Konuşma Adabı

[neslihan]

Konuşma Adabı

Güzel konuşmada dikkat edilecek hususlar şunlardır:

1. İnsanları Cehenneme sürükleyip götürenin dillerimiz olduğunu unutmamak.
2. Söze başlarken Besmele çekerek hamd-ü senada bulunarak konuşmak.
3. Konuşurken çokça salavât-ı şerife getirmek.
4. Herkesin anlayacağı bir dille konuşmak.
5. Oldukça tane tane ve ağır ağır konuşmak.
6. Konuşurken manzum**ve belagatlı sözler söyleyelim derken kendini zora sokmamak.
7. Söylenmek istenen söz unutulduğu taktirde hatıra getirmek için salavât-ı şerife getirmek.
8. Bir şey vaat ederken veya gelecekten haber verirken “inşallah“ demek.
9. Kendi zararına dahi olsa konuşurken dosdoğru konuşmak.
10. Konuşurken aşırı münakaşa ve mücadeleye girmekten kaçınmak
11. Konuşurken çok gülmekten kaçınmak
12. Söylediği sözün nereye varacağını düşünmek.
13. Dünya ve âhiret için faydası olmayan sözleri söylememek.
14. Sözleriyle kimsenin gönlünü kırmamak.
15. Musibet ve felaket getireceğinden korktuğu şeyi söylememek.
16. Konuşurken başkasının sözünü kesmemek.
17. Bir insanı över veya yererken aşırı gitmemek.
18. Büyüklerin yanında yüksek sesle konuşmamak.
19. Boşboğazlık, gevezelik etmemek.
20. Söylerken ağzını eğip büzmemek, avurt çatlatmamak, ustalık, bilgiçlik satmamak.
21. Konuşurken karşısındakinin sözlerinde ayıp ve kusur aramamak.
22. Dilini lanete, küfre ve kaba konuşmaya alıştırmamak.
23. Kendisine verilmiş bir sırrı başkasına söylememek. .
24. Yalan yere bir söz vermemek, yapamayacağı bir şeyi söylememek.
25. Yalan söylemekten, yeminden, gıybet etmekten sakınmak.
26. Başkalarıyla alay etmemek, kimseye kötü bir ad takmamak.
27. Sert konuşmamak (ağızdan bir şey sıçramaması için).
28. Konuşurken sağa sola bakmamak, muhatabın yüzüne bakmak.
29. “Sen”, “ben” değil de “Siz”, “Biz” olarak hitapta bulunmak.
30. El kol hareketleri ile bir şeyi ifade etmemek.

[neslihan]

Konuşmada Hikmet Nasıl Oluşur?
Hikmetli konuşmanın herhangi bir kuralı yoktur. Yerine, zamanına, hitap edilen kişilere ve içinde bulunulan şartlara göre değişir.

Yaşadığı her olayda Allah'ın yarattığı hikmetlerin, mutlak müdahalesinin, üstün ahlakının, sonsuz aklının, benzersiz sanatının ve tecellilerinin bilincinde olan bir kimsenin, bu anlayışının doğal bir sonucu olarak konuşmaları da hikmetli olacaktır. Daima bu şuuru yansıtan bir üslup sergileyecek, ağzından çıkan her söz özenle seçilmiş ve düşünülmüş olacaktır. Sohbeti dinleyenlerin ilgisini çekecek ve hoşuna gidecek, nezaketi, samimiyeti ve doğallığı herkes tarafından hissedilecektir. Cümleleri kısa ve özlü, açık ve anlaşılır, verdiği örnekler ise çarpıcı bir etki taşıyan ve genellikle dinleyenlerin hafızasında yer eden örnekler olacaktır.

