türk dili 2 notlarımız

[mehmet akif2]

türk dili 2 notlarımız

konumuz hayırlı olsun

[mehmet akif2]

TÜRK DİLİ-2 1. ÜNİTE SORULARI


Komposizyonun kaç türü vardır
Aşağıdakilerden hangisi bunlar arasında değildir

a-1 türü var “yazılı”
b-2 türü var “sözlü” ve “yazılı



aşağıdakilerden hangisinde yazılı ve sözlü komposizyon hakkında verilen bilgilerden hangisi yanlıştır

a-sözlü komposizyon değişebilir ve esnektir
b-yazılı komposizyon değişmez ve durağandır
c-yazılı komposizyon daha kuralcı daha düzenlidir
d-sözlü komposizyonda karşılıklı etkileşim söz konusudur
e-sözlü komposizyon daha kuralcı daha düzenlidir



Dilimize …….. geçen kompozisyon sözünün kökeni …….. dayanmaktadır.

a-fransızca-latince
b-latince-arapça
c-latince-fransızca




Latincede “bir araya getirmek, birleştirmek, inşa etmek” anlamındaki hangi sözünden gelişen compositio(n-) eski Fransızcaya geçmiştir

a-comperosör
b-comple
c-componere




“ayrı ayrı parçaları bir araya getirerek bir bütün oluşturma biçimi ve işi”
Yukarıdaki tanım komposizyonun dar mı geniş mi tanımıdır

a-dar
b-geniş
c-hiçbiri




“öğrencilere duygu ve düşüncelerini
etkili ve düzgün bir biçimde anlatmaları için yaptırılan yazılı veya sözlü çalışma”
Yukarıdaki tanım komposizyonun dar mı geniş mi tanımıdır

a-geniş
b-dar



Composition sözü hangi dilde “bileşim, beste” gibi anlamlarda kullanılır

a-ingilizce
b-latince
c-fransızca



Dil becerisini geliştiren en önemli etkinlik nedir

a-yazma
b-okuma



aşağıdakilerden hangisi sözlü ve yazılı kompozisyonda vazgeçilmez kavramlar arasında değildir

a-bütünlük
b-etki bırakma
c-güzellik
d-doğruluk
e-betimleme





….. kavram birimi
…… yargı birimi
……. ise anlatım birimidir.

a-sözcük-cümle-paragraf
b-paragraf-cümle-sözcük
c-cümle-sözcük-paragraf





........ yazarın bir sorunu, bir düşünceyi, bir bilgiyi yakalayıp sorgulamasıyla ortaya çıkar­dığı malzemedir
ana düşünce ise bu sorgulamanın yanıtıdır.

a-konu
b-kitap



aşağıdakilerden hangisi Kompozisyon yazmada izlenecek adımlar arasında değildir

a-konu
b-konunun sınırlandırılması
c-ana ve yardımcı düşüncelerin belirlenmesi
c-konunun sınırsız olması



Fransızcadan alıntı olan ……..“bir işin, bir eserin gerçekleştirilmesi için uyulması ta­sarlanan düzen” anlamındadır

a-şiir
b-plan




Kompozisyonda ……. konu­nun nasıl ve ne ölçüde işleneceğinin; görüşlerin, düşüncelerin hangi sırayla ele alı­nacağının adımlarıdır.

a-düzen
b-paragraf
c-plan



Genellikle öykü, roman, tiyatro eseri gibi sanatsal yazıların hazırlanmasında …….. plan uygulanır

a-düşünceye dayalı plan
b-olaya dayalı plan






komposizyon yazmada üç tür plan kullanılabilir
aşağıdakilerden hangisi bunlar arasında değildir

a-kişi ve nesnelere dayalı plan
b-olaya dayalı plan
c-düşünceye dayalı plan
d-duyguya dayalı plan




Bakış açısının egemen olduğu, düşüncelerin işlendiği, kavramların ve sorunla­rın tartışıldığı yazılarda ………….. plan uygulanır.
Makale, konferans, araştırma gibi bilgilendirici metinlerin hazırlanmasında da bu plan uygulanır

a-olaya dayalı plan
b-düşünceye dayalı plan



Belirli nesne, olay veya bireylerin iç dünyamızda uyandırdığı izlenimlerin, he­yecanların egemen olduğu, betimlemelerimizin yer aldığı yazılar ……….. planile yazılır

a-duyguya dayalı plan
b-düşünceye dayalı plan





aşağıdakilerden hangisi paragraf anlatım biçimleri arasında değildir

a-örneklendirme
b-tanıklama
c-tanıtlama
d-tanımlama
e-karşılaştırma
f-kanıtlama





Bir kavramın niteliklerini eksiksiz olarak belirtmek, açıklamak onu ………tır.
Yazıda savunduğumuz düşünceyi çeşitli özellikleriyle …….. yaparak ilgili düşüncenin kavranmasına yardımcıoluruz.

