun yeryüzünde bozulan ekolojik sosyal ve ahlaki düzeni eski haline getirmek için dünyaya inişini ifade eden kavram AVATARdır.

- budizmin kurucusu goutama siddharthadır.budizmin kutsal metinlerine TRİPİTAKA denir.budhanın sözvaaz ve düşüncelerini içeren metinlere SUTTA PİTAKA denir.
~~~~~

cayinizm bayramı: pajjsana
budizm bayramı:vesak
sintoizm bayramı:1.matrusi bay.
2.tosikgay bay.
3.kanna.niname bay.
4.oh-harehe bay.
~~~~~

1. İnsanı diğer canlılardan ayıran en önemli özelliği nedir? (Akıl,ahlak ve irade)

2. Ruh göçü, tenasüh de denilen, ölen canlıların ruhlarının başka bir bedenle yeniden hayata döndükleri inancına ne ad verilir? (Reenkarnasyon)

3. İnsanları dünya ve ahirette mutlu etmek amacıyla Allah tarafından gönderilen ilahi kurallar ve ilkelere ne ad verilir? (Din)

4. Sosyal bilimler alanında Tektanrıcılığı ifade etmek için kullanılan terim hangisidir? (Monoteizm)

5. İslam Dini ıstılahında eşi benzeri olmayan, tek bir ilaha inanmaya ne ad verilir? (Tevhid)

6. Sosyal bilimler alanında Çoktanrıcılığı ifade etmek için kullanılan terim hangisidir? (Politeizm)

7. Hinduizmin kaç tanrısı vardır? (Brahma, Vişnu, Şiva)

8. Hinduizmin yaratıcı tanrısına ne ad verilir? (Brahma)

9. Hinduizmin koruyucu tanrısına ne ad verilir? (Vişnu)

10. Hinduizmin yok edici tanrısına ne ad verilir? (Şiva)

11. Şintoizm’de güneş tanrısına (baş tanrıya) ne ad verilir? (Amaterasu)

12. Şintoizm’de ay tanrısına ne ad verilir? (Tsukiyami)

13. Şintoizm’de fırtına ve deniz tanrısına ne ad verilir? (Susanova)

14. Şintoizm’de ateş tanrısına ne ad verilir? (Atago)

15. Şintoizm’de gıda tanrısına ne ad verilir? (İnari)

16. Tanrının duyular ve akıl ile değil ancak sezgi ve keşif yoluyla bilinebileceğini iddia eden gizemcilik inancına ne ad verilir? (Gnostizm)