Ayrıca hikmetli konuşmak deyince yalnızca belirli konular akla gelmemelidir. [size=medium]Kuran ahlakı ile ahlaklanmış bir kimse için hangi konu olursa olsun hikmetli konuşmak mümkündür[/size]. Örneğin bu kişi, politikadan, sanattan veya ticaretle ilgili bir konudan bahsediyor ya da zihnini tamamen meşgul edecek bir matematik hesabı yapıyor olabilir. Ama kalbine yerleşmiş olan Allah korkusu, konuştuğu süre boyunca Allah'tan sakınmasını, O'na karşı içli bir saygı, sevgi ve korku duyarak hareket etmesini sağlar. Ve bu şuur, kişinin ağzından Kuran ahlakına muhalif olabilecek bir söz çıkmasını engeller. Zaten önemli olan da, kişinin, o konuşmaları yaptığı sırada [size=medium]samimi imanı ve Allah korkusunu kalbinde yaşıyor olması[/size]dır. Bu kişi politikadan ya da ticaretle ilgili bir konudan bahsettiği zamanlarda da imanın temelini oluşturan tüm gerçeklerin açık bir şuurla farkındadır. Allah'tan başka bir kuvvet olmadığının, Allah'ın herşeyi işitip gördüğünün, hiçbir şeyin O'ndan gizli kalmayacağının bilincindedir. Bu da onun her sözünü Allah'tan sakınarak, Müslümana yakışan bir konuşma üslubuyla söylemesini sağlar.

[neslihan]

Hikmetli Konuşmayı İstemek Neden Önemlidir?


''Kime dilerse hikmeti ona verir; şüphesiz kendisine hikmet verilene büyük bir hayır da verilmiştir..." (Bakara Suresi, 269) ayetiyle de haber verildiği üzere, hikmet sahibi olmak yalnızca peygamberlere ait bir özellik değildir. Tüm iman edenler, -erkek olsun kadın olsun- böyle büyük bir hayrın ve nimetin kendilerine verilmesini Rabbimiz'den dileyebilirler. Unutmamak gerekir ki, Kuran ahlakını tüm dünyaya tebliğ etme sorumluluğu tüm Müslümanların üzerindedir. Bu şerefli görevde hikmetli konuşma özelliğinin insanlar üzerinde güzel bir etki oluşturacağı düşünülürse böyle bir istekte bulunmanın önemi daha da iyi anlaşılacaktır. Gerçekten de hikmet sahibi bir mümin, Yüce Allah'ın en razı olacağı konuşmaları yapabilmekte, insanlara Kuran ahlakını en anlaşılır ve en etkili bir biçimde anlatarak çeşitli hayırlara vesile olabilmektedir.



Düşünmeden, gelişigüzel bir şekilde hikmetsiz konuşmak beraberinde kalitesiz pek çok özelliği getirebilir ve kişiyi "en güzel sözü" söyleme ahlakından uzaklaştırabilir. Bu nedenle müminler, bir söz söylemeden önce mutlaka vicdanlarına danışmalıdırlar.

[neslihan]

]Hikmetli Konuşma Örnekleri



"Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütle çağır ve onlarla en güzel bir biçimde mücadele et. Şüphesiz senin Rabbin yolundan sapanı bilendir ve hidayete ereni de bilendir." (Nahl Suresi, 125)



Kuran'da hayatları hakkında detaylı bilgi verilen Hz. Muhammed (sav), Hz. İbrahim, Hz. Musa, Hz. Yusuf gibi birçok peygamberimiz hikmetli konuşmanın en güzel örneklerini sergilemişlerdir. Tebliğ yaptıkları insanlara karşı verdikleri örnekler, sordukları düşündürücü sorular, yaptıkları kısa ama akılda kalıcı anlatımlar, inkar eden kimselerle olan diyalogları tüm Müslümanlar için birer hikmet örneği niteliğindedir.