a-örneklendirme
b-karşılaştırma
c-tanımlama




Konuyu daha ayrıntılı bir biçimde anlatmanın bir yolu da ………
……… uzun açıklamaların da önüne geçeceğinden birkaç sayfada
anlatılacak düşünceyi birkaç örnekle ifade etme kolaylığı sağlar.
……… çoğu zaman soyut düşünceleri somutlaştırmak için daha çok gelişme bölümünde
yararlanılan anlatım biçimlerinden biridir.

a-örneklendirme
b-tanımlama
c-tanıtlama




……….. kişilerin, nesnelerin, olayların ve olguların benzer veya ayrı yanlarını incelemek için yapı
lan kıyaslamadır
…….. daha çok gelişme bölümünde yararlanılan anlatım biçimlerinden biridir.
Ak-kara, iyi-kötü, güzel-çirkin gibi ………amacı gütmeyen karşıt anlamlı kavramların bir paragrafta yer alması ………. Değildir

a-tanımlama
b-tanıklama
c-karşılaştırma



-……….. Paragrafta verilen bilginin tanınmış bir kaynağa dayandırılarak yazıya giriş yapılması,
konunun açılımında tutulan bir başka yoldur.
-Tanık gösterilen kişiler sıradan kişiler olmamalıdır.
-Tanık bazen söz, bazen kişi olabilir.
-……. gelişme bölümünde yararlanılan anlatım biçimlerinden biridir

a-açıklama
b-tanıklama
c-tanıtlama




……….. Bir düşüncenin gerçekliğini yadsınamayacak bir kesinlikle göstermek anlamında kullanılır
……… sayısal ve istatistik verilerinden (nicel veriler) yararlanarak anlatılmak isteneni
Kanıtlamayı gerektirir.
Bazı kaynaklarda bu anlatım biçimi sayısıl verilerden yararlanma olarak da adlandırılmaktadır.

a-örnekleme
b-tanıklama
c-tanıtlama




hangisi doğrudur?
a) sözlü kompozisyon değişebilir ve esnek, yazılı kompozisyon değişmez ve durağandır
b) sözlü kompozisyon değişmez ve durağan, yazılı kompozisyon değişebilir ve esnektir




biçim açısından kullanılan kağıdın kompozisyon yazmaya uygunluğu, üstten ve alttan kaç cm olmalıdır?
a) 6 - 2
b) 6 - 3

*ayrıca soldan 1 cm, sağdan 3 cm



kompozisyonlarda hangisi vazgeçilmez kavramlardan değildir?
bütünlük
etki bırakma
doğruluk
açık sözlülük
güzellik




dil becerisinin temelleri hangi dönemde atılmıştır?
a) bebeklik
b) çocukluk





'güneş altında söylenmemiş söz yoktur' deyişi ne anlatır?
a) söylenmemiş sözlerin olduğuna
b) insanlığın binlerce yıllık geçmişinde söylenmemiş söz kalmadığına




kompozisyon yazmada izlenecek adımlardan değildir?
konunun seçilmesi
konuyla ilgili araştırma yapılması
konunun sınırlarının çizilmesi
ana düşünce ve yardımcı düşüncelerinin belirlenmesi




kompozisyonda anlatıma akıcılık ve etki kazandırmak için hangisinden yararlanılır?
a) atasözü
b) deyimler




yazarın iletmek istediği temel düşünceye ne denir?
a) ana düşünce
b) yardımcı düşünce




yazarın bir sorunu, bir düşünceyi, bir bilgiyi yakalayıp sorgulamasıyla ortaya çıkardığı malzeme?
a) konu
b) ana düşünce



olaya dayalı plan hangi yazılarda uygulanır?
a) heyecanların egemen olduğu, betimlemelerimizin olduğu yazılarda
b) bir veya birkaç olayı konu edinen yazılı anlatım türlerinde



düşünceye dayalı plan hangi türde uygulanmaz?
makale
konferans
roman
araştırma



paragrafta anlatım biçimlerindendir?
tanımlama
karşılaştırma
örneklendirme
tanıklama
tanıtlama
hepsi