17. İnsanın tanrıya ilişkin bir bilgisinin olamayacağını, var ya da yok olduğunun kanıtlanamayacağını iddia eden Bilinemezcilik inancına ne ad verilir? (Agnostizm)

~~~~~

Aklınızda kalması için kodlama yapacağım;

=> Puruşa'nın;
Ağzından: Brahminler (çünkü bu kasttaki ler rahiplerdir hep konuşurlar )
Kollarından: az öncede yazdım Kşatriyalar (çünkü bu sınıftakiler askerlerdir bunlar gücü oluşturur pazuları düşünün )
Kalçalarindan: Vaişyalar (bunlar da işadamlari çiftçi falan yanı bel kemiğini oluşturur )
Ayaklarından: Şudralar (yoksul hizmetçi ve köle sınıfı olduğu için tüm yükü bunlar çeker herkesi enayi gibi taşır)

=> Budizm in yayılmasında katkısı olan kral Aşoka yı unutmamanız için şu cümlemi okuyun:
Buda ile Kral AŞoKa nin aralarında aşk dedikoduları varmış. Aşoka ile aşk iyi bir bağlantı. Biraz saçma oldu ama zaten saçma şeyler akılda kalır.

=> Şimdi biraz akrostiş tekniğini uygulamak istiyorum.
Konfüçyanizm deki kutsal kitapların isimlerini kodlayalım;

*Değişiklikler Kitabı (Yi King)
buradaki değişikliği de Yişiklik diye değiştirirsek kitabın isminin Yi olduğunu unutmayız

*Tarih Kitabı (Şu King)
burada farklı bir yol izleyelim ve şu cümleyi düşünelim: ŞU tarih dersi de çok zor bee

*Şiirler Kitabı (Şi King)
Şiirin "Şi" si unutmamamız için yeterli

*Törenler Kitabı (Li King)
yine farklı yol izleyelim ve Jet LI diye bir karatecinin öldüğünü ve onun adına tören yapıldığını düşünelim

*Ilkbahar ve Sonbahar Yıllıkları (Şun Kiyu King)
dikkat ederseniz diğer kitap isimlerine göre burada bağlacı saymazsak üç kelime var böyle akılda kalabilir

*Mensiyüs ün Sözleri (Mong Tse)
Mensiyüs ün M si ile Mong un M sinden çağrışım yapabiliriz

=> Çok ince bir hafıza tekniğim daha var arkadaşlar. Sintoizm deki tanrıların sembolleriyle ilgil;

Güneş tanrıçası Amaterasu bildiğiniz gibi Yamato kabilesinin kamisi olarak baş kami sayılıyor. Simgesi ise sekiz köşeli ayna. Niye sembolü ayna? Çünkü bu tanrıça hepsinin başı olduğundan kendini çok beğeniyor ve her fırsatta soluğu aynanın önünde alıyor.

Gıda tanrısı Inari nin simgesi tilki. Tilki gıdaları çalarak mideye indiriyor da ondan.

Fırtına ve deniz tanrısının adı Susanova. Adının Susanova olma sebebi deniz tanrısı olduğu için dili damağı kuruyor ve çok susuyo zavallıcık. Simgesi de kılıçmış. Saçma ama elindeki koca kılıçla fırtına çıkarmaya çalışıyor terbiyesiz şey ne olacak

=> Hinduizm ve bu dinden cikan dinlerin itikadina göre reenkarnasyona ugrayan sahislarin bu hale ugramalarindaki sonsuz gidiş gelis döngüsüne samsara deniliyordu. Bu kavramı unutmamak için samsarayi sansara benzetebiliriz. Sansar iki de bir gidip gelerek yaramazlik yaparak erzagimizı çalmış bizi aç bırakmış.



Ben de şrutisdeki vedaları RUSYA olarak kodladım
Rig veda
Sama veda
Yacur veda
Atharva veda
smritileri de PeDeRiM OLARAK
Puranalar
Dharma-şatralar
Ramayanalar
Mahabharatalar

vedalardaki 3 tanrı da USA amerika yani
Usaş(şafak)
Surya(güneş)
Agni (ateş)

kast sistemi de Bu KoVa Şu
Brahmanlar
Kşatriyalar
Vaişyalar
Şudralar

mokşayı gerçeklerştirmek için izlenen 3 yol da BaCaK
Bhakti-marga
Cnana marga(ben canan diyorum
Karma marga

CAYİNZMDEKİ 5 BÜYÜK YEMİN DE KASABA DEĞİL ASABA
Ahimsa
Satya
Asteya
Brahma
Aprigraha....

ALINTI


MECUSıLıK VE SÂBıÎLıK5.ÜNıTEMecusilik: Zoroastrionizm – Zerdüştlük ateş kültüründen dolayı “ateşperestlik” kökenli dinsel gelenektir.*ıran ‘daki Gabarlar ve Hindistan vs. Parsiler Mecusi geleneği temsil eder.*Mecusi ismi eski ıran toplumsal sınıfı ifade eden Mecuş’tan gelir.Zerdüşt: annesi Dugdova babası Poyruşaspa’dır.20 yaşında evlenen Zerdüşt’ün ışatyastra adlı bir oğlu ve 3 kızı olmuştur.*30 yaşında ibadet için nehirden su alıp çıkarken Tanrı’nın meleği Vohu Manah gelip ilk vahiyleri kendisine iletmiş ve kendisini kutsal ruh Ahura Mazda’ya götürmüştür.*Zerdüş yaşadığı dönem çok tanrıcılığa karşı tek tanrıcılığı ile elçi olarak göreve başlamıştır.*ınanç yayma çabasına ilk kuzeni inanmıştır.*Kral Viştaspa’nın ülkesine göç etmiş,Viştaspa’nın Zerdüşt’ün öğretisini kabul etmesi dönüm noktası olmuştur.*Zerdüşt Turanlıların Viştaspa’yla yaptığı savaşta Viştaspa’nın yenilmesiyle Zerdüşt ölmüş ya da öldürülmüştür.*Annesi 15 yaşında Zerdüşte mucizevi şekilde hamile kalmış, Zerdüşt gülerek doğmuş, Tanrı Ahura Mazda ile konuşmuş, kutsal ateşi bulmuştur.Mecusiliğin Tarihsel Gelişimi: 1) Zerdüşte’le başlayan tek tanrı Mazda’yı öne çıkaran monoteizm inancını içeren dönemdir. Çok tanrıcılık, pagan kültüne karşı çıkılmış, Peygamber Zerdüşt’ün Ahura Mazda’dan aldığı öğreti savunulmuştur. *Daryüs zamanında ıran dışı Anadolu ve Avrupa’da Zerdüştlük yayılmaya çalışılmıştır.*Kral Cyrusi tanrının Çobanım veya Mesihim iltifatına mazhar olarak anılır.*Ahura Mazda’nın tek tanrı olarak öne çıktığı monoteist yapı Mazdaizm’dır.*Ahamenidler Döneminde Magianlar (mecuş) bunlar arasındadır.*Mecüşler Zerdüştlüğün Ortadoks olmayan tarafıdır,Sasaniler döneminde Mecusilik düalist yapısıyla dikkat çeker.*M.S 272’de ımparatorluk Başrahibi Kartir’in göreve gelmesiyle Mecusilik resmi din ilan edilmiş.*Sasanilerin yıkılıp ıslam’ın gelmesiyle Mecusilik gerilemiştir.*Müslümanlar Mecusilere Zımmi muamelesi yapmışlardır.Hz.Muhammed’de Yemen ve Hecer Mecusilerine kadınlarıyla evlenmemek, kestiğini yememek şartıyla cizye bağlanmasına izin vermiştir.*1600’de Parsi Rahip Bahman Kıssa i Sancan’ı yazmıştır.*Mecusiler Gujerat’a yöneticilerin dinsel ihtiyacını açıklamak,silah taşımamak, Hint elbisesi giymek ve evlilik törenini akşam yapmak şartıyla yerleşmişlerdir.*Gujerat Parsi toplumu 5 bölgeye; Sancarlar,Bhagaryanlar,Godavralar,Bharuchalar,Kham battalar ‘dır.*Daryüs zamanında imparatorluk sınırı genişledi,Perslerin Asur ve Babil mirasına konmasıyla Zerdüştlük burada da yayıldı.*Bu dönemde Mitra kültürü ön plana çıkarıldı.Mecusilik ne zaman düalist bir karaktere büründü? Sasaniler Döneminden itibaren, iyiliği temsil eden Ahura Mazda ile kötülüğü temsil eden Angra Meinyu düalitenin 2 zıt kavramıdır.AVESTA: Mecusiliğin kutsal metnidir,bölümleri;Yansa,Visperad,Yaşt,Videvdat (Vendidat), Hurda Avesta olarak adlandırılır.En eski metinler Yasna’da bulunur.*Orijinal Avesta 12.000 öküz derisi üzerine altın mürekkeple yazılmıştır, biri şiz kraliyet ailesinde , diğeri Stakhr arşivinde bulunur.*Avesta’nın derlenmesi Arsakid kralı Valkas ve Sasani hanedanı kurucusu Ardeşir Papakan başlatmıştır, kral 2. şapur döneminde tamamlanmıştır.*Zend Mecusi rahiplerin Avestayı yorumlamak üzere yazdığı metinler. ınanç Esasları: ılk evrensel tektanrıcılığı hakimdir.*Parsiler Ahura Mazda’nın her şeyi bilen her şeye gücü yeten rab olduğuna inanırlar.*Peygamber Zerdüşt, Ahura Mazda’nın üstünlüğünü savunmuştur.*Zerdüşt varoluşun varlığını 7 asli varlıkla açıkladı. Ahura Mazda önce kendi kutsal ruhu Spenta Mainyu ile diğer 6 varlığı yarattı. Ameşa Spenta (Kutsal ölümsüz) adlandırılan 6 varlık;Vohu Manah ( ıyi düşünce), Aşa Vahişta (ıyi gerçek) Spenta Armaiti ( ıyi Sadakat) , Khşartrha Vairya (cazip hükümranlık) Haurvatat ( Bütünlük) ve Ameratat (ölümsüzlük)tür. *Bunlardan sonra yazatalar-tapınmaya değer diğer ilahi varlıklar Apam Napat, Sraoşa, Aşi ve Gueş Urvan vs. varolmuştur.*Zerdüşt, iyilikle (aşa) kötülüğün (drug) ahlaki boyutta varlığına inanmış,kötülüğe yneliş yüzünden kötülüğün çıkacağını savunmuştur.*Kötü ruhlar arasında en başta gelen Angra Mainyu’dur. Kötü karakter taşıyan ruhlara Daevalar ( devler) , Aşa’yı (iyi) tercih edenlereAhuralarterimi kullanılmıştır.*Zürvan’ın iyi kötü dağıtıcısı, kaderin efendisi olduğuna inanılır. Ahura Mazda ve Angra Mainyu’nun Zürvan ‘ın yarattığı 2 kardeş olduğuna inanılır.*Ahura Mazda ve Angra Mainyu Sasani ve sonrası ortaya çıktı.*Ohrmazd- kudret ve iyilikle çevrili ışık dünyasında, Ehrimen karanlıkla çevrili çukurda yaşıyordu.*Ahura Mazda yaratmayı ruhsal menog sonra maddi (getik) olarak 2aşamada yaratmıştır.*Yeryüzüyle ilgili yaratılış Ahura Mazda’dan sudûr eden 7 asli varlıkla ılişkili.Vohu Manah- sığırın, Aşa Vahişta-ateşin, Khsatra Vainya-****llerin, Spenta Armaiti-toprağın, Ameretat-Bitkilerin,Haurvatat-suyun efendisi olarak görülür.ınsanın Spenta Mainyu’nun koruması altında olduğuna inanılır.*Gayomart yeryüzünün oğlu olarak tanımlanır.*Mecusilikte tanrının yarattığına inanılan kainat kötü değildir,bu açıdan Mecusilik düalizmi Sabilikten ayrılır.*Mecusilikte kozmik zaman; 3 dönemde ele alınır. 1)ılk zaman yaratılış dönemini içerir. Tanrı yeryüzünü, varlıkları ve yaratıcı iyilik sembolü boğayı bu dönem yaratmıştır. 2) Kötü tanrı Angra Mainyu’nun saldırısı başlamış, iyilik- kötülük arası mücadele dönemidir. 3)Kötülüğün yok edilmesi, iyilik- kötülüğün ayrılma dönemidir. *Mecusilikte peygamberliğin Zerdüşt sonrası devamına inanırlar.*Ölüm sonrası ruh sorgudan geçirilir,iyilik baskın olursa Çinvat (ayrışma köprüsü) genişler, kötülük baskın olursa daralır.* Fravaşi öğretisine göre yeryüzündeki maddi varlık geçicidir, aslolan ruhun ilahi âlemde bedenle birleşmesidir.Cehennem Agra Mainyu tarafından yönetilir, arınma yeridir;sonra cennete gideceklerdir.*Mecusilikte ateş tapınma objesi değil,tanrısal saflık, iyilik, temizliğin simgesidir. Ateşe çöp vs kirli şeyler atılamaz, kirletilemez.*Ataş Vahram (Bahram) 24 saat yakılı tutulan önemli kutsal ateştir.*Mecusiler ateşe tapmazlar, onlar ateşi iyilik, güzellik sembolü olarak görürler..Mecusilikte Ahura Mazda nasıl tanımlanır?Herşeyi bilip gücü yeten tek Rab’dır.Tüm varlıklar Ahura Mazda’dan zuhur etmiştir.Temel ıbadetleri: ahlak sistem özünü “humuta,hukhta,huvarşta” yani“iyi düşünce, iyi söz, iyi davranış” esasına dayanır.*5 vakit dua; güneş doğarken,öğlen tepedeyken,öğleden sonra, güneş batarken ve gece .günlük ibadetleri arasında önemlidir.*Doğum, evlilik, cenaze töreni dini olay gibi değerlendirilir,doğum sonrası bebeğe kutsal hom suyu verilir.*Navcot törenlerinde çocuklar dualarla kutsal kuşak Kusti’yi takarlar.*Yıllık kutlanan 7 bayramdan en büyüğü ve önemlisi No Ruz (Nevruz)’dur. Ateşin efendisi Aşa Vahişta’ya atfedilmiştir.Diğer 6 bayram ( Gahambar) denir. Sonbahar hasat zamanı Mehregan(Mihrican) kutlanır.*Haoma içeceğinin kişiye ölümsüzlük kazandıracağı belirtilir.*Mecusiler ruh bedenden ayrılınca ceset kirli sayılır,onu toprağa gömmek, ateşte yakmak gibi temiz toprak ve ateşi kirletmesine izin vermez.*Kirli şeyleri temizlemek için 3’lü metot;sığır sidiğiyle yıkanır,toprakla kurulanır,sonra su ile durulanırdı.*Kan vs şeyler kir unsuru kabul edilir; adetli kadınlar dışlanırdı.*Kuyruğu için beyaz boğa besler, domuz ve sığır eti yemez ,tek evlilik yaparlar.Mecusilikte Din Adamları ve Mabet: En önemlisi (Meci) Mecuş,diğerleri Erbad (Herbad), Mobad, Bagnapad’dır.Mobad ateş tapınağındaki rahiplerdir,En yüksek dereceli rahip Dastûrân ismiyle anılır.Rahipler beyaz giyerler.*Ateşgede tapınakları kutsal mekanlarından biridir,3 Kutsal ateş; Ataş Bahram (en kutsalı) , Ataş Adaran, Ataş Dadgah’tır.