Hikmete dayalı bu konuşma şeklini, Yüce Allah Kuranda Kime dilerse hikmeti ona verir; şüphesiz kendisine hikmet verilene büyük bir hayır da verilmiştir. Temiz akıl sahiplerinden başkası öğüt alıp-düşünmez. (Bakara Suresi, 269) ayeti ile belirtmiştir.
Peygamber Efendimiz (sav) de bir hadis-i şeriflerinde bu konuya şu şekilde değinmiştir:

İbn-u Ömer Radıyallahu anhümâ anlatıyor: Resûlullah (sav) buyurdular ki:Allahın zikri dışında kelamı çok yapmayın. Zira, Allahın zikri dışında çok kelam, kalbe kasvet (katılık) verir. Şunu bilin ki, insanların Allaha en uzak olanı kalbi katı olanlardır. (Tirmizi, Zühd 62, (2413). (5891)

[neslihan]

Hikmetsiz Konuşma Ne Demektir?

Bir amaç taşımayan veya amacına ulaşmayan, dinleyenlere bir şey kazandırmayan, gereğinden fazla uzun tutulan, iddialaşma, büyüklenme, müstağniyet gibi olumsuz özellikler taşıyan her türlü konuşma beraberinde hikmetsizliği getirir. Hikmetsiz konuşan bir kimse -farkında olmadan da olsa- kendisini dinleyenlere sıkıntı verir.

Hikmetsiz Konuşma Örnekleri

*Kuran ahlakından uzak olan insanların asıl amaçları kendilerini insanlara beğendirmek olduğu için, bu durumda samimiyet tamamen ortadan kalkar. Samimiyet olmayınca doğal olarak hikmetli konuşma da olmaz.

Konuşmacı kimi zaman bir konuda ne kadar derin bilgiye sahip olduğunu ortaya koyabilmek adına dinleyenlerin hiçbir şekilde işine yaramayacak pek çok gereksiz konuşma yapar. Kimi zaman da son derece açık bir mantıkla ve kısa birkaç cümleyle anlatabileceği bir konuyu iki-üç saatlik bir konuşmanın içinde boğar.

* Bir başka hikmetsiz konuşma örneği, kişilerin, büyüklenme hissiyle ve karşı taraftan akılca ve bilgice daha üstün olduklarını ispatlama amacıyla kullandıkları üsluplardır. Bu amaçla yapılan konuşmalar kişiyi yüceltmek yerine, alabildiğine kalitesiz ve basit bir konuma sokar. Kuran ahlakına asıl uygun olan ise olabildiğince alçakgönüllü bir üslup kullanılmasıdır. Kuran'da müminlerin bu ahlakı "O Rahman (olan Allah)ın kulları, yeryüzü üzerinde alçakgönüllü olarak yürürler ve cahiller kendileriyle muhatap oldukları zaman 'Selam' derler."Furkan Suresi, 63) ayetiyle bildirilmiştir. İman sahibi bir kimse, karşısındaki insanlar kendisinin sahip olduğu özelliklerden yoksun olsa da, onlara karşı hiçbir zaman kibirli ve böbürlenen bir üslup kullanmaz. Çünkü Allah, "İnsanlara yanağını çevirip (büyüklenme) ve böbürlenmiş olarak yeryüzünde yürüme. Çünkü Allah, büyüklük taslayıp böbürleneni sevmez."(Lokman Suresi, 18 ayetiyle böbürlenen kimseleri sevmediğini bildirmiştir.

[neslihan]

* Kuran'ın Hayır; gerçekten insan, azar. Kendini müstağni gördüğünden (Alak Suresi, 6-7) ayetleriyle, insanın kendini beğenip kibirlenmesi durumunda, hatalı tavırlarda bulunabileceği hatırlatılmıştır.

* İnsanların konuşmalarında dikkat çeken hikmetsizlik özelliklerden bir başkası ise, her zaman son sözü söylemeye ve haklı çıkmaya çalışmalarıdır. Bu gibi insanlar karşı tarafın ne dediğini anlayıp bunlardan istifade etmektense, kendi fikirlerini dile getirmeye ve kabul ettirmeye bakarlar. Oysa bilgi düzeyi ne olursa olsun, her zaman insanın karşı taraftan öğreneceği birşeyler olabilir. Karşı taraf daha az bilgili olsa bile, her zaman için konuya farklı bir açıdan bakabilmesi, objektif değerlendirmeler yapabilmesi, faydalı fikirler verebilmesi mümkündür. Allah Kuran'da Her bilgi sahibinin üstünde daha iyi bir bilen vardır (Yusuf Suresi, 76) şeklinde bildirmektedir.