*......kompozisyon değişebilir ve esnek.
*kompozisyon değişmez ve durağan.

a.yazılı-sözlü
b.sözlü- yazılı




kompozisyonun bütünün de bir düzen olması gerekir..

a.doğru
b.yanlış





kompozisyonda anlatıma akıcılık ve etki kazandırmak için uzun yazılmalıdır...

a.doğru
b.yanlış




bir düşüncenin gerçekliğin yadsınamayacak bir kesinlikle göstermek için aşağıdakilerden hangisinden yararlanılabilir ?

a.sayısal verilerden
b.anılardan
c.gözlem verilerinden
d.etrafta söylenilenlerden
e.günlüklerden




''ülkemizde de sınav gerçeğini şu örneklerle değerlendirelim '' cümlesi bir paragrafta hangisi olabilir ?

a.giriş cümlesi
b.gelişme cümlesi
c.tanıtma cümlesi
d.yargı cümlesi
e.sonuç cümlesi




paragrafta verilen bilginin tanınmış bir kaynaga dayandırılarak anlatılmasına ne denir?

a.kanıtlama
b.karşılaştırma
c.açıklama
d.tanıklama
e.tanıtlama





aşağıdakilerden hangisi sınırlandırılmış konudur ?

a.tanımlamada sözcüklerden yararlanma
b.okuma
c.araştırma
d.dil
e.bilim





kompozisyonda anlatımı güçlendiren söz varlığı hangisidir ?

a.şiirler,hikayeler
b.atasözleri




yazı hangisi olmadan asla olmaz ?

a.duygu ,düşünce
b.konu,mevzu
c.deyim,atasözü




okul öncesinde ilk gelişen ....?

a.dinleme
b.konuşma becerisi
c.dil becerisi ,dinleme



bakış açısının egemen olduğu,düşüncelerin işlendiği,kavramların ve sorunların tartışıldığı yazılarda uygulanan plan türü hangisidir
a.olaya dayalı plan
b.duyguya dayalı pan
c.düşünceye dayalı plan





bir yazının giriş bölümüyle ilgili verilenlerden hangisi doğrudur
a.özellikle düşünceye dayalı yazılarda bu bölüm uzun olmalı
b.kompozisyonun başarısında giriş bölümünün etkisi çok yoktur
c.konu bu bölümde ana hatlarıyla ele alınır
d.yazının sonuç bölümüdür





duyguya dayalı plan bazı kaynaklarda şiirle özdeşleştirilir.bu tür planda yer alması gereken öğelerden hangisi yanlıştır
a.söz sanatları
b.nazım türü
c.şiirde işlenen duygu
d.şiirin teması
f.şiirin yazarı




olaya dayalı planlarda girişin diğer adı nedir
a.düğüm
b.çözüm
c.serim
d.hiçbiri






Bu hizmet [Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...] ailesine mahsustur.

[mehmet akif2]

TÜRK DİLİ-2 2. ÜNİTE SORULARI


Yazılı anlatımda okumayı ve anlamayı kolaylaştıran, yazarın okura aktarmak istediği düşünce ya da duygunun doğru ulaşmasına yardımcı olan, sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirten işaretlere ne denir

a-yazım kurallari
b-noktalama işaretleri






Günümüzde kullandığımız noktalama işaretlerinin birçoğu, yazı dilimize Ba­tıdan, .........döneminde geçmiştir.

a-fecr-i ati
b-tanzimat






edebiyatımızda noktalama işaretini ilk kullanan yazar kimdir

a-namık kemal
b-mehmet rauf
c-şinasi






şinasi noktalama işaretlerini ilk olarak hangi eserinde kullanmıştır

a-hastalık hastası
b-şair evlenmesi







türk yazı dilinde yaklaşık kaç tane noktalama işareti kullanılmaktadır

a-40
b-30
c-50






öznenin yüklemden uzak düştüğü cümlelerde, özneden sonra hangi işaret konur

a-virgül
b-nokta






alıntı cümleler tırnak içi işareti yerine hangi işaretle verilebilir

a-nokta
b-virgül
c-noktalı virgül






onaylama ve ret bildiren kelimelerden sonra hangi işaret kullanılır

a-virgül
b-iki nokta







bu, şu, o zamirleri özne olarak kullanıldığında bunları işaret sıfatlarıyla karıştırmamak ve anlam karışıklığına yol açmamak için hangi işaret konur