SÂBıÎLıK: 3 ayette ( Bakara 62; Maide 67;Hac 17) Sabiîlerden isim olarak söz edilir. *Sabiîler kendi dinine mensup cemaat üyelerini MANDAYYE (Mande, bilenler, arifler olarak adlandırır.) * ılmi ve otoritesiyle ayrıcalıklı olanları NASURAYYE (Nasuralar doğru inancı koruyup gözetenler) olarak adlandırırlar.*Batılı araştırmacılara göre Sabiîliğe Mandaizm de denir.*Sabiîlerden bahsedilirken yıldız, gezegene tapanlar diye bahsedilir; ama bu Sabiîlerin özelliği değildir.*Dinlerinin Hz.Adem ‘le başlayan ilk din olduğuna inanırlar.*Büyük bir önder ve ışık Peygamberi olarak Hz.Yahya’yı görürler.Kutsal Metinleri: Yazılı metinler ve sır metinleri diye 2’ye ayrılır.*Sabiî kutsal kitapları Ginza, Draşya d Yahya, Kolasta’dır.GıNZA; Adem’in kitabı diye adlandırılır,Dua , teoloji, mitoloji, ölüm sonrası hayatla ilgilidir.DRAşYA D YAHYA; Yahya’yı konu alır.KOLASTA; (Koleksiyon-övgü) gusül, yemekler vs.ibadet ve dualarla ilgili uygulamaları konu edinir.*Esoterik kitaplar; yalnızca rahipler ve rahip adayları kullanır,mitolojik tasavvurları ele alır.*Kutsal metin dili Mandence, günlük dili Arapça’dır.Sabiîliğin temel kutsal kitapları? Ginza, Draşya d Yahya, Kolasta.Temel ınanç Esasları: Gnostik Düalizm egemendir.Bir tarafta ışık alemi, diğer tarafta karanlık alemi bulunur. Işık aleminin başında” Yüce Hayat, Kudretli Ruh”,gibi isimle anılan Malka d Nhura bulunur.Bu alem yokluk, eksiklik vs uzaktır.Işık aleminin ( Hayye) prensibinden oluştuğu ifade edilir. Karanlık aleminin yokluk , eksiksizlik ve düzensizliği ifade eden kaos “Kara su” dan oluşmuştur. Alemin başında “ Ur yada Büyük Canavar” diye adlandırılan Malka d Hşuka bulunur.*Ruha, alemin yaratılışında kötü varlıkları harekete geçirmesinde Malka d Hşuka’yı kışkırtan dişi figürdür.*Yuşamin, Abatur, Ptahil karanlık alemine atılmış varlıklardır.*Sabiîlere göre kurtuluş yalnız ruh için geçerli, beden bu dünyaya aittir.Kurtuluşun tek yolu “manda-hikmet” ilahi kurtarıcı bilgiye ulaşmaktır.Bu bilgi kazanılan değil, bahşedilen bilgidir.*Mehdi Praşay Ziva ( “son savaşçı, son kral”) dır.Ahlaki kötülüklere son verir.Sabiîliğin insan anlayışında ruh, beden ve nefs ayrımına dayalı parçacı insan tasavvuru yer alır.Sabiî düalizmin en çarpıcı özelliği? Işık ve karanlığa dayalı düalite oluşturmak.Maddi evren ve insan bedeni bizatihi kötü,iyi olan ışık alemine ait ruhtur.Temel ıbadetleri: ıbadetlerini MANDı önünde yaparlar.*ıbadetleri içinde en önemlisi boy abdesti, vaftizdir.*MASBUTA,TAMAşA,RışAMA 3 çeşit temizlenme var.MASBUTA; boy abdesti vaftiz gözetiminde akarsuya dalıp çıkmakTAMAşA, rahibe gerek duymadan kendi başına 3 kez nehire girip çıkmak. RışAMA; ıslam’daki normal abdeste benzer.*Sabiîlikte ayin yemekleri de önemli en önemlisi; Masiqta törenidir.Ölen kişinin ruhunun gözetim evinden hızla geçip ışık alemine ulaşmasıdır.*Ayin yemeği hazırlık aşamasında güvercin ve koç kurban edilir.*Yılın belli gün ve saatlerini uğursuz (mbattal) kabul ederler.*En önemli bayramları beş günlük kutladıkları Panja ( Parvania)bayramıdır.Sabiî Din Adamları ve Mabet: Vücutça kusursuz,sağlam, soyunda dinden dönen kimse olmayan herkes rahiptir.*Rahipler evli olmalı, rahiplik babadan oğla geçer.*Rahiplikteki en yüksek tabakaya “Riş’ama” denir.*Ganzibra’lık yöresel başrahiplik görevidir.*Normal rahipler Tarmida, yardımcı rahipler Aşganda adı verilir.*Sabiîlikte dine kabul töreni yoktur,dışarıdan birinin (Sabiî anne ve babadan doğmayan) Sabiî olması mümkün değildir.

YAHUDıLıK-1
6.ÜNıTE*Yahudilere Yahudilik adı Hz.Musa’dan sonra verilmiştir.*Yahudiler kendilerini ıbrani Aram ( Hz.ıbrahim ) soyuna dayandırır,Kutsal kitap dili ıbranice ve ısrailoğulları diye bilinir.ıbrani terimi: Hz.Adem’den sonra insanlığın atası Hz.Nuh’tur.*Hz.Nuh’un oğlu Sam’ın soyundan gelenlere sami kavimler denilir. Eber,Hz.ıbrahim’in atasıdır.Eber( Ever) , öte yaka demektir.*ıbrani, Eber’in çocukları manasında kavimler topluluğunu ifade eder.*ıbrani kelimesi Hz.ıbrahim, Hz.ıshak, Hz.Yakub ve çocuklarını tanımlar.ısrail terimi: ısrail ( Yisrael) 2 kelimeden oluşur.ısra ( Yisra)üstün gelmek, parlamak, şifa vermek, güreşmek vs. anlamındadır. Tevrat’a göre Yakup’la güreşen biri tarafından ona verilmiştir.El (Allah) ile uğraşan , güreşen Tanrı’ya karşı güçlü anlamındadır.*Yahudi kutsal kitabı Hoşea’ya göre Yakub’un güreştiği Tanrı’nın meleğidir.*Hz.Yakup’tan Hz.Süleyman’a kadar ısrailoğulları diye anılmıştır.*ısrail krallığına Asurlular son vermiştir.*Yahudilere göre ısrail, bir halka verilen isim, halkın yaşadığı toprağa ısrail toprağı, kurdukları devlete ısrail Devleti denir.*ısrail’in seçilmiş kutsal kavim olması Tanrı’yla yaptığı 2 ahit sonucundadır.Tanrı’nın seçilmiş kavmi olma inancı ısrailoğullarının ırki üstünlük iddiasında bulunmasına yol açmıştır.*ısrail kelimesi Müslüman bilginlere göre; “Allah’ın kulu,seçtiği, gece yürüyen” anlamındadır.*Yehud kelimesi Medeni surede geçtiği halde ısrailoğulları Mekke dönemi surelerinde ıslam öncesi olayı anlatmak için geçer..*ıslam kaynaklarında Beni ısrail, Yakub’un soyundan gelip ırken de Yahudi olanları, Yehûd ise;hem bunu hem de başka ırktan dine girenleri kapsar. Yahudi Terimi: Aslı ıbranice Yehudi ( Çoğulu Yehûdim) ’dır.Hz. Yakub’un 4. oğlu Yehudah, Tanrı’ya teşekkür anlamındadır.*Kur’an’da Yehûdî veya Yehûd şeklinde çoğul,Hûd şeklinde geçer.*”Hakka dönmek, tevbe etmek” anlamında Arapça hdv kökünden türeyen kelimeler vardır. Medine’de nazil olan surelerde geçer, Yahudilerin geçmişteki kötülük ve ıslam’a cephe alışlarını anlatır.*Mekke dönemi ayetlerinde verilen nimetler ve üstün kılınmasından söz ederken Medine Döneminde onların bozgunculuk, puta tapmak vs. özelliklerinden söz eder.*Yahudi kelimesi hem bir milleti hem de o milletin inanç kültür geleneğini kapsar.Yahudi Kimdir? Yahudi anneden doğan kişidir.Bir kişinin Yahudi olması için; Yahudi anneden doğması şarttır.*Yahudi doğmayıp Yahudi olmak isteyenler; erkek için sünnet olma, her ikisi için de mikve havuzunda suya dalma ( tevilah) Yahudi şeriatının emirlerini kabul etmektir.*ısrail’de 1950’de çıkarılan “Dönüş Yasası” her Yahudi’ye israil2e göç etme ve vatandaşlığına alma imkanı verir.Yahudilik Nedir? Yahudilerin mensup olduğu gelenek, Tanrı’nın Yahudiler için takdis ettiği din anlamındadır.*Hz.ıbrahim’i esas alan monoteist 3 din ailesinin en eskisidir.*Yahudilik, Hz.ıbrahim’in dinine yakındır; çünkü her ikisinde de Tanrı’nın birliği üzerinde durulur.*Yahudiliğin hem dini hem de milli boyutu vardır.*Yahudilerin en belirgin özellikleri; 1) politeist ortamda tek Tanrı inancı yerleştirmesidir. 2) Tanrı-insan, Tanrı –ısrail ilişkisine vurgusudur.*Yahudi kimliği belirleyen temel kıstas; ne olduğun ve ne yaptığın sorusudur.*Seçilmişlik, ahit, kutsal toprak ve kurtuluş kavramı Yahudiliğin merkezindedir.Tarihsel Gelişim: ılk ıbrani atası,ilk monoteist ibrahim’e dayanır.*Cariyesi Hacer’den ısmail, karısı Sare’den ıshak adlı oğlu vardır.*Yahudilere göre ıshak kurban edilmek istenmiş , karşılığında kurban verilmiştir.*ıslam’a göre, ısmail kurban edilmek istenmiştir.ıbrani geleneğine göre her şeyin ilki Tanrı’nın hakkı olduğundan ısmail kurban edilmek istenmiştir.*Hz.ıbrahim, ıshak ve Yakup’tan oluşan 3 ıbarani atasının ve Yakup’un 12 oğlunun hikayeleri Tevrat’ın Tekvin bölümünde anlatılır.Hz.Musa: Kendisine Tevrat verilen, Yahudilere göre Peygamberlerin en büyüğüdür.*Hz.Yakup’un 12 oğlundan Levi’nin soyundan gelir.*Ömrünün 40 yılını Mısır’da geçirmiş, istemeden Mısır’lı birinin ölümüne neden olunca Medyen’e gitmiş, şuayb Peygamber’e damat olmuş, Sina dağında peygamber seçilmiştir.*Vaat edilmiş topraklar; ısrail toprakları Tanrı’nın kutsallığının tecelli ettiği bölge, merkezi Kudüs, onun merkezi de Siyon Dağı ve Mabet bölgesi bulunur.*Kur’an’da ismi en çok zikredilmiş Peygamber Hz.Musa’dır.*Tevrat’ın Çıkış, Levliler, Sayılar,Tensiye bölümü Hz.Musa’yı anlatır.*Yahudiler Hz.Musa’nın hayatını 40 yıl Mısır, 40 yıl Meyden 40 yıl da Çölde olmak üzere 3 devreye ayırırlar.*Hakimilerin görevi ısrailoğullarını askeri yöneden sevk ve idaresini sağlamaktır.*Hakimilerden Deborah Yahudilikteki kadın Peygamberlerdendir.*ısrail’in ilk kralı Saul ( Kur’an’daki adıyla Talut) ‘dur.*Yahudilere göre Davud , Peygamber değil kraldır.*Yahudi tarihinde 1. mabedi ( Büyük Mabed) inşa edenHz.Süleyman’dır. Bu mabede Yahudiler “Kutsal Ev” anlamında Bet- ha Mikdaş, Araplar Beytü’l-Makdis, ıslam Tarihinde Mescid-i Aksa denir. Bu dönem ısrail’in altın çağıdır.*1.Mabed döneminin sona ermesi ve Yahudi krallığını yıkan Babillilerdir.*Samiriler “ayrılıkçılar” olarak bilinir.Politeist inanca sahiptir. Bu nedenle Yahudi toplumundan dışlanmıştır.*Ezra; Peygamberden öte konuma sahiptir, mabedin yeniden yapılmasına öncülük etmiştir. Musa önce gelmeseydi Tevrat Ezra’ya verilecekti, çok iyi Tevrat yazıcısıdır. Tevratı haftalık okuma parçasına bölüp , okuma geleneğini başlatandır.* 2.Mabed döneminde yılında Judah Maccabee isyanı çıkmıştır. Diğer özelliği, Filistindeki 3 büyük Yahudi Mezhebi ( Ferisiler, Sadukiler ve Esensiler) ortaya çıkmışlardır.*2.Mabed dönemi Romalıların yıkmasıyla sona ermiştir.*ıslam’ın geldiği dönemde 3 büyük Yahudi kabilesi, Kureyza, Kaynuka, Nadir Medine’ye geldiği kabul edilir.*Roma ımparatoru Hadrianus sünneti yasak eden kişidir.*Hz.Ömer’in Kudüs’ü fethiyle Yahudiler kutsal topraklara gelmeye başladı.*Medine döneminden itibaren Yahudilerle ilişkiler başlamış, Müslüman tesirinin ilk örneği; Talmud literatürü ve rabbilerin otoritesi üzerine kurulu Rabbani Yahudiliğe alternatif Karai Yahudiliği ortaya çıkmıştır.*1516 Osmanlıların yükselme devri ısrail’in altın devri oldu.*Osmanlı Yahudisi Sabatay Sevi Mesihlik iddiasıyla ortaya çıkmış.ısyan bastırılıp Müslüman olunca Sabataycılık hareketi doğmuştur.*Rabbani Yahudiliğe karşı Hasidilik hareketi de hem Osmanlı hem Avrupa Yahudilerini etkilemiştir.*1665’te 1. Siyonist kongresi toplandı. Theodor Herzl başkan seçildi.Siyonizm programı “ Yahudi halkı için Filistin’de kamu hukukunun güvencesi altında bir yurt kurulmasını sağlamak” olarak açıkladı.*Antisemitizm hareketi sonucunda 1882-1903 yılları içinde Filistin’e ilk Yahudi göçü gerçekleşti.