Mümin, çok iyi bildiği bir konuda bile eksik veya hatalı düşünebileceğini, dinlediklerinde istifade edebileceği hikmetler olabileceğini bilmenin tevazusuyla hareket etmeli, karşı tarafın önerilerine açık olmalıdır. Aklına, vicdanına güvendiği insanlarla fikir alışverişinde bulunmalı ve işleri kendi aralarında şura ile olanlar..." Şura Suresi, 38 ayetiyle bildirildiği gibi müminlerle istişare ederek hareket etmelidir. Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav) de, "Kim bir işe girişmek ister de, o hususta Müslüman biri ile müşavere ederse Allah onu işlerin en doğrusunda muvaffak kılar." (Kütüb-i Sitte, 16. Cilt) sözleriyle iman edenlere bu konunun önemini hatırlatmıştır.

[neslihan]

* Müminlerin konuşmalarında iddialaşma üslubunun da yeri yoktur. Böyle bir üslup, kişinin son derece basit ve kalitesiz bir görünüm almasına neden olur. Üstelik iddialaşma üslubuyla yapılan konuşmaların kişiye kazandıracağı birşey de yoktur. Çünkü müminler için önemli olan, kendi fikirlerini karşı tarafa kabul ettirebilmeleri değil, en doğru olanı bulabilmeleridir. Bu konudaki ortak ölçüleri de Kuran'dır. Konuşmalarında kendilerine Kuran'ı rehber edinmeleri ve Kuran ahlakına uygun her çözüme tabi olmaları böyle bir üslubu ve bunun neden olduğu kalitesizliği tümüyle ortadan kaldırır.

* Kuran ahlakında yeri olmayan bir başka konu ise boş ve faydasız konuşmalardır. Boş ve yararsız sözün ne olduğu konusunda ise müminler ölçülerini Kuran'a göre belirlerler. Dünyada geçirdikleri zamanın ahiret yaşamları açısından çok kıymetli olduğunu bilerek, yaşadıkları süre boyunca vicdanlarına başvurarak boş söze dalmamaya büyük özen gösterirler. Nitekim bir mümin, Kuran ahlakıyla ahlaklandığı için her türlü boş sözden doğal olarak hoşlanmaz.

[neslihan]

* Konuşmalarda dikkat çeken diğer olumsuz özellikler arasında muhatabın sözünü kesmek ve itidalsiz bir ses tonu kullanmak da sayılabilir.Müslümanların ise kendilerini ön plana çıkarmak, öne geçip üste çıkmak, son sözü söylemek gibi nefsani amaçları yoktur. Bu nedenle üslupları itidalli ve sakindir. Kuran ahlakından kaynaklanan nezaket anlayışları gereği önceliği her zaman birbirlerine tanır, birbirlerinin anlattıklarından en iyi şekilde istifade etmeye çalışır ve cahilce tavırlar göstermekten kaçınırlar.

* Kuran ahlakını gereği gibi yaşamayan kimselerde bu konuda ortaya çıkan belirgin bir diğer vasıf ise ses tonlarıdır. Kendilerini haklı göstermek, karşı tarafı yıldırmak, ikna etmek veya susturup üste çıkmak için bağırarak konuşmaktan çekinmezler. Oysa Müslümanların ses tonu itidallidir. Allah Kuran'da bu konuyu müminlere, Hz. Lokman'ın oğluna verdiği bir öğüdü aktararak hatırlatmıştır: Yürüyüşünde orta bir yol tut, sesinden de (yüksek perdeleri) eksilt. Çünkü, seslerin en çirkin olanı gerçekten eşeklerin sesidir. (Lokman Suresi, 19)

O, size Kitapta: Allahın ayetlerinin inkar edildiğini ve onlarla alay edildiğini işittiğinizde, onlar bir başka söze dalıp geçinceye kadar, onlarla oturmayın, yoksa siz de onlar gibi olursunuz diye indirdi. Doğrusu Allah, münafıkların ve kafirlerin tümünü cehennemde toplayacak olandır. (Nisa Suresi, 140)

Din ve mukaddesat ile ilgili espriler yapmak, yine mukaddesata yönelik fıkraları aktararak münasebetsiz izahlarda bulunmak, cennet ve cehennem ile ilgili fıkralar anlatmak bir çeşit dinsizlik propagandasıdır Ve tüm Müslümanlar da böyle bir hataya ortak olmaktan şiddetle sakınmalıdırlar. Allah Kuran ayetlerinde ancak iman etmeyen kişilerin din ve mukaddesat ile alay ettiklerini bildirmektedir.

[neslihan]

Rabbim, bana hikmet (ve hüküm) bağışla ve beni salih olanlara kat; Sonra gelecekler arasında bana bir doğruluk dili (lisan-ı sıdk) ver. (Şuara Suresi, 83-84)

[neslihan]

İslâm, mü’minlerin söz disiplinine sahip olmalarını istemiş ve bu sahada pek çok esaslar koymuştur.Bunlardan örnekler:

Bir mü’min de her şeyden önce besmele çekerek ve Allah’a hamdederek konuşmaya başlamalıdır. Böyle başlanmayan her mühim iş bereketsizdir.


(Ebû Dâvûd, Edeb 18; İbn Mâce, Nikâh 19)

Allah’ı zikretmeksizin çok konuşmak da kalbi katılaştırır. Katı kalpli olanlar ise Allah’tan en uzak kimseler.


(Tirmizî, Zühd 62)


Taşlıcalı Yahyâ’nın dediği gibi: Ehl-i dillerde bu mesel anılur
Kim ki çok söyler çok yanılur.İnsan doğru konuşmalı, yalan söz ve yalan haberden şiddetle sakınmalıdır.


(el-Ahzâb, 70)

Yalan, gıybet, küfür, alay gibi dil ile işlenen günahlardan uzak durmalıdır. Bilmediği konularda konuşmamalıdır. Çünkü kulak, göz ve gönül, bunların hepsi, yaptıklarından sorumludur.


(el-İsrâ, 36)

İnsanları yüzüstü cehenneme sürükleyen de dillerinin ürettiklerinden başka bir şey değildir.

(Tirmizî, Îmân 8.)


Mü’min; insanları kötüleyen, lânetleyen, kötü söz ve çirkin davranış sergileyen kimse olmamalıdır.


(Tirmizî, Birr 48; Ahmed, I, 405, 416)

Kimsenin sözünü kesmemelidir. Rasûlullah (s.a.v), “En faziletli kimdir?” sorusuna; “Dilinden ve elinden müslümanların emniyette olduğu kimsedir” cevabını vermiştir.

(Buhârî, İmân, 4-5)


İnsan, konuştuğu her sözden sorumludur. Âyette; “İnsan hiçbir söz söylemez ki yanında onu gözetleyen, yazmaya hazır bir melek bulunmasın” buyrulur.


(Kaf, 18)

Konuşurken kelimelere ve ifade tarzına dikkat etmelidir. Sözü iyice ölçüp biçtikten sonra söylemelidir. Atalarımız “Kırk defa ölç, bir defa biç!” demişlerdir. Kullanılan yersiz bir kelime, bütün müsbet düşünce ve gayretleri boşa çıkarabilir. Fahr-i Kâinât Efendimiz şöyle buyurur: “Kul, iyice düşünüp taşınmadan bir söz söyleyiverir de bu yüzden cehennemin doğu ile batı arasından daha uzak bir yerine düşer gider.”

(Buhârî, Rikâk, 23)


“Bedende hiçbir uzuv yoktur ki Allah’a dilin lüzumsuz ve çirkin konuşmalarından şikayet etmesin!”


(Heysemî, 302)