a-virgül
b-nokta
c-noktalı virgül







onaylama ve ret bildiren kelimelerden sonra kullanılır
bilimsel çalışmalarda kaynakça olarak kullanılır
rakamların yazımında kesirleri göstermek için kullanılır
cümlede benzer veya eş değer öğeler, art arda sıralanıyorsa bunların arasına konur

yukarıda hangi işaretten bahsedilmiştir

a-nokta
b-noktalı virgül
c-virgül






Bağlaçlı cümleleri birbirine bağlamak için hatta, yoksa, oysa, hâlbuki, ne var ki, bundan dolayı, bu nedenle, öyleyse, çünkü, sonra, ancak, lâ­kin, fakat, meğer, meğerse, yalmz, yani gibi bağlaçlar kullanılıyorsa çok defa bu bağlaçlardan önce hangi işaret kullanılır

a-noktalı virgül
b-iki nokta






Apaçık ortadadır ki papazlar( ) tapmağı, içindeki hazineleri elde etmek için yakmışlar ve masum bir deliyi( ) tapmağı yakıp içindekileri çalmakla suçlamışlardı ( )
yukarıdaki cümleye sırasıyla hangi noktalama işaretleri gelmelidir

a-(;) (,) (.)
b-(,) (;) (.)




Aynı eki alan kelimeler virgülle art arda sıralandığında oluşabilecek an­lam karışıklığını önlemek için hangi işaret kullanılır

a-iki nokta
b-soru işareti
c-noktalı virgül






*Cümleyle ilgili verilecek örneklerden önce kullanılır.
*Cümleden sonra, cümle ilgili yapılacak açıklamadan önce kullanılır.
*Karşılıklı konuşma bölümlerinde konuşucuyu bildiren kelimenin so­nunda kullanılır.
*Ses bilgisiyle ilgili çalışmalarda ünlünün uzun olduğunu göstermek için ünlüden sonra konur.
yukarıda hangi işaretten bahsedilmektedir

a-noktalı virgül
b-iki nokta
c-üç nokta







Yazarın söyleyeceklerinin tam olarak bitmediği ya da devamım okuyu­cuların hayal gücüne bıraktığı izlenimini uyandıran cümlelerin sonuna hangi işaret konur

a-üç nokta
b-soru işareti







Açıkça ne olduğunu yazmak istemediğimiz kişi, yer, kurum vb. adı yeri­ne hangi işaret konur. Aynı şey genel ahlaka aykırı, argo, küfür sözlerini yazarken de söz konusudur

a-üç nokta
b-iki nokta






Ünlem ve soru işaretinden sonra anlatımı pekiştirmek için çok defa iki nokta konmaktadır.
Ünlem ve soru işaretinden sonra anlatımı pekiştirmek için iki noktadan başka hangi işaret konur

a-üç nokta
b-noktalı virgül







Alıntı yapıldığında atlanan yeri belirtmek için kullanılan işaret hangisidir

a-üç nokta
b-soru işareti






Konuşma dilinde kimi zaman olumlu görüş belirtir; ancak aslında görü­şün olumsuz olduğu jest ve mimiklerle ifade edilebilir. Yazı dilinde bu­nu belirtmek için ayraç içinde ne işareti kullanılır

a-ünlem
b-soru işareti







Cümlede özellikle vurgulanan unsurlar hangi işaretle belirtilir

a-ünlem
b-tırnak işareti






Vurgulanmak istenen özel adlar, bölüm başlıkları veya kitap, makale, köşe yazısı başlıkları vb. de kullanılır
Bilimsel yazıların kaynakçalarında makale adlarında kullanılır
yukarıda hangi işaretten bahsedilmektedir

a-tırnak işareti
b-tek tırnak






Açılan tırnak içinde ikinci bir tırnak açma ihtiyacı duyulursa hangi işaret kullanılır

a-tek tırnak
b-eğik çizgi






Düz yazıda yapılan şiir alıntılarında mısraları birbirinden ayırmak için kullanılır
Özellikle bilimsel yazılarda veya, hem o hem bu bağlaçlarının yerine kullanılır.
yukarıda hangi işaretten bahsedilmektedir

a-tırnak işareti
b-eğik çizgi





Tarih yazımında ay, yazıyla belirtiliyorsa eğik çizgi kullanılır mı

a-kullanılır
b-kullanılmaz






aşağıdakilerdeki cümlelerin hangisinde kesme işareti(') doğru kullanılmıştır

a-Adana'lı ona bu nasıl Müslüman'lık dedi
b-Adanalı ona bu nasıl Müslümanlık dedi





Onay veya ret bildiren kelimelerden sonra hangi işaret kullanılabilir

a-ünlem
b-kısa çizgi






Duygu ve düşünceleri daha açık ifade etmek, cümlenin yapısını ve duraklama noktalarını belirlemek, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, sözün vurgu ve ton gibi özelliklerini belirtmek üzere ..................nden yararlanılır
a) noktalama işaretleri
b) soru işareti



noktalama işaretlerini bizde ilk defa kim hangi eserinde kullanmış?
a) şinasi - şair evlenmesi
b) reşat nuri - çalıkuşu







hang. noktanın kullanıldığı yerlerden değildir?
a) cümle sonunda
b) -ncl eki yerine
c) kimi kısaltmalarda
d) saat ile dakika arasında
e) hitap kelimelerinden sonra








Aşağıdakilerden hangisi virgülün görevlerinden biri değildir?
a)Yazıda sıralanan eş görevli sözcükler ya da söz gruplarını ayırmada kullanılır.
b)Anlama güç katmak için tekrarlanan sözler arasına konur.
c)Hitaplardan sonra kullanılır.
c)Önceki cümleye “fakat, oysa ,lakin, ancak, çünkü…” gibi bağlaçlarla bağlanan cümlelerde, cümleler birbirini bağlamazsa bağlaçlardan önce kullanılır







göktürk ve yenisey yazıtlarında kullanılan tek noktalama işareti ?


a) iki nokta
b) üç nokta







Türkçede soru işareti yoluyla, cümleye kattığı anlamlardan değildir?
şaşma
çıkışma
rica
beğenme
açıklama








ayraç içindeki ünlemlerin amacı nedir?
a) konuşanın söylediğinin aslında tam tersini düşündüğünü göstermek
b) emin olunmayan şüpheli durumları belirtmek





Aşağıdakilerin hangisinde ‘’kısa çizgi’’(-)kullanılmaz?
a) Bir olayın bitiş ve başlangıç tarihleri arasında
b) Cümle içinde arasözlerin başında ve sonunda
c) Dilbilgisi incelemelerinde, eklerin başında
d) Cümle içinde eş görevli sözcüklerin arasında








Aşağıda belirtilen yerlerden hangisinde üç nokta (...)kullanılmaz?
a) Aktarma cümlelerin başında ve sonunda
b) Tamamlanmamış cümlelerin sonunda
c) Alıntılarda, alınmayan kelime ve bölümlerin yerine







tiyatro esrlerinde oyuncunun konuştuğu sıradaki davranışları veya o sırada sahnede gelişen diğer olaylar ........ içinde verilir
a) ayraç/parantez
b) tek tırnak







........... Türkçede Latin harflerinin kabulü ( 1928) ile kullanılmaya başlanmıştır
a) kesme işareti
b) soru işareti








roman, hikaye, masal, tiyatro gibi türlerde kişilerin konuşmaları verilirken kullanılır
a) kısa çizgi
b) uzun çizgi







‘‘Günümüzde yaygın bir yanlış var ( ) Bilimin kesin olduğu inancı ( ) çağdaş yaşayışın ( ) çağdaş uygarlığın değişmez temeli olan bilimsel kesinlik.’’
a ( . ), ( ; ), ( , )
b ( : ), ( ; ), ( , )
c) ( ; ), ( , ), ( , )
d) ( : ), ( , ), ( , )







Bir bilginin şüpheyle karşılandığı veya kesin olmadığı durumlarda yay ayraç içinde kullanılan noktalama işareti hangisidir?
a) Soru işareti
b) Ünlem işareti
c) Üç nokta
d) Uzun çizgi







Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde ünlem ( !) işaretinin kullanımıyla ilgili yanlış bir bilgi vardır?
a) Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur
b) Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur
c) Bilinmeyen yer, tarih v.b durumlar için kullanılır
Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde iki nokta :işaretinin kullanımıyla ilgili yanlış bir bilgi vardır?
a) Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur.
b)Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna konur.
c)Virgülle ayrılmış örnekleri farklı örneklerden ayırmak için konur.
d)Sesbiliminde uzun ünlüyü göstermek için kullanılır.

• Cümle içinde bir sözcüğün eş anlamlısı verilirse kullanılı
• Cümledeki herhangi bir sözcüğün açıklanması durumunda kullanılır
• Cümle içinde kullanılan tarihler ya da bir sözcüğün anlamıyla ilgili noktalamalar parantez içine alınır.

*yukarıdaki özelkkler hangi noktalama işaretine aittir?
a-parantez
b-tırnak
c-soru işareti



arasözlerin başında ve sonunda kullanılan noktalama işareti hangsdir?
a-nokta
b-virgül
c-noktalı virgül

• öğe sayısı fazla olan ya da cümle içinde virgül bulunan sıralı cümleler arasıÖnda kullanılan noktalama işareti hangisidir
• a-noktalı virgül
• b-kısa çizgi
• c-parantez
• d-nokta

Bu hizmet [Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...] ailesine mahsustur.

[BİLGE]

• öğe sayısı fazla olan ya da cümle içinde virgül bulunan sıralı cümleler arasıÖnda kullanılan noktalama işareti hangisidir
• a-noktalı virgül
• b-kısa çizgi
• c-parantez
• d-nokta

arada şıksız kalmış

dedim ama en sonda tekrar varmış şıklı

[makbergülü]

anlatım birimleri -1:sözcükler videosu
[YT]TqVGBzy_luM[/YT]

Sözcükler, bir dilin tek başına anlam taşıyan en küçük birimleridir. Sözcükler bir dilde anlatılmak istenen düşünceleri, duyguları, canlı, cansız varlıkları, soyut, somut kavramları, durumları, olguları karşılar. Bir sözcük söylendiğinde ya da yazıldığında onunla ilgili bir anlam belirtilmiş olur. Bu anlam, o dili kullanan kişilerce paylaşılır. Kuşkusuz, her sözcük tek bir anlamı, kavramı iletmek üzere oluşmaz. Sözcükler, onları kullanış nedenlerimize ve kullanılış biçimlerine göre cümlede değişik anlamlar kazanır. Yine sözcükler; onları kullanan kişilere, o kişilerin içinde bulundukları ortama, o kişilerin o sözcüğü seçim nedenlerine, hatta kişilerin sözcükleri kullanım biçimlerine göre değişik anlam özellikleri kazanır.

Bu üniteyi tamamladığımızda sözcükleri doğru kullanmayı öğrenerek, aşağıdaki sorulara yanıt verebileceğiz:
- Duygu ve düşüncelerimizi aktarmak için kullandığımız sözcüklerin yapıları nasıldır?
- Cümlelerin doğru kurulmasında, sözcük seçimi neden önemlidir?









Cümlelerin doğru kurulmasında, sözcük seçimi neden önemlidir?

Türkçede sözcükler cümledeki anlamlarına, görevlerine ve konumlarına göre belli tür adları alır: ad (isim), sıfat (önad), zamir (adıl), zarf (belirteç), edat (ilgeç), bağlaç, ünlem, eylem (fiil).

Burada dil eğitimiyle ilgili şu değerlendirmeyi ekleyelim: Dilimizin özelliklerini, işleyişini tanıyıp öğrenmek, onu daha kısa zamanda, daha başarılı ve doğru kullanmamızı sağlar. Genelleme, ayrıntılama ve soyutlama yeteneklerimiz gelişir. Sözcükleri özenle seçip doğru kullanmaya başlarız. Böylelikle de birlikte çalışıp bir arada yaşadığımız insanlarla doğru ve yeterli bir iletişim kurabiliriz. Bu düşünceler doğrultusunda sözcük türlerinin tanımlarını gözden geçirelim:

- Canlı, cansız bütün varlıkları, duygu ve düşünceleri, durumları, bunların birbiriyle ilgilerini anlatan sözcükler ad (isim) dır.
- Adlarla birlikte kullanılarak onları niteleyen ve belirten sözcükler sıfattır.
- Eylemleri, eylemsileri, sıfatları ve kendileri gibi zarf (belirteç) olan sözcükleri ölçü, zaman, yer ve yön, durum, soru, gösterme anlamları da katarak niteleyen sözcükler zarf (belirteç) tır.
- Varlık adlarının, kavramların, kişilerin yerini tutan sözcükler zamir (adıl) dir.
- Sözcükler arasında anlam ilgisi kurmaya yarayan, anlam ve görevi cümle içinde birlikte bulunduğu sözcüklerle beliren öğelere edat (ilgeç) denir.
- Eş görevli ya da birbiriyle ilgili sözcükleri, sözcük öbeklerini, özellikle cümleleri bağlamaya yarayan, bunlar arasında anlam ve kimi zaman biçim bakımından bağlantı sağlayan öğelere bağlaç denir.
- Sevinç, üzüntü, korku, acıma, şaşkınlık… gibi değişik duygusal tepkilerimizi, bunların yanı sıra birtakım doğa seslerini yansıtan; seslenme, çağırma, dilek, buyruk, dua kavramları taşıyan ve söyleyişle anlam kazanan öğelere de ünlem denir.
- Varlıkların yaptıkları işleri, onlarla ilgili oluşları, durumları cümlede zamana ve kişiye bağlayarak anlatan sözcükler eylem (fiil) dir.

Şimdi de bu sözcük türlerinin ve bunların kimilerinin çok genel olarak belirtilen alt bölümlerini inceleyelim:







Sözcüklerin tür olarak özellikleriyle ilgili aşağıdaki genel değerlendirmeler yapılabilir:

1. Eylemler dışındaki bütün sözcükler ad soylu sözcükler diye genellenip adlandırılırlar. Ad, sıfat, zarf, zamir, edat, bağlaç, ünlem ad soylu sözcüklerdir.
2. Sözcükleri tür olarak belirlerken, onları tek başlarına değil, kullanıldıkları cümlelerdeki konumlarını yani o cümledeki görev ve anlamlarını göz önünde bulundururuz.
3. Dilimizde niteleyici sözcükler, niteledikleri sözcüğün önünde bulunur.
4. Cümlede hemen her sözcük türü özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci, yüklem gibi öğeler oluşturur.
5. Dilimizde sözcükler genelde dişilik, erillik özelliği taşımaz. Kimi sözcüklerde bu nitelik gözlenir.
6. Sözcükler basit, türemiş, bileşik yapı özellikleriyle cümlede yer alır. Tamlamalar kurdukları gibi öbekleşmiş, kalıplaşmış, deyim ya da ikilemeler biçiminde de kullanılırlar.

Bağımlı, Bağımsız Sözcükler

Ad, sıfat, zarf, zamir, eylem görevlerindeki sözcükler, bağımsız sözcüklerdir. Tek başlarına da anlam iletirler. Buna karşılık edat, bağlaç ünlem görevlerindeki sözcükler tek başlarına değil, birlikte kullanıldıkları öteki sözcüklerle cümlede bir anlam iletirler. Bu özellikleri nedeniyle edat, bağlaç ve ünlemlere bağımlı sözcükler denir.

Eve doğru koştu. (yönelme)
İnci gibi dişleri vardı. (benzetme)
Ç‚ocuklara sevgiyle yaklaşalım. (birliktelik)
Ne gördüm ne de sordum. (olumsuzluk anlamıyla cümleleri bağlama)
Elmalarla armutlar toplanmaz. (adları bağlama)
Bırak da anlatsın. (cümleleri bağlama)

-e doğru, gibi, ile edatları, ne………ne de, ile, de bağlaçları kendi başlarına değil cümlede bir anlam kazanıyor.

A, kim gelmiş! (şaşma, sevinme)
Hey gidi günler! (özlem)
Aman ocağa yaklaşma! (uyarma)
Kaçtı galiba, yakalayın! (buyurma)
Ahmet Bey! (seslenme, çağırma)
Allah korusun! (dua)

Ünlem görevindeki ses, hece, sözcük ya da cümleler de cümlede, anlatımın bütününde bir anlam kazanıyorlar. Tek başlarına anlamları belirginleşmiyor.

Edat, bağlaç ve ünlemler kendi başlarına bir kavramı anlatmaz, cümlede öteki öğelerle birlikte bir anlam kazanırlar. Bunlar, bağımlı sözcüklerdir.

Eve doğru koştu
İnci gibi dişleri vardı ‚
Çocuklara sevgiyle yaklaşalım.
Ne gördüm ne de sordum.
Elmalarla armutlar toplanmaz.
Bırak da anlatsın.

Yukarıdaki örneklerde; ev, inci, diş, çocuk, sevgi, elma, armut adları ile koşmak, yaklaşmak, görmek, sormak, toplanmak, bırakmak, anlatmak eylemleri tek başlarına da bir kavram anlatır. Bunlar bağımsız sözcüklerdir. Aynı anlayışla aşağıdaki cümleleri inceleyelim.

Seni düşündüm. Benim için özel biriydin.
Bu meyveler çok canlı, şunlar pörsümüş.
Öpersen kendi elini öp.

Sen, ben, biri, şunlar, kendi zamirleri; özel, bu sıfatları; çok zarfı da bağımsız sözcük örnekleridir.
Genelleyelim: Adlar, sıfatlar, zamirler, zarflar, eylemler tek başlarına bir kavramı anlatabildikleri için bağımsız sözcüklerdir.

Ad Soylu Sözcükler, Eylemler

Konunun başında belirtilen ikinci özellikle ilgili olarak eylemlerin dildeki önemini vurgulayalım: Cümleler eylemlerle anlatım bütünlüğü kazanır. Eylem, tek başına cümle değeri taşıyabilir. Bunu aldığı kişi, zaman, isteme, sayı, olumsuzluk, soru ekleriyle gerçekleştirir. Eylemlerin bu ekleri alarak biçimlenişine eylem çekimi dendiğini biliyorsunuz.

Eylemlerin zaman bildirme ya da bir isteği anlatmayı kişi kavramlarını da belirterek gösterdikleri biçime kip denir. Bildirme (haber) ve isteme kiplerini de tanıyorsunuz.

Eylemler bu ekleri almadan kök, gövde olarak da başlama (canlanmak, başlamak…), süreklilik (yürümek, oturmak, alışmak), bitiş (bulmak, anlamak, göçmek…) kavramlarını anlatır. Kimi eylemler gerçek bir eylemi (yazmak, içmek, silmek), kimileri bir oluşu (büyümek, uzamak, bayatlamak), kimileri de durumu (dinlenmek, uyumak) anlatır. Eylemler cümlede yüklem görevindedir.

Adlar, ad soylu sözcükler de ek alarak cümlede yüklem görevinde kullanılır:

En sevilen renk beyazmış.
Gülerek gelen sendin.
Biz üç kardeşiz.
Kimileri anlayışlı değil.

Adların cümlede yüklem görevi yapması ekeylemlerle (ekfiil) gerçekleşir. Eylemlerden türediği halde ad, sıfat, zarf göreviyle kullanılan ve cümle içinde yan cümle oluşturan iki görevli sözcükler de vardır. Bunlara eylemsiler (fiilimsi) denir. Türkçeye özgü bu özellik, dilimize anlatım gücü sağlar. Anlatacaklarımızı kısa yoldan dile getirmemizi kolaylaştırır (Bkz. Ünite 5 Anlatım Birimleri: Cümle).

Spor yapmaya çalısalım. (adeylem)
Spor yapan kişiler sağlıklı oluyor. (sıfateylem)
Spor yaparak genç kalıyor. (bağeylem)

Sözcüğün Cümledeki Konumu

Sözcükler tür olarak görevleri belirlenirken tek başlarına değil, bulundukları cümledeki konumlarına göre değerlendirilir.

“Yeşil elmayı severim.” cümlesindeki yeşil sıfattır ama “Elmanın yeşilini severim.” cümlesindeki yeşil ad olmuştur. Bu özelliğe sıfatların adlaşması dendiğini biliyorsunuz.

Elmalarla armutlar toplanmaz. (bağlaç) ‚
Çocuklara sevgiyle yaklaşalım. (edat)

Bu cümlelerdeki ile eş görevli öğeleri (adları) bağlarken bağlaç; eylemin bildirdiği işin durumunu anlatırken bir adla birleşerek edat görevindedir. Sözcük türlerinin sözcüğün cümledeki konumuna bağlı olarak belirlenmesi, dilimizin en önemli özelliklerindendir.



Aşağıdaki cümlelerde yer alan “yalnız” sözcüğünün görevlerini belirtiniz.
Bazı kişiler yalnızlığısever. (………………)
Yalnızinsanlar içe dönük olur. (………………)
Bu soruyu yalnız o yanıtlar.(………………)
Güzel bir tablo yalnız pahalı.(………………)
Sanatçının yazgısı yalnızlıktır.(………………)

Yanıtınız sırasıyla ad, sıfat, zarf, bağlaç, ekeylem ise doğru. Değilse örnekleri yeniden inceleyiniz.

Niteleyici Sözcükler

elmanın yarısı (Belirtili ad tamlaması)
uçağın giriş kapısı (Zincirleme ad tamlaması)
yarım elma (Sıfat tamlaması)
onun görevi (Zamirle kurulmuş, belirtili tamlama)

Tamlamalarda belirten (tamlayan) ve belirtilen (tamlanan) öğeler bulunduğunu biliyorsunuz. Yukarıdaki ad tamlamalarında elma, uçak, giriş sözcükleri belirten (niteleyici) öğelerdir. Nedeni, yarı, kapı sözcüklerinin anlamlarını belirtmeleridir.

Benzer özellik zamirlerle kurulan ad