*Bugünkü ısrail Yahudi toplumu Aşkenazim,Sefardim, Mizrahim ve Etiyopya Yahudilerinden oluşur.*Aşkenazim; Sosyal, siyasal statü bakımından ısrail toplumunun en tepesinde yer alır.*Sefardim; Müslüman-Arap ülkesinden gelen Asya-Afrika kökenli Yahudileri içine alır.*En alt seviye Mizrahim’dır.*ısrail Devleti Yahudilik anlayışı manasında Ortodoks öğretiyi kabul eder.Kutsal Kitapları: Türkçe’de Eski Ahit, Yahudiler TANAH adını verir.*TANAH her bölümünün adının baş harfinin birleşmesiyle 3 bölümden oluşan uydurma isimdir.*Tanah ; Tora ( Tevrat) , Nevim ( Peygamberler) , Ketuvim ( Kitaplar) bölümünden oluşur.*Tevrat; Yahudi kutsal kitabındaki en önemli bölümdür, Hz.Musa’ya Tanrı’nın verdiğine inanılır.*”Öğreti, hüküm, yasa / şeriat” anlamına gelen Tevrat ( Tora) Musa Peygambere Sina dağında Tanrı’nın verdiğine inanılır.*Tevrat kitabı; Yazılı Tevrat ; Talmud sözlü Tevrat’tır.*Tanah’ın dili ıbranice’dır.3 temel bölüm ve toplam 24 kitaptan oluşur.*Birinci bölüm Tevrat;TEKVıN, ÇIKIş, LEVLıLER, SAYILAR ve TESNıYEbölümünden oluşur.*Tevrat’ın esas vurgusu;ısrailoğullarının Musa Peygamber rehberliğinde eğitilmeleridir.*Yahudi öğretisi çekirdeği ”On emir”, “Ahit kitabı” ve Yahudi kurallarını özetleyen “ Kutsallık kanunu “ Tevrat’ın önemli kısmıdır.*Yahudi inancına göre Tevrat, Tanrı tarafından Musa peygambere yazdırılmıştır.*Peygamber kitapları Tanrı’nın rüya yoluyla Peygamberlere vahyidir.*”Dört Kaynak Teorisi” J. Wellhausen’e aittir. Tevrat; kronolojik sıraya göre Yahvist, Elohist, Deuteromomist, Ruhban metinlerinden oluşmuştur. Yahvist; en eski metindir, ısrail’in seçilmişliğini vurgular.Elohist; Mabed ve ibadet üzerinde durur.Deuteromonist; Tevrattaki Tensiye bölümü üzerinde durur.Ruhban metin; Ezra yönetimindeki Yazıcıların ( Soferim) Tevrat’la ilgili çalışmalarıdır.*Tanah’ın en eski ve tam yazma nüshası Masoterik metindir.*Tanah’ın en eski tercümesi 3.yyda Grekçe’ye yapılmıştır.*Mişna hükümlerle ilgili açıklamaları ele alan bir nevi şeriat kitabıdır.*Gamera, Mişna’nın açık-kapalı hükümlerinin açıklamasıdır.*Gemera ile Mişna’nın birleşiminden TALMUD oluşur.

YAHUDıLıK-2
7.ÜNıTE ınanç Esasları: Kutsal metinlerinde iman esaslarının neler olduğu açıkça belirtilmemiştir.*ıman esası oluşturma girişimini ilk Philo başlatmıştır.*Müslümanlarla ilişki içinde olunması Yahudileri iman esası belirlemeye yöneltmiştir.*ıman esaslarıyla ilgili çalışma yapanlar;Saadya Gaon, ibn Meymun başlıcalarıdır.En meşhuru ıbn Meymun’un 13 maddelik prensibidir.*Hasda’i Crescas 13 maddeyi 6’ya indirmiş,Yosef Albo, 3’e indirmiştir.Philo’nun 5 prensiplik Amentüsü : 1) Allah vardır, hükmeder2)Allah birdir.3)Alem sonradan Allah tarafından yaratılmıştır.4)Yaratma birdir5)Yaratmayı ilahi takdir idare eder.*Philo’nun bu esasları Mişna ve Talmud alimleri arasında taraf bulamamış, nedeni; Philo’nun Helenistik felsefenin etkisinde kalacağı ve felsefi monoteizmi savunurken Filistin’deki dinsel gelişmeden haberdar olamayışı etkilidir. *Karaim Yahudi Mezhebi ile mücadele,Müslüman kelmacıların Yahudiliğe yönelttiği hucümları engelleme isteği iman esaslarının yeni görüşle ele alınmasını gerektirmiş, ilk çalışma yapan Saadya Gaon’dur.Saadya Gaon’un Amentüsü: 1) Alem sonradan yaratma ( hadis)tir.2) Allah tektir, cismi yoktur3)Vahye iman şarttır4)ınsan ruh ve bedenen günah işlemekten sakınmaya davet olunmuş.5)Mükafat – ceza haktır6)Ruh saf ve temiz yaratılmıştır7)Yeniden dirilmek haktır8)Mesihi beklemek, hesap ve nihai hüküm haktır.ıbn Meymun’un 13 maddelik iman esası: 1) Tanrı varolan her şeyi yarattı ve ona hükmetmektedir.2)Tanrı birdir, ondan başka Tanrı yoktur3)Tanrı cisim değildir, tasvir edilemez4)Tanrı ezeli ve ebedidir5)ıbadet Tanrı’ya hastır, ortak koşulamaz.6)Peygamberlerin bütün sözleri haktır.7)Musa’nın Peygamberliği gerçektir, O en büyük Peygamberdir.8)Tevrat Tanrı’nın Musa’ya verdiğiyle aynıdır.9)Tevrat değişmeyecek, başka Tanrı ve Tevrat gelmeyecektir.10)Tanrı insanın bütün düşüncesini bilir.11)Tanrı emrine uyanları mükafatlandırır, uymayanları cezalandırır.12)Mesih gelecektir.13)Ölümden sonra dirilme gerçekleşecektir.*Ortodoks Yahudilik, ibn Meymun’un 13 maddesini benimser,diğer iman esaslarını da geçerli sayar. Reformist Yahudilik,inanç ve pratik konusunda insana değişim hürriyeti tanır.Muhafazakar Yahudilik;monoteizm dışı yönelimleri kabul etmez.ıbn Meymun ve ıslam alemi amentüsü arasındaki farklar?birinci de meleklere iman, ikinci de Mesih inancının olmayışıdır.*Tanrı’nın 2 levha halinde Musa Peygamber’e verdiği “On Emir” de1)Seni Mısır diyarı, esaretten çıkaracak benim, Benden başka Tanrın olmayacak.2)Kendin için put, yontma vs. yapmayacaksın3)Tanrının adını boş yere ağzına almayacaksın4)Cumartesi gününe riayet edeceksin5)Babana ve annene hürmet edeceksin6)Öldürmeyeceksin 7)Zina yapmayacaksın8)Çalmayacaksın 9) Yalancı şahitlik yapmayacaksın 10)Komşunun bir şeyine göz dikmeyeceksin.Tevratta On Emir 2 yerde nakledilir, Kur’an’da nerdedir, farklılık var mıdır?Tevratta Çıkş 20; Tensiye 5’te yer alır.Cumartesi yasağı dışındakiler Kur’an’da da vardır.Kur’an’da çok yerde tekrarlanır; ıSRA SURESıNDE toplu bulunur.Tanrı ınancı: Yahudilik Tanrı ve ısrail’in seçilmişliği üzerinde durur.*Tanrı hakkında ne düşündüğü değil,Tanrı’ya nasıl ibadet ettiği konusu önceliklidir.*Tanrı önceleri Yahvist metinlerde antropomorfik , Elohist metinlerde aşkın nelik kazanır.*Tanrı’nın özel ismi olarak kullanılan “YHVH” (Yahve –Yahova) en kutsal olanıdır.” Var olmak” Tanrı tarafından “Ben ben olanım” şeklinde adlamdırılır.*On Emir de YHVH kelimesi yerine Efendi/ Rab anlamında Adonay veyaHa-şem (isim) kelimeleri kullanılmıştır.*Tevratta Tanrı için kullanılan isimler; Elohim,El Elyon ( en yüce olan) , El Olam (sonsuz olan) El şadday (güçlü olan) isimleri kullanılır.DıA ıslam Ansiklopedisindeki Allah maddesi, ıslam ve Yahudilikteki Tanrı inancının en belirgin farkı?Yahudilik Tanrı anlayışı insan milli karakter arzeder; islam’da Allah inancı milli değil, bütün âlemin Rabbidir sonradan yaratılmışlara benzemez (muhalefetün lilhavadis)Peygamberlik: Peygamberlik müessesesi vardır, Tanah’ın 2. bölümü Neviim (Peygamberler)adı taşır.*Peygamberi ifade etmek için nebi ( nevi) kelimesi gelir.ılk kez Hz.ıbrahim için kullanılmıştır. Gören anlamında Hozeh ve Roeh kelimeleri de peygamberi ifade eder.*Peygamberi Peygamber yapan asıl özellik; Tanrı sözüne muhatap ve aracı olmasıdır.*Peygamberliğin 2 şartı vardır.1 ) Tanrı’dan ilahi vahiy alması 2) vahyi insanlara tebliğ etmesidir.*vahiyn 2 çeşiti vardır, 1)aracısız doğrudan Rab Yahve’den alınan vahiy Hz.Musa’ya özgüdür. 2) vahyin rüya halinde alınmasıdır.*Peygamberlerin Peygamber oluş yaşları farklıdır.*Peygamberlerin Özellikleri; 1)Tebliğinin doğruluğu 2)Verdiği haberlerin gerçekleşmesi 3)Alametler göstermesi*Tevrat’ta ilk kez Peygamber olarak isimlendirilen kişi ıbrahim’dır.ıbrahim’le başlayıp Musa ile en mükemmel hal alan Peygamberlik Malaki ile sona ermiştir.Sadece Tanah’ta hem Kur’an’da adı geçen Peygamberler vardır.sadece Kur’an’da adı geçen peygamberler?Hud, Salih ve Zülkifl’dır.*Yahudilikte Peygamberler kadınlardan da olabilir.Onlara Nebiah denir, 6 kişi ( Hz.Musa’nın ablası MıRYAM, DEBORA, HULDA, NOADYA ve Peygamber Yeremya’nın eşi dır.)*ıslam dinine göre Peygamberlerde ; Sıdk (doğruluk),Emanet( güvenilirlik), Tebliğ, Fetanet(akıllı olmak), ısmet’tir.Ahret ınancı: Yahudilerin ilk yorumcusu sayılan Ferisiler;ruhun ölümsüzlüğü ve yeniden dirilme inancını ortaya koymuşlardır.*şeol; ölüm sonrası bütün insanların gideceği yerdir.*Cehennem dünya yaratılmadan yaratılmış karanlık dağların arkasındadır.Günahı ve sevabı eşit olan 11 ay cehenneme gider.Yaygın inanca göre cehennemde 12 ay kaldıktan sonra yok olacaklardır.Mesih inancı: 2.Mabed dönemi sonrası Yahudi dinin önemli parçası olmuştur.*Mesihin Davud soyundan geleceğine inanırlar.*Mesihin Kusüs’te doğduğu,gökyüzünde gizlendiği ve geri dönmek için kurtuluş gününü beklediği rivayet edilir.*Yahudi tarihinin en etkili Mesih hareketi; Sabatay Sevi’nin Mesihlik iddiasında bulunmasıdır.*Hristiyanların beklediği Mesih; Hz.ısa’dır.Vadedilmiş Topraklar: Arz-ı Mev’ud ; Allah’ın Hz.ıbrahim ve onun soyundan gelenlere vermeyi vaat ettiği yerdir.*Vaadin şart;Allah’ın emrine bağlı olunacak 2)Suçsuzlar , garip, yetimler öldürülmeyecektir, 3) Allah’a verilen sözü tutmak ahde riayet etmek gerekir.ıbadetleri: ıbadetin temelini kurban kültürü oluşturur.*”Toplanma Çadırı” etrafında toplu ibadete geçiş, Musa Peygamber ile başlar.Mabed de ibadet yeridir.*Davud’un Kudüs’ü fethetmesiyle ibadet merkezi Kudüs’e kaymış,kral Süleyman zamanında Mabed inşa edilmiştir.*Kohen sınıfı Yakup’un 3. oğlu Levi’nin soyundan gelen Harun’un oğullarından oluşur.*Kohenlerin en yaşlısı Baş kohen ve en kutsal kişidir.*Leviler ibadethane bakımı, müzik ve şarkı ile ibadete eşlikle görevlidir.*Geleneksel Yahudiliğe göre 2. Mabedin Romalılar tarafından yıkılıp Mesihin ortaya çıkmasıyla Süleyman Mabedini tekrar inşa edeceğini düşünür.* Yahudilikte sinagog, bet hakneset (toplanma evi), bet ha –tefila (dua evi),bet ha midraş ( öğrenme evi),Türkçe’de Havra denilir.*Yahudilikte sabah ( şaharit), ikindi ( minha) ve akşam (maariv- arvit) 3 vakit ibadet vardır.şabat: Cumartesi günü Yahudilerce haftanın en kutsal günüdür.Tanrı’nın dünyayı 6 günde yaratıp 7. günde dinlenmiş olması yüzünden bugün iş yapmak yasaktır.ıslam’da dini gün ve bayramlar hangi takvim sistemine göre belirlenir,niçin her sene farklı takvim kullanılır?Ay takvimine göre belirlenir,ay yılı güneş yılından 10 gün eksik olduğundan dini günler ve bayramlar erken gelir.*Yahudilerin 11 bayramdan 6’sı büyük,2’si küçük ve 3’ü modern bayramdır.Yeni Yıl: Tişri ayının ilk günüdür.Ademin yaratılması, ıbrahim,ıshak ve Yakup’un doğumu vs. konu alır.Kefaret Günü ( Yom Kipur) Tişri ayının 10.günü, Yahudi takviminin en kutsal günüdür.Çardaklar Bayramı ( Sukot) Tişri ayının 15-21. gününde kutlanır.Hasat bayramı da denir.ısrail erkeklerinin mabede gelip takdime kurban sunmakla görevli olduğu bayramdır.Tevrat’ı Hatim Bayramı: Tişri ayının 22. günüdür.Kutsal dolaptan çıkan Tevrat rulosunun sinagog içinde 7 kere dolaştırılmasıdır. Pesah Bayramı:”Bahar, özgürlük,Hamursuz Bayramı “da denilir.Mazisi en eskiye dayalı bayramdır.Hac bayramının ilkidir.Bu a byram süresince mayalı gıdalar tüketilmez, bayramın ilk akşamı hazırlanan sofraya sederdenilir.Haftalar Bayramı (şavuot):Tevrat’ın ısrailoğullarına verilişinin 50.günü olarak kutlanır. 2.büyük hac bayramıdır.Turfandalar günü de denilir,Persah ısrailoğullarının fiziki,Savuot ise manevi kölelikten kurtuluş bayramıdır.Hanuka Bayramı: Mabede daimi yanan menora’nın bir günlük yağla 8 gün boyunca yanmasını hatırlatmak için evlerde 8 gün boyunca mum yanar.Purim Bayramı:Neşe-eğlence bayramıdır.Perslerin Yahudi katliamını belirtmek için kuralar ve zarlar anlamında Purim denmiştir.Vezir Haaman’ın yok etmesine karşı Kraliçe Ester’in kurtarması anısına kutlanır.Mezhepleri:2.Mabed döneminde 3 büyük mezhep; Ferisiler, sadukiler; esensiler ortaya çıktı.Peruşim ( Ferisiler): “ayrılıkçılar” anlamındadır.Sinangog ve Tevrat öğretisini öne çıkaran yazıcı ve din adamlarından oluşan gruptur.*Yorum geleneğini başlatmış, Tevrat kuralının uygulanmasında katıdır*Ahiret ve meleklerin varlığına inanır.Sadukim ( Sadukiler): Tevrat’ın uygulanması ve Mabed hizmeti knousunda Peruşim’e karşıdır.*Aristokrat ve muhafazakar sınıftan oluşur.Yorum geleneği ve meleklerin ve kötü ruhların varlığını kabul etmez.ısiyim ( Esensiler) : Mütevazi, dindar, sessiz- sakin kişilerin oluşturduğu topluluktur.*Tevrat’ın Levliler kısmına uyan, evlilik ve bedeni zevkten kaçınılar.*Melek ve ahret inancı temizlik ritüelini getirmiştir.*Evlilik hayatına kısıtlama getirdiğinden dolayı soyu devam etmemiş.*ıseviyye,Yudganiyye,Ananiyye ve Karaim ıslam düşüncesi tesiri altında Yahudi mezhepleridir.*Karailik, Tanah( yazılı kitabı) kabul edip sözlü kitabı reddeder. GÜNÜMÜZ DÜNYASINDAKı YAHUDı MEZHEPLERıReformist Yahudilik:Alman Yahudileri arasında ortaya çıkmıştır,asıl gelişmesi Amerikan Yahudileri arasında olmuştur.*ılk öncülleri, Moses Mendelssohn, Abraham Geiger,Ludwing Philipson ve Samuel Holdheim’dır.*Akılcılık, evrenselcilik, ilerlemecilik ilkeleri üzerinde durmuştur.*Tevrat’ı Tanrı’nın verdiği kitap olarak görmezler,Tevrat atalarını tecrübesini anlatan geçerliliğini yitirmiş kitaptır.*Mesih inancı kabul etmez*Kadın ve erkek din karşısında eşittir, sinagogda beraber ibadet ederMuhafazakar Yahudilik: Zacharias Frankel tarafından başlatılımıştır.*Reformiste tepki olarak ortaya çıkmıştır.*Solomon Schecter öncülüğünde teşkilatlanıp mezhep halini almıştır.*Yavaş yavaş değişimi onaylar.Yeniden Yapılanmacı Yahudilik: Mordecai Kaplan’ın öncülüğüyle başlamış Amerikan Yahudiliğine has harekettir.*Yahudilik din değil, devamlı gelişen dini medeniyettir.*Aşkın-yaratıcı-vahyedici Tanrı yerine natüralist Tanrı anlayışı benimsemesidir.Ortodoks Yahudilik: Tevrat’ın Allah’ın Musa’ya yazdırdığı ilahi vahiy olduğuna mutlak inanırlar.Tevrat’ın yorumu Mişna va Talmud’un da vahiy kaynaklı olduğuna inanır.Yen Ortodoksluk Hareketi: S.R. Hirsch’ün öncülüğünde Ortodoksluk ve Reformist Yahudilik arasında yer alır.*Tevrat emri ile mevcut düzeni uzlaştırma hedefindedir.*Hirsch, Yeni Ortodoksluğu değişimi onaylayan gelenek üzerinde durur. Halaha’ya ters düşmeyen yenilik, modern sistemlere açıktır.Hasidilik: Çoğulu hasidim dindar demektir.Yisrael ben Elizer adlı kabalacı etrafında gelişen mistik harekettir.Bu harekete karşı çıkan Rabbani Yahudilik mensupları karşı çıkanlar anlamında mitnagedim denir. Bilgi ve akıl yerine duyu ve duaya yer verir.ıbadet ve dini merasim icrasında konsatrasyon, neşe ve hazza ağırlık verir.Kabala: Almak, kabul etmek manasında mistik ve ezoterik gelenektir.Konusu kozmik ölçekli yaratılış ve kurtuluştur.*ılahlığın mahiyeti,yaratılış sebebiyle ilgili sırlara ulaşma çabasıdır.Neturei Karta: şehrin muhafızları anlamındadır.Siyonizm karşıtıdır.Siyonizmin Yahudi dinine ters olduğnu vurgular.Siyonizm: Dünyanın dört aynına yayılmış Yahudi toplumunu Filistin’de tekrar bir araya getirip bağımsız Yahudi devleti kurmaktır.Yahudi milliyetçilik hareketidir.*Kendi içinde siyasi, sosyal ve dini türlere ayrılır.*Avusturya Yahudisi Theodor Herzl siyasi siyonizmin kurucusudur.*1897’de Dünya Siyonist Teşkilatı’nı kurmuştur.*Siyasi Siyonizm 1948’de Filistin’de ısrail devletinin kurulmasıyla ilk kademesini gerçekleştirmiştir.*Alman Yahudisi Moses Hess sosyalist siyonizmin öncüsüdür.*Bir Yahudinin diğer Yahudiyi kasten öldürmesi yasak; ama Yahudi olmayana dolaylı yoldan zarar mubahtır.Yahudiden faiz almak yasak Yahudi olmayandan faiz almak şarttır vs.. kuralları vardır.


HRıSTıYANLIK-1
8.ÜNıTE*Kur’an Hristiyanlığı ifade etmek için “nasâra” kelimesini kullanır.*Hz.ısa’nın doğum yeri olan Kudüs yakınındaki “nâsıra” kasabasına istinaden kullanılan isimdir.*Hz.ısa nâsıralı diye anılmış, Hz.ısa’nın yolundan gidenlere nâsıralılardenilmiştir.Hristiyanlar için kullanılan diğer isimler: şâkirtler,Kardeşler, Azizler, ınananlar, Seçilmişler, Çağırılmışlar, Kilise, Fakirler, Dostlar, Celileliler..Terim anlamı: Hz.ısa ve ıncil’e tabi tüm hristiyanların dinine denir.*”Hristiyan” kelimesinin ne zaman kullanıldığına dair kesin bilgi yok.*Hristiyan kelimesi ilk defa Antakya’da yaklaşık 60 yıllarında kullanıldığı düşünülür.*Hristiyan isminin Hz.ısa zamanında kullanılmadığı kesindir.Tarihsel gelişimi: Hristiyanlık, ısa Mesih anlayışı üzerine temellenen inanca sahiptir.ısa hem Tanrı’nın oğlu hem de insanlığın kurtarıcısıdır.ıncillere göre Hz.ısa’nın doğumu: Hz.ısa’nın doğumuna 4 incilden sadeceMATTA ve LUKA’da yer verir; ancak her 2 ıncilde de farklı anlatılır.*Matta ıncili’ne göre Tanrı’nın oğlunun soy ağacı ile başlar.Hz.ısa’nın Kral Arhelas zamanında doğduğu düşünülür.Kral Arhelas’a yeni doğan çocukları katletme fiili verilmiştir.*Luka ıncil’ine göre; Hz.Yahya ve Hz.ısa’nın doğum sahnesi aynı üslupla anlatılır ve dikkat çekicidir.*Batı Hristiyanlığında 25 Aralık, Doğu Hristiyanlığında 6 Ocak Hz.ısa’nın doğum günüdür.Çocukluğu ve Gençliği: Çocukluğu Galile eyaletinin Nâsıra kasabasında geçmiştir.*Luka’ya göre 12 yaşında annesi ve anneannesinin kocası Yusuf’la birlikte Persah bayramı için Kudüs’e gitmiştir.Göreve Başlaması: 30 yaşından sonra başlamıştır.Hz.Yahya teyzeoğludur. Yahya, Tanrı’ya inanları vaftiz ediyordu,Vaftizci Yahyadiye bilinir.Hz.Yahya tarafından vaftiz edildi.*Tebliğini ilk Galile’de yaptı.Etrafında havariler oluştu ve havariler Hz.ısa’ya yardımcı oldular.*Havariler: kelime anlamı; beyaz giyinenler,insan ruhlarını din ve ilimle arıtanlar manasındadır. Hz.ısa’nın yardımcılarıdır.Hz.ısa tebliğ faaliyetinin başında 12 kişi seçip Havari ismini vermiş ve havarilerin ismi;MATTA, MARKOS, LUKA ve RESULLERıN ışLERı ‘nde geçer.Simon Petrus,Andreas,Yakup( Zebedi’nin oğlu) Yuhanna, Filipus,Bartolomeus,Thomas,Matta,Yakup (Alfeos’un oğlu) Taddeus,Gayur Simun, Yahuda ıskariyot’tur.Mucizeleri: Tebliğ yaparken en sık başvurduğu konudur.40’a yakın mucizesi vardır.*ılk mucizesi Kana’da yapılan evlenme merasiminde ev sahibinin bardağındaki şarabı tükenince suyu şarap yapması…Diğer mucizeleri; 5 ekmek ve 2 balığı 5000 kadın, erkek ve çocuk arasında paylaştırıp doymalarını sağlaması,şeytan ve cinlere hükmedip insanların içinden onları çıkarması,hastaları iyileştirmesi, kızları diriltmesi,rüzgar ve göle emredip göldeki fırtınayı durdurmasıdır.Son Ayları:Son aylarına “PASSıON” denir. Çünkü bu aylar onun insanlık için çektiği acıların toplandığı aylardır.*M.S 30 yılında Yahudi yüksek mahkemesi Sanhedrin tarafından Tanrı’ya küfretmekle suçlanıp ölüm cezasına çarptırılmıştır.*Hz.ısa öldükten 3gün sonra Tanrı’nın gücüyle yeniden dirilmiş ve 40 gün boyunca birçok kişiye görünmüştür.Kur’an’a göre Hz.ısa; 15 surede 93 ayette ismi ya da sıfatı geçer.*Onun da diğer peygamberler gibi Peygamber olduğu Tanrılık vasfı ile itham etmenin küfür olduğu, ısrailoğullarına gönderildiği,kavmine namaz ve zekatı emrettiği vurgulanır. Ölüp tekrar dirileceği; ancak kıyamet sonrası dirileceği anlatılır.*ınsanların günahına kefaret olarak ısa’nın çarmıha gerilmesini Kur’an kabul etmez.*Hz.ısa’nın Allah’tan kelime oluşu, peygemberliği ve mucizeleri, Hz.Peygamberi müjdelemesi anlatılır.,*Kur’an teslisi reddedip Tevhidi kabul eder.*Uluhiyetin bedenleşmesi, ısa’nın kurtuluş fidyesi olarak çarmıha gerilmesini reddeder.Hz.ısa’nın Kur’an’daki mucizeleri; Ruhu’l-Kudüs ile desteklemesi 2) beşikte konuşması 3) Çamurdan kuşa benzer bişey yapıp diriltmesi 4) Ölüleri diriltmesi 59 körleri iyileştirmesi 6) ınsanların yeyip sakladıklarını bilmesi 7)Semadan sofraya inmesiHristiyanlığın Yayılışı: M.S 30 yılı Hz.ısa Mesih olduğunu iddia edip ortaya çıkmıştır.Dünya dinlerinde yayılışı en maceralı ve uzun olan dindir. 3 yıllık tebliğ döneminde sade kendisini anlatmış,ölünce havariler öğrendiklerini yaymaya çalışmıştır.Sonra Pavlus çıktı. PAVLUS ÖNCESı DÖNEM: Yeni Ahid’in Resullerin ışleri kitabı ve Pavlus’un mektupları Pavlus öncesi dönemi yansıtır.*Yeni hareket merkezi Kudüs’tür.*Havari ismi sıralanırken en başta Simun Petrus, Pavlus öncesi dönemde yayılmada etkin isimdir.Onun konuşmasını dinleyen 3000 kişi Hz.ısa’ya inanıp vaftiz olmuştur.*Petrus, ilk Mesih toplumunun en büyük önderlerinden biridir.*Sadece Yahudi değil, Yahudi olmayanlara da telkinde bulunmuştur.*64 yılında ımparator Neron’un emriyle başı kesilerek ölmüştür.PAVLUS DÖNEMı: Hz.ısa’nın ilk talebelerinin en azılı düşmanı Tarsuslu Saul (Pavlus)’dur.*M.S 5-15 yılları arasında doğmuş Ferisiler mezhebine bağlıdır.*Hz.ısa uğruna şehit olan ıstefehan’ın taşlanmasına katılmıştır.*Hz.ısa’nın görüntüsü ile karşılaşıp ona iman etmiştir.*Pavlus’la Barnaba Antakya’da Hristiyanlığın yayılmasında başarılı oldular; nedeni;hem Doğu hem de Batı’ya yayılma burada oldu.*Hayatıyla ilgili çok fazla bilgi yoktur.64 yılında ımparator Neron’un emriyle başı kesilerek ölmüştür.*Hristiyanlığı kabul ettikten sonra 2 konu ( Yahudi geleneğinin ilgası ve ısa’nın Mesihliği) üzerinde durmuştur.*Yahudi şeriatı yerine Tanrı’nın izzeti ve herkese ulaşabileceği anlayışını koymuştur. Hristiyanlığın gentile topraklarında yayılmasına vesile olan görüş budur.PAVLUS SONRASI DÖNEM: Hristiyanlığın yayılmasında havariler, sonra Kilise Babaları üstlenmiştir.*1yy sonunda Hristiyanlık Kudüs şehri dışında yayıldı. Baskı arttığı için ibadetler gizli yapılıyordu, Hristiyanlığın mağara devri başladı, Ashab-ı Kehf o dönemi sembolize eder. *ımparator Dekyus ve Valeryan döneminde zulüm yaşadı.*3.yy sonunda en önemli olay;gregor ( Kirkor) hristiyanının çabasıylaERMENıLER hristiyanlaştı. Hristiyanlık tarihinde toplu Hristiyan olan kavimdir.*313 yılında ımparator Konstantin Hristiyanlara özgürlük sağlamak için ferman yayınladı.*325’te Hristiyanlık tarihinin ilk ekümenik konsili olan ıznik Konsili toplandı.*380 yılında ımparator 1.Teodosyus Hristiyanlığın devletçe müsaade edilen tek din olduğu şeklinde ferman çıkardı, putperestliği yasakladı.*Hristiyanlık Doğu ‘da ortaya çıkmış; ama yayılması Batı’dan sonra olmuş;ilk Habeşistan’a Habeş hadımağası 4.yy’da getirmiştir.ıncil’de geçer.*Hristiyanlık, Hinduizme bağlı Hindistan üzerinde etkili olamamıştır.Hristiyanlığın yayılmasında hangi toplum hangi asırda Hristiyanlaşmıştır?4.yy Roma’ya bağlı Vizigotlar 5.yy’da Bulgarlar, Franklar, anglo-Saksonlar 8.yy’da Almanlar, Slavlar; ıskandinav ülkeleri , 9.yy Danimarkalılar 10.yy Norveç, ızlanda ve ısveç..Kutsal Kitapları: Yahudilerin Eski Ahit, Hristiyanların Yeni Ahit,.Eski Ahit isimlendirmesi Hristiyanlara aittir, Yahudiler kabul etmez.YENı AHıT:27 kitaptan oluşur.2 gruba ayrılır.1)Tarihi Kitaplar; Matta,Markos, Yuhanna ve Luka yazdığı Resullerin ışleri kitabıdır.2)Ta’limî Kitaplar: Pavlus ve bazı havarilerine ait 21mektuptan oluşur. Bu mektupları ; Pavlus’un 14 maddelik mektubu, diğer 7 mektup ve Vahiy’dır.( Kimlere yazıldığı ve detaylı bilgi için syfa-190-191 bakınız)ıNCıLLER: 1getirdiği haberden dolayı müjde, haber “ anlamına gelir.*Tarihi kitap da denilen ınciller (Matta, Markos; Luka) şekil ve konu itibariyle benzer olduğu için “SıNOPTıK ıNCıL” denir. Matta ıncili:Yazarı Levi diye bilinen Matta’dır.Hz.ısa’nın soyağacı ve ölümüne ilişkin bilgi verirısa’nın Peygamberlik sözlerinden alıntılara ve ısa’nın müjdesinin tüm insanlığı kapsadığına yer verir.Eski Ahite atıfta bulunupYahudi karakterini muhafaza eder.Markos ıncili:Yazar adından bahsetmez.60 yıllarda yazıldığı sanılır ve ınciller içinde ilkidir.Hz.ısa’nın hayatını anlatan en kısa ıncildir.Hz.ısa’nın doğumundan ziyade yaptıklarını kısaca anlatır.Onu Mesih diye tanıtır.Luka ıncili: Antakya’lı gayri Yahudi Luka 80’li yıllarda yazmıştır.Hem şifahi hem de yazılı kaynakları vardırşifahi kaynağı Hz.Meryem ve dindar kadınlar,yazılı kaynakları diğer ıncillerdir.*Amacı Hz.ısa’nın hayatını doğru şekilde tanıtmaktır.Yuhanna ıncili: 90-110 yıllarında havarilerden Yuhanna’ya nispet edilir.Hz.ısa’ya yakın 3 jhavariden biridir, diğerleri Petrus ve Ya’kup’tur.Yuhanna’ya sevilen öğrenci denir.*Diğer ıncillere göre farklı üsluba sahiptir.Az sayıda mucizeden söz edilir,benzetme kelimesi geçmez,Kudüs olayına çok yer verir,Tutuklanmadan önceki gece anlattığı ve duası en önemlisidir.*Bu kitapta Yeni Eflatuncu anlayışı hakimdir.*Dirilmiş ısa’nın Taberiye gölü kıyısında şakirtlere görünmesi yalnız bu incilde geçer.ınciller Arasındaki Çelişkiler: Yeni Ahit’in 2 nüshası; 1) Sina Kodeksi ( nüsha) 1844’te Sina Mağarası’ndaki manastırda bulunmuştur.2) Vatikan Kodeksi 325 yılına aittir.Vatikan kütüphanesindedir.*325’te yapılan ıznik konsilinde kabul edilen ınciller Kanonik ıncil de denir. Kanonik ıncillerin Hz.ısa’nın risaletini ne derece aktardığını ölçmek için ;ısa’nın hayatı, yaptığı , söylediğiyle ilgili bir şey yazılmamıştır. Matta ve Yuhanna’nın Havari olduğu ihtilaflıdır.ıncillerin eldeki ilk nüshası 4.yy’a aittir.Tutarsızlıklar;1)Hz.ısa’nın nesebi hakkında görüş birliği yoktur.2)Matta incilinin 18-19 bbaında ısa’yı Tanrı diye vasıflandırırken 22-23. babında lanetli şeytan diye tasvir eder.3)Markos ıncilinde Allah’a Pavlus’un Romalılara mektubunda Hz.ısa’ya nispet edilir. 4)Hz.ısa için Allah’ın oğlu, Yusuf’un oğlu denir.5)3 ıncil’e göre ısa’nın memleketi Galile, Yuhanna’ya göre Yahudiye (Diğer maddeler için syfa 194-195’i okumanızı tavsiye ederim)Barnabas ıncili: En son 17.yy’a kadar gelip sonra kaybolmuştur. Papa Hristiyanlarca bulunmasını yasaklamıştır.Kanonik ıncillerden önce yazılmış.Barnabas, ısa’nın havarisidir ve bizzat ısa’dan duyarak yazılan tek incildir.Bundan sonra 325 yılında toplanan konsilde 300 incil 4’e indirilmiştir.ıNANÇ ESASLARI:ılk Havari Konsilinde tespit edilmiş, son şeklini 4. ve 5. yy’da almıştır.Tanrı’ya,ısa Mesihe,semadan indirildiğine,Kutsal ruh yardımıyla Meryem’de bedenleştiğine,çarmıha gerildiğine , 3.gün dirildiğine,geri gelip yok olmayacağına,kilise ve kutsallığına inanırlar.TESLıS: Tek başına insan aklıyla değil,ilhamla anlaşılabilen sözcüktür.ılk Antakya’lı Theophine tarafından kullanılmıştır.En fazla eleştirilen alandır.baba, oğul ve kutsal ruh teslisin tezahürüdür.*Kutsal ruhun baba ve oğul gibi Tanrı olduğuna 381 ıstanbul konsilinde karar verilmiştir.ısa’nın tabiatı ile kilise arasında fark var mı?tek tabiatlı olduğu kiliseler MONOFıZıT, çift tabiatlı olduğuna DıOFıZıT kiliseler denir.Konsiller:Kilise hayatının problemini çözmek için bir araya gelen dina damı kuruludur.kilise yönetimidir.ılk psikopos toplantısı 2.asırın yarısındadırToplanan meclislere Bölge-Eyalet Konsilleri denir.*Konsiller 2’ye ayrılır.1)Özel 2)Genel konsiller..*Muayyen ülkenin problemini çözmek için o ülkenin psikoposlarının yaptığı toplantıya Milli Konsil,bir eyaletteki problemleri çözmek için eyalet psikoposlarının yaptığı toplantıya bölge konsili denir. *Genel konsillere Ökümenik Konsiller de denir.Papa taraından yönetilir,21 konsil vardır.Katolikler tümünü,Ortodokslar 72sini, Protestanlar reforma kadar olanını benimser.1.ıznik Konsilin (325) : ısa’nın , baba ve oğul tabiatı tartışılmıştır.Her ikisinin de aynı cevherden olduğuna karar verilmiştir.1. ıstanbul Konsili ( 381): ıznik konsil kararı te’yid edildi ve Kutsal ruh un teslisin 3. unsuru olduğuna karar verildi.Efes Konsili (431) : ısa’nın tek kişilikli ve 2 tabiatlı olduğu kararına varıldı.Kadıköy Konsili (451): Monofizitizm reddedildi, ısa’nın 2 tabiatlı olduğu te’yid edildi.2.ıstanbul Konsili (553)3.ıstanbul Konsili (680-681): ısa’da tek iradenin varlığına inanma (monothelisme) anlayışını savunanlar mahkum edilmiştir.2.ıznik Konsili (787):ıcon ( kilisede resim bulundurma) konusu tartışılmış,resim ve heykellere karşı gelip onları kıranlar için ıkonoklasttabiri kullanılmıştır. Bu konsilleri Hristiyanlığın her 3 mezhebi de kabul eder.4.ıstanbul Konsili , 1.Latran Konsili, 2.Latran Konsili,3.Latran Konsili, 4.Latran Konsili, 1.Lyon Konsili, 2.Lyon Konsili, Viyana Konsili,Konstans Konsili,Bale- Ferrare-Florance Konsilleri, 5.Latran Konsili de vardır.Trente Konsili ( 1545-1563) : sapık fikirli görüşlerin mahkum edilmesi,Katolik içinde köklü reform yapılması görüşülmüştür.katolik din anlayışı gözden geçirilmiştir.1. Vatikan Konsili ( 1869-1870) : Kişileşmiş Tanrı varlığı ve vahyin zarureti, imanın özü,iman ve ilim arası ilişki, papanın yanılmazlığı konusu ele alındı.En belirgin konusu papanın yanılmazlığı konusudur.2. Vatikan Konsili (1962- 1965): genel konsillerin en detaylı ve en sonuncusudur.Katolik inancını geliştirip kuvvetlendirmek, Hristiyanlara moral vermek , dini müesseseleri modern çağın ihtiyacına uydurmak amacıyla yazılmıştır. Kilisenin kendisiyle girdiği diyalogu temsil eder.Sekretaryası kurulmuş,hem Hristiyan hem de diğer dinlerle arasında diyalog çalışması başlamıştır.


HRıSTıYANLIK-2
9.ÜNıTE*Hristiyanlıkta ibadet; günlük, haftalık ve yıllıktır.Günlük ıbadet: Hristiyanlıkta günde kaç kez ibadet edileceği belirlenmeyip ihtiyaca göre şekillenmiştir.Güneş doğarken ve ikindi duasına önem verirler..Bir de tefekkür duası vardır.Haftalık ıbadet: Pazar günü sabah ve akşam 2 vakitte yapılır.ıncil’e göre ısa , Yahudiler tarafından Cuma günü çarmıha gerilmiş,3.gün Pazar günü yeniden dirilip öğrencileriyle 40 gün birlikte olmuş ve göğe yükselmiştir. Pazar âyini kilisede papa eşliğinde yapılır.Yıllık ıbadet: Bayramlar ve anma günlerinde oluşur.1) Noel: yeni manasındaki “noio” ile güneş manasındaki “hel” sözcüğünün birleşiminden oluşur. Paganlarda yeni yılda yapılan şenliktir. Hristiyan dünyasında adına Noel kutlaması yapılan en ünlü şahıs;Noel Baba Aziz Nikolas’tır. Zamanla dina admlığı vasfını kaybedip yılbaşı eğlence sembolü haline gelmiştir.Dini içerikli kutlama.2) Paskalya: Yahudi Persah bayramına denk bayramdır.ısa’nın Pazar günü dirilişini haftalık ibadetleri vesilesiyle kutlardı.Onun dirilişini anmak için her yıl ilkbahar da yapılır.En büyük Hristiyan bayramlarından biridir.3) Haç Yortusu: ısa’nın üzerinde öldüğüne inanılan Haç Hristiyanlar için tapınma nesnesi ve inancın simgesidir.*Diğer Haç bayramı sihirbazların ısa’yı ziyarete gelmelerini kutlamak amacıyla 6 Ocak’ta yapılan Haçın Suya Atılması Bayramı Epiphani’dır.*Katolikler sağ ellerini alından göğse,sol omuzdan sağ omuza götürerek haç çıkarırlar, Ortodokslar ellerini sağ omuzdan sol omuza götürür, Protestanlar haç çıkarmazlar..4)Meryem Ana Günü: Meryem’e tapınma “Tanrı’nın anası” ünvanı veren Efes Konsili’nin (431) kararıyla yaygınlaşmıştır.*1477’de Meryem’in iffeti ve günahsızlığını tanıtmak için Roma’da anma günü başlatılmıştır.*Protestan,Katolik ve Ortodokslar Meryem’in günahsız olduğunu bilir, saygı duyar; çünkü o ısa’nın annesi, küçük yaştan beri mabede yetişmiş, Tanrı ona meleğini göndermiş, bunun için saygı duyarlar..DığER ıBADETLER: 1) Oruç: Oruç ve perhiz aynı anlamda kullanılmıştır.Amaç, vücuda belli zamanda eziyet etmek, nefsani arzuları kırmak, işlenen günahın cezasını bu dünyada çekmek..*Evlilik, iş değiştirmek, kilisede yeni göreve başlamak,sevinçli- üzüntülü olaylarda , Tanrı’ya hizmet için oruç tutulur.*Oruç tutamayanlar sıvı şeylerle orucunu hafifletebilir buna kısmi oruç –hafif oruç denir. Kişinin sevdiği alışkanlıktan vazgeçmesi de oruçtur.Her Cuma yapılan perhiz et sularına bazen de süte karşıdır.*Kişi perhiz için 14, oruç için 21 yaşını doldurması gereklidir.2)Hac: Hac uygulaması ilk kez Konstantin zamanında Azize Helene’nin ısa’nın doğduğu, çarmıha gerildiği, büyük kilisenin kurulduğu yeri ziyareti şeklinde başlar.Azize Helene ilk hacıdır.En önemli hac mekanı olarak Kudüs ve ıstanbul’u görürler.*Vatikan (Pavlus ve Petrus mezarı), Portekiz’de Fatima,Fransa’da Lourdes Avrupa’da hac maksadıyla en çok gezilen yerlerdir.*Hac için tapınağa gelen hristiyan ibadeti ; Bedeni dua,sessiz tövbede bulunma, su kullanma, ayak egzersizini çoğaltıp Tanrı’nın rızasını kazanma amacı güdülür.3)Ascension : Hz.ısa’nın göğe çıkarılmasının hatırına kutlanılır.4)Pentikost: Kutsal Ruh’un havariler üzerine inişinin hatırasına 50 gün sonra 7. Pazar günü kutlanır.5)Annonciation: Melek Cebrail’in Meryem’e ısa’nın doğumunu müjdelemesi günüdür.6)Assomption: Katolik kilisesi tarafından Meryem’in bedeninin melekler tarafından göğe çıkarılması anısına kutlanır.
HRıSTıYANLARIN AYıNLERı ( SAKRAMENTLERı)
Sakrament; hristiyanların kendi kurtuluşları için ısa’nın acı çekişi , ölümü ve dirilişini ifade eden ısa Mesih tarafından kurulan alamet.*Katolik ve Ortodokslara göre sakrament sayısı 7’dır.Vaftiz, evharistiya,konfirmasyon,tevbe, evlilik, rahip takdisi ve hastaların yağlanmasıdır.1)Vaftiz: suya daldırma yıkama,arıtıp temizleme demektir.*Hz.Adem’in işlediği “asli günahtan” kurtulup Hristiyanlığa girmesini sağlayan en önemli Hristiyan sakramenttir.*Hz.Adem ve Hz.Havva’dan asli günahtan kurtulmak için yapılır.ılk günah inancı önemli unsurdur ve temizlik için vaftiz şarttır.*Hz.ısa , Hz. Yahya tarafından şeria Nehri’nde vaftiz edilmiştir.Hz.ısa suyu temizlemiştir.Vaftizin gayesi: 1) ıman ve kurtuluşu gerçekleştirmek 2)Asli günahı silmek3)Tevbe ve ihtidayı sağlamak,4)ınsanı aydınlatmak 5)Kutsal ruha iştirakı sağlamak 6)Mesihin acı içinde ölümünü hatırlamak 8)Kıyametteki yargı gününü hatırlamak 9)yeniden doğuşu gerçekleştirmek..*Başka inançtan Hristiyanlığa giren kişi herhangi yaşta vaftiz olur. *Ortodokslarda suya girerek,Katolikler su serperek vaftiz edilir.*Protestanlarda vaftiz Tanrı’nın sözü ile suyun mistik birleşmesine dayanır.Çocukların vaftizi zorunludur.*Zwingli vaftizi, kiliseye kabul edilmek için yapılan dini tören, Tanrı’nın bağışlaması için semboldür.*Vaftiz eden kişiye verilen isim “vaftiz” çocuğun tören sırasında yanında olan 2 kişi “ vaftiz anası ve vaftiz babası” dır.Vaftizi tarif ediniz.Asli günahtan temizlenmek ya da hristiyanlığa girişi simgeleyen en önemli sakramenttir.2) Evharistiya: “Tanrı’ya şükür duasında bulunma” , “şükran duası” anlamındadır.Katolik kilisesine göre Evharistiya ayininde Papazın ikram ettiği ekmeği yiyen ısa Mesihin etini yemiş gibi, şarabı içen Onun kanını içmiş gibi sayılır.Ortodoks Kilisesi; iman konusunda Katolik kilisesiyle aynı, ekmek ve şarabın ısa’nın eti ve kanına dönmesini benimsemez.Protestanlar; “ısa’nın Son yemeği” anısına yapıldığına inanırlar..Ermeniler ekmeğe maya, şaraba su katmazlar.3)Konfirmasyon ( vaftizi Kuvvetlendirme): Doğrulama, onaylama,teyid ve tasdik etme anlamına gelir.Önceden hristiyanlığı kabul etmiş kişilerin imanlarının papaz tarafından onaylanmasıdır.*Vaftiz asli günahtan sonra işlenmiş günahtan kurtulmayı,konfirmasyon Tanrı’nın ısa- Mesih arayıcılığıyla insan soyu için yaptıklarına şahitliği sembolize etmesidir.4)Hastaları yağlama: Mesih’in çarmıhta acı çekmesi ve dirilişi hatırasına hastayı ölüme ya da sosyal hayata döndürmeye çalışan sakramenttir. Kilise de yapılır.5)Tevbe: Günah işleyip pişman olan Hristiyan papaza itirafta bulunur, tevbesi sayesinde günahının affedileceğine inanılır.asli günah bir de fiili günah vardır;kişinin hesabını zorlaştırır.Hristiyanlara göre en büyük 7 günah; Kibir, cimrilik, şehvet düşkünlüğü ,haset, fazla oburluk,öfke ve tembelliktir.Ruhu’l-Kudüs’e karşı 6 günahlar; ümitsizlik, haset, kendini beğenmişlik,kötülükte ısrar,son tevbeyi yapmamak, ilahi hakikati kabul etmemektir. Bunlar tevbeyi imkansız yapıp kalbi karartır.*11 yy’da ilk kez papazlar tevbe yerine “para karşılığı günah bağışlama” endüljans” mecburiyetini getirmiştir. 6)Evlilik: kilisede yapılmayan nikah sahih sayılmaz,Katoliklerde evlenen boşanamaz.Ruhban sınıfı evlenemez. Ortodoks Kilisesinde bazı nedenlerle evliliğin bozulup yeniden evlenme olabileceğini savunur.Papazlar evlenebilir,keşiş, piskopos ve patrikler evlenemez.Protestan; boşanma serbesttir. Ermenilerde sadece Piskoposlar ve Piskopos adayları evlenemez.7)Rahip Takdisi (Din Adamları Tayin Etme): Katoliklere göre psikoposlar içinde ilk sırayı Roma piskoposu alır.Diyakos,rahip, piskopos ve papadır.Ortodokslara göre en yüksek sırada patrikler vardır.Hiyerarşi;diyakos,papaz,keşiş,metropolit ve patriktir.Protestanlıkta kilise hiyerarşisi yoktur.Pastör ünvanlı görevli her işle uğraşır.En büyük otorite ıncil’dır.*Protestanlığın kolu Kavlin Kilisesine “Kutsal Kitap Hristiyanlığı “da denir.*Hiyerarşik sıralamanın en fazla olduğu kilise Gregoryen Ermeni Kilisesi’dır.Görevliler 8 sınıftan oluşur.1)Diyakos yardımcısı 2)Diyakos 3)Papaz 4)Başpapaz 5)Başrahip 6)Piskopos 7)patrik 8)Katolikos’tur.3 Büyük mezhep arasında sakramentleri kabul etme konusundaki farklılıklar; Katolikler ve Ortodokslar 7 konsili de kabul eder,Protestanlar vaftiz ve Evharistiya’yı kabul ederler.Ermeniler hastayı yağlama sakramentini kabul etmezler.KıLıSE: Gahal, ekklesia,church, katakomp, chapel vs. isimler kullanılır.ılk Hristiyan cemaati Filistin’de yaşayan Mesih’e inanlar grubudur.Kilisenin devlet dini olarak ortaya çıkışı ımarator .Konstantin zamanında olmuştur.*En eski kilise, Aziz Yohannes ve Aziz Sabin kiliseleridir.Kilise ve Hristiyanlık en yaygın Orta Çağ’da gelişmiştirHRıSTıYAN MEZHEPLERı: Ekümenik konsil ilk 7 konsilde bölünme yaşanmamıştır.2. ıznik Konsil’inde “ ıKON” konusu ıstanbul 8. konsilde “ KUTSAL RUH” konusu Doğu-Batı kilisesinin 1054’te birbirinden ayrlımasına neden oldu. *Roma Kilisesine Katolik, Bizans kilisesine Ortodoks denir.*Papa 9. Gregorius zamanında Katolik Kilisesi tarafından “ENGıZıSYON MAHKEMESı” kuruldu.önce Fransa’da başladı.En hafif cezası aforoz, hapis, en ağır cezası canlı canlı ateşe atıp yakma.*Katolik Kilisesi dinde reform hareketini gündeme getirdi.*Rahiplerin günah bağışlayıp , para karşılığı cennetten yer alma uygulaması ( Endüljans) ıncil’i yalnız ruhban sınıfının okuması vs. isa’nın dinine sonradan eklemedir.*1517’de Martin Luther ; Wittenberg Kilisesi’nin kapısına astığı 95 maddelik teziyle Katolik Kilisesine isyan bayrağı açmıştır.Böylece Protestanlık mezhebi doğdu.1- KATOLıK: En büyük Hristiyan mezhebidir.Ülkemizdeki Hristiyanlar genelde Ortodokstur. Katolik kilisesini temsil eden kilise Roma Katolik Kilisesidir.Merkeziyetçi,dogmatik geleneniğle diğerlerinden ayrılır.*Ruhban sınıfı hiyerarşisinde papa vardır.Vatikan’da merkezileşmiştir.*”AVıGNON” döneminde papalık kurumu haddinden fazla zayıflamış.Katolik Mezhebinin Özellikleri; 1)Lideri papadır,2)Roma kilisesi hepsinden üstündür.3)Kutsal ruh baba ve oğuldan neş’etmiştir. 4)ısa’da 2 tabiat vardır.5)Meryem’de günahsızdır.6)Azizlerde tanrı katında sözcüdür.7)ınsan asli suçla doğar vaftiz edilirse kurtulur, edilmeden ölürse cehennemlik sayılır.8)Günah çıkarmak önemli.9)7 sakrament vardır.10) 21 konsil kararını kabul ederler.11)cennet, cehennem a’rafı kabul ederler.2-ORTODOKS: 1054 Doğu kilisesi Batı2dan ayrılıp Ortodoks adını aldı. Bir dinin öğretisi ve doğmasına , geleneksel kabul edilen inanç ve bu inancı belirleyen kimselere verilen isimdir.Heterodoks kelimesinin karşıtıdır. Ortodoks Mezhebi’nin Özellikleri: 1)Başkanları patrik , başpiskopostur.2)ınançla ilgili konuda meclis kararı geçerli sayılır.ilk 7 konsil dışındakini kabul etmezler.3)Kilise babalarının yazıları da saygındır.4)ıbadetleri ruhsal ve mistik karakterlidir.5)ıkonlar semavi varlığın ruhunu temsil ettiğinden secde edilebilir.6)Çocukları avftiz ederek ya da yağlayarak şeytani kuvvete karşı korurlar.7)ıbadetleri sabah, gündüz,akşam ve gece yaparlar.8)Papazlar evlenebilir,boşanmaya izin vardır.Psikopos ve patrikler evlenemez. 3-PROTESTANLIK: Kendini Roma Katoliği ve Ortodoks Doğu kilisesinden ayrı tutan Hristiyan kiliseleri için ilk kez 1529’da SPıRE ‘de toplanan politik mecliste kullanılmıştır.*Lutherci Reformları “PROTESTANLAR” diye nitelendirebiliriz.Protestanlığın Genel Özellikleri: 1)Papa tek otorite değil yanılmazlığı yoktur.2)Kilisede hiyerarşi olmaz.3)Tanrı’nın ruhaniyetinde herkes eşittir.4)Ayrı kilise hukuku olmaz.5)cemaat papaz olarak kimi seçerse kutsama işini o yapar.6)Günahları ancak Tanrı bağışlayabilir.7)Dünyevi iktidar Tanrı tarafından verilmiştir.8)Dini konudaki tek başvuru Kutsal Kitaptır.9)Kutsal kitabı kilise değil okuyup anlayan herkes yorumlayabilir.10) 2 sakramenti ( vaftiz, evharistiya) kabul eder.11)günah itirafının mecburiliği ve kilise mensubunun günah çıkarma yetkisine sahip olduğunu kabul etmezler.12)kilisede resim, heykel yer vermezler.13)haç bulundurmazlar.14)ibadet ve ayinleri ana diliyle yaparlar.15)ebedi ceza ve a’rafa inanmazlar.16)Meryem’e önem vermezler.17)Azizleri kabul etmez onlara ayin yapmazlar.18)Teslis kabul ederler.19)Ruhani başkanları yok.20)Farklı anlayışa sahip kilisede faaliyet gösterirler.21)Rahipler evlenebilir.Protestanlık Mezhebinin oluşmasını sağlayan 3önemli şahsiyet?Martin Luther,Jean Calvin, Ulrich Zwingli MONOFıZıT KıLıSELER: Hz.ısa’da ilahi ve beşeri 2tabiatın birleşip tek tabiat olduğunu savunanlardır.Süryani,Ermeni,Habeş ve Kıpti Kiliseleri örnektir.Süryani Kilisesi: Hz.Nuh’un Sam adlı oğlu Aram neslinden gelen Samî grubun adıdır.Suriye’de yaşadığından bu adı almıştır.*Hristiyan olunca Süryani adını kullanmışlar,putperestler arâmî adını kullanmaya devam etmiştir.*Kendilerini ilk hristiyan cemaat gördüğünden kiliseye” kadîm” derler. Süryani Kilisesinin Özellikleri: 1)Allahmelek, peygamber, kıyamet, kitap, cehennem haktır.2)Teslisin 3 sıfatından oluşur.3)1.ıznik, 1.ıstanbul ve Efes Konsil kararı geçerlidir.4)Patrik Petrus halifedir.5)Kilise hiyerarşisinde 3 rütbe( diyakosluk, keşişlik,episkoposluk) vardır.6)Namaz, oruç, perhiz,evlenme, ölüm vs.ibadetleridir.7)oruçları perhizle karışık, sağlık için sünnet olurlar.8) günah itirafı ruhanilere yapılır.Ermeni Kilisesi: Aziz Todes,aziz Bartelomeos ve Aziz Gregor öncülüğünde Hristiyanlığı kabul etmişlerdir.Gregoryan kiliseleri de denir.*Hristiyanlığı toplu kabul eden milletlerden biridir Ermeniler..*ılk Ermeni kilisesi Erivan yakınında Eçmiyazin’de kurulmuştur.*Ermeniler kiliseyi bir araya gelinen yer arş görmüşlerdir.Ermeni Kilisesinin Özellikleri: 1)Milli kilise, ruhani başkanı katolikos’tur. 2)ilk 3 konsili kabul ederler.3)Hz.ısa’da tek tabiat olduğuna inanırlar.4)Evharistiya ayininde kemeğe maya, şaraba su katmazlar.5)Kilise tarafından günahın bağışlanması kabul edilemez.6)Vaftiz edilen kişiye o gün hangi azizin bayramıysa onun adı verir.7)Hastaları yağlama adetini kabul etmezler.8)Evlenme yasağı psikopaslar içindir.9)ıkonlar puta tapmanın hatırası sayılmış.10)hayvan kurbanı anlayışı vardır.Kurban hayvanı; dana, inek, koyun, keçi ve tavuktur.HRıSTıYANLIKTA YENı DıNı HAREKETLER: 1-Yahova şahitleri: Charles Taze Russell tarafından kurulmuştur.*1843’de kıyametin kopacağını ileri sürmüştür, kopmamıştır.*Askerlik, siyaset,savaşa karşıdırlar.*Öldükten sonra dirilenlerin cennete dönmüş, dirilmeyenlerin cehenneme dönmüş yaşayacağına inanırlar.2-Mormonlar: Amerikalı Joseph Smith 1830 yılında kurulmuştur.*Hristiyanlığı bozduğu gerekçesiyle diğer kiliselere tepki olarak ortaya çıkmıştır.*Antropomorfik anlayışı öne çıkarıp Tanrı’yı insan suretinde et ve kemikten varlık olarak tasavvur eder.*Tanrı’nın çok sayıda çocuğu olduğu ;ısa’nın en büyüğüdür.*Teslisi reddeder,baba -oğul -kutsal ruh 3 ayrı bireydir.3-Babtistler: Peder William Screven tarafından kurulmuştur.*Tanrı’ya inanların mutlak suya daldırılarak vaftiz edilmesi gerekir.*Kutsallar Cemaati diye birlik oluşturmuşlardır.4-Metodistler: John Wesley ıngiltere’de kurulmuştur.*ıbadet zamanı ve prensiplerine bağlılıkları nedeniyle bu adı almış.5-Advenistler: William Miller ABD’de kurulmuştur.ısa yakında gelecek anlayışı üzerine kurulmuştur.6-Üniteryanlar: Michael Servetus tarafından Allah’ın birliği , ısa’nın tanrılaştırılamayacağı anlayışı üzerine kuruludur.Hristiyanlıkta yeni din hareketleri niçin ortaya çıktı?325 ıznik Konsili’nde ilk bölünme oldu.Katolik,Ortodoks ve Protestanlık ortaya çıktı.Hristiyanlığın Diğer Dinlere Bakışı: *Hristiyanlık dışı diğer dinler insan uydurmasıdır.*Kurtuluş ısa Mesih aracılığıyla Kilisede kazanılır.*Bütün dinler tanrıya götüren eşit vasıtalardır.( Çoğulcu Yaklaşım)* Tanrı evrensel iradesiyle kurtuluşun sadece ısa Mesih ve Kilisede olduğu görüşünü uzlaştırmaya çalışan görüştür. ( Kapsayıcı ve Uzlaştırıcı Yaklaşım) “2.Vatikan Konsili Dinlerarsı Diyalog görüşmesine Yahudiler,Müslümanlar, Budizm ve Hinduizm de alındı.


ıSLAM
10.ÜNıTE*Miladi 7.yy’da Hz.Muhammed tarafından tebliğ edilen dinin adıdır.*ıslam; Allah’ın iradesine teslim olmak anlamındadır.*ıslam’ın emirleri evrenseldir.*Irk, sınıf, dil ayrımı yapmadan kardeş eşitliği temel alır.ıslam’ın Tarihsel Gelişimi: 7. yy başında Arabistan’da ortaya çıkmış.*ıslam; temelde Yahudilikteki seçilmişlik ve Hristiyanlıktaki teslis inancını reddeder.*ıSLAM; Hz.ıbrahim’in kurduğu Kâbe’nin de içinde yer aldığı Mekke’de 610 yılında Hz.Muhammed’in tebliğ faaliyetiyle ortaya çıkmıştır.*O dönemde Bizans’ın dini- Hristiyanlık ; Sasanilerin dini- Mecusilik ; Araplar arasında Putperestlik hakimdir.*Hz.ıbrahim’in tevhid inancını takip edenler “Hanifler” Mekke’de yaşıyordu.*Araplar, Allah’ı ilah olarak kabul ediyor, Allah ile kendi aralarındaki işlerde putları aracı olarak görüyorlardı, Allah’a ortak koşanlar anlamında “müşrik” denilir.Hz.Muhammed (SAV) 571 yılında Arabistan Yarımadası’ndaki Mekke’de doğdu.*25 yaşında Hz.Hatice ile evlendi, 7 çocuğu oldu.*Mekke’de haksızlığa uğrayan yerli- yabancı tüccarların hakkını korumak için “ ERDEMLıLER TOPLULUğU” anlamında “Hılfülfudül” toplantısına katılmıştır.*”Siyah taş” anlamına gelen “Hacerülesved’i” yerine kimin yerleştireceği tartışma konusu olunca hakemlik yapmıştır.*ılk vahiy 40 yaşında gelmiştir. (Alak Suresi 96 / 1-5)*3 yıl kesintiden sonra Duhâ suresini teşkil edecek ayetler; Allah’ın onu unutmadığı, ahretin dünyadan hayırlı olduğu, yetimlere ve isteyelere iyi davranılması gerektiğini anlatır.*ılk yıllarda doğru inanca sahip olmayla ilgili ayetler vahyedilir.Allah’ın birliği, ahret inancı,öldükten sonra diriliş üzerinde durulur.*Hak dinden vazgeçmeyip bu uğurda can verenlere “şehit” denir.*Mekkeli müşriklerin Müslümanlara işkencesi artınca Müslümanların bir kısmı Habeşistan’a hicret ettiler. *Mekkeli müşrikler Hz.Peygamber’i kendisine vermesini istediler Ebu Leheb hariç herkes karşı çıktı ,vermeyince Haşimoğullarına boykot uyguladılar.* Boykot kararında; Haşimoğullarıyla konuşulmayacak, kız alıp verilmeyecek, ticari alışverişte bulunulmayacaktır.*Boykot sırasında yaşanan kıtlık nedeniyle Hz.Hatice ve Ebu Talip vefat etti. Bu sırada Miraç olayı gerçekleşti.Miraçla birlikte namaz farz kılındı.*Hz. Muhammed 622 yılında Ebu Bekir’le beraber Medine’ye hicret etti.Bu yıl, Hz.Ömer’in halifeliği zamanında hicri takvimin başlangıcı kabul edildi.*Hicretten sonra 10 yıl Peygamberlik yapacaktır.Medine’ye hicret edenlere Muhacir, Medineli Müslümanlara Ensar denilir.*Hicretin 2.yılında Alkollü içki ve şans oyunları yasaklandı.*Mekke’yi kan dökmeden fathedince Mekkeliler toplu ıslam2ı kabul etti.*Hicretten 10 yıl sonra Arap yarımadasının tamamı ıslam’ı kabul etti.*Hicretin 10.yılı Veda Haccı’nı gerçekleştirdi. Hutbede; Allah’a iman, Müslümanlar arasında eşitlik, üstünlüğün takvada olduğu, faizi yasaklanması, kan davasının kaldırılması, kadınlara iyi davranılması, mirasın kadın-erkek arasında eşit dağıtılması kararı alındı.Mekkeli müşriklerin uyguladığı boykot sırasında kaybettiği yakınları?Hz.Hatice ve Ebu Talib’tir.Kutsal Metinler: 1) Kur’an 2) Hadistir*Kur’an Peygamber’in 23 yıllık Peygamberliğinde parça parça inmiştir.*Dili Arapçadır.Vahiyleri kağıda geçiren katiplere Vahiy katipleri denir. Allah Kur’an’ı koruyacağını ifade eder. ( Hicr -9)*Peygamber’in ilk 10 yılık Mekke ‘de vahyedilen ayetler Mekki ayetler, hicretten sonra 13 yıllık Medine’de vahyedilen ayetler Medeni ayetlerdir.*Ayetler ihtiyaç ve özel durumlara cevap halinde inmiştir.* Hz.Ebu Bekir zamanında Zeyd b. Sabit başkanlığındaki komisyonca derlenmiş, Hz..Osman zamanında çoğaltılmıştır.114 sure bulunur.*Hadis, Hz.Muhammed’in söz, fiil ve davranışlarını anlatan ifadeler.*Kütüb-i Sitte’de yer alan kitaplar; Sahih-i Buhari, Sahih-i Müslim, Sünen-i Tirmizi, Sünen-i Nesâi, Sünen-i Ebu Davud ve Sünen-i ıbn Mâce’dır.*Hadis kitabındaki hadisler, sened ve metin kısmı; ravilerin adlarının olduğu kısım sened, ravilerin naklettiği söz, metin kısmını oluşturur.ınanç Esasları: ıman esasları ( Amentü) da denir.ıman; tasdik, itimat etmektir.*tasdikin 3 mertebesi , kalp, dil ve fiil ile tasdiktir.Mümin hem kalbi hem diliyle tasdik eder. Münafık sade diliyle tasdik eder.Kafir inkar eder.*ıcmali ıman ; iman esaslarını özetler. Kelime-i şehadet, Kelime-i Tevhid gibi..Tafsili ıman:Amentüdeki (6 iman esası)lerin tamamı.*Allah’a iman, Meleklere ıman, Kitaplara ıman, Peygamberlere ıman, Ahirete ıman , Kadere ıman..*Cebrail ve Mikail’in ismi Kur’an’da zikredilir. Cebrail’e ;Cibril,Rûhulkudüs, Rûhulemin,Rûh ve Resul denir.*”Hatemü’n-Nebiyyin” Peygamber Efendimize denir.Uzeyr, Lokman ve Zülkarneyn’in peygamber olup olmadığı tartışmalıdır.*Sıdk, Emanet,Fetanet,ısmet, Tebliğ peygamberlerin özellikleridir.*Öldükten sonra hesaba çekilmek için toplanılan yere Mahşer Yeri veya Arasat denir.*ınsan seçmekte hür olduğundan sorumludur,insan neyi seçerse Allah onu yaratır.ıbadetler: 1) Namaz; Mekke döneminde Hz.Peygamber’in Miraç hadisesinde farz kılınmıştır.Farz namazlar; 5 vakit namaz, Cuma namazı ve cenaze namazı ( farz-ı kifaye)dır.Bayram namazı ve vitir namazıvacip namazdır. Nafile namazlar, 5 vakit namazların sünneti,Kuşluk namazı,Teheccüd namazıdır. 2)Oruç: Hicretin 1. yılında farz kılındı.Allah rızası için bedenle yapılır.3)Hac: Maddi imkanı olan ve sağlıklı olan her Müslümana yılda 1 kez farzdır.hem mali hem bedenidir. Kabe Allah adına inşa edilen ilk mabeddir.4)Zekat: Hicretin 2. yılında farz kılınmıştır.Kendisine zekat verilecek olanlar; Zekat verilecek olanlar; fakirler,miskinler,zekatın toplanmasında görev alanlar,kalpleri ıslam’a ısındıracak olanlar.kölelikten azad edecekler,borçlular,Allah yolunda sarf edecek olanlar, yolda kalmışlar..( Tevbe 9/60)*Bayramlar: Ramazan Bayramı- bu bayram fıtır sadakası verildiğinden fıtır bayramı da denir. Kurban Bayramı- Hz.ıbrahim’den beri vardır.Bayramın ilk 3 günü kesilir.Küçük aş hayvanı 1 kiş, büyükbaş hayvanı 7 kişiye kadar müsadesi vardır. Arefe gününden başlayarak namaz sonlarında “Teşrik Tekbirleri” getirilir.Mezhepler: 1) Sünnilik:2 itikadi ( Maturidi ve Eş’ari), 4 fıkhi ( Hanefi, şafi, Maliki, Hanbeli) oluşur.Kur’an, Sünnet, ıcma ve Kıyas’ı delil olarak kabul ederler.Hanefilik:Kurucusu ımam-ı Azam Ebu Hanife ( Numan b. Sabit)’dır.Ebu Yusuf ve Muhammed b. şeybani’de diğer kurucularıdır. Özelliği; görüşü nakli kaynaklar kadar akli yorumlara da dayandırması..şafilik:Muhammed b.idris es-şafi’dır.Karakterislik özelliği; hadislere fazla yer vermesidir.Malikilik:Kurucusu;Malik b. Enes’tir.“Muvatta” kitabıdır.Peygamberin sözü kadar sahabenin sözlerine de önem vermiştir. Özelliği; Medinelilerin örf ve adetleri ile “istihsan” ve “mesalihi mürsele”metotlara başvurmasıdır.K.Afrika’da yaygındır.Hanbelilik:Kurucusu Ahmed b. Habel’dır. şafiliğe yakındır.Özelliği, nakli delile dayanmasıdır.Suudi Arabistan’da yaygındır.şiilik:Hz.Ali taraftarıdır,Caferilik ( ımamiyye), Zeydiyye Ehl-i Sünnete yakındır. Hz.Ali’yi tanrılaştıranlara Gâliyye denir. Özelliği, imam inancı ve aşırı Ehl-i Beyt sevgisidir.ımamların korunmuş olduğuna inanırlar.ımamiyye:ımam Cafer-i Sâdık’ın yolunu izleyenlere denir.Caferi de denir.Karakteristik özelliği; imamet düşüncesi ve takiyyedüşüncesidir.”ımamlık” , nas , veraset, vasiyetle belirlenir.Hz.Muhammed’den sonra ımamlığın Hz.Ali’nin hakkı olduğuna inanırlar.*Kabirde sorulacak sorudan biri de “ımamın kimdir?” sorusudur.*Takiye inancına göre kişi uygun olmayan durumda, kendini,asli inancını ve görüşünü gizleyebilir.*ılk 6 ımam; Ali, Hasan, Hüseyin,Zeynelabidin,Hz.Muhammed Bâkır,Caferi Sadık’tır.*7. imamın kim olacağı tartışmalıdır,bu konuda 2’ye ayrılırlar.1-ısnâ Aşeriyye ( 12 ımamcılar): Cafer-i Sadık’tan sonra imam onun küçük oğlu Musa Kazım’dır.Büyük oğlu ısmail, bazı günahları yüzünden kabul edilmez.*Musa Kazım’dan sonraki imamlar; Ali Rıza, Muhammed Cevad, Ali Hâdî, Hasan el-Askeri’dır.*12.ımam Muhammed Mehdi, ahir zamanda gelecek mehdi olduğuna inanırlar.*Abdest alırken ayağı meshedilmesi,Mut’a nikahı, Secdede alnın özel taşa konması, ezana “Aliyyün Veliyyullah” ifadesinin eklenmesiyel Ehl-i Sünnet’ten farklıdır.ıran’da hakimdir.2-ısmailiyye: 7.ımamın Cafer-isadık2ın oğlu ısmail olduğunu kabul edenlere denir.Seb’iyye de denir.*ımam ısmail’den sonraki Muhammed Mektüm ve Muhammed Hatib gizli imamdır.*Peygamberler “Nâtık Huccetler” konuşan delillerdir.ımamlar- Sâmid Huccet; Sessiz Delillerdir. *ımamlar masumdur, korunmuştur,yanılmazdır.*Hindistan’da “HOCALAR” adıyla devam eder.Zeydilik:Hz.Ali’nin oğlu Hüseyin’in torunu Zeyd b. Ali taraftarlarına verilen isimdir.*Mezhep anlayışı bakımından Ehl-i Sünnete yakındır.*Günümüzde Yemen’de yaşar.*Ehl-i kitap, kafir, mütraf, Fâsık,ehl-i zimmet,ehl-i fetret diğer dinleri tanımlamak için kullanılan kavramlardır.*8.yy- 14.yy arasında dünya dinleriyle diyalog kurmuşlardır.ıbn Nedim’inel-Fihrist , ıbn Hazm’ın el-Fasl , Biruni’nin Asâkiru’l-Bâkireve Kitabü’t-Tahkik mâ li’l-Hind , şehristani’nin el-Milel ve’n- Nihaleserleri Müslümanların diğer dinler hakkıbdaki bilgisini gösterir.


Gönderen Fani Misafir

[Kara Kartal]

Harcadigin emeğe ayırdığın vakte sağlık.
Özeti bu olan dersin
Boşverin kitabı. Şu özeti çalışın yeter

[Allahın kulu_]

En korktuğum ve en çok çalıştığım ve aslında korkulacak bir şeyin olmadığı ders dediğim bazılarına gören öldüren dünya dinleri bana kolay gelmişti.yada ben çok çalıştığım için kolay geçti.Allah herkese zihin açıklığı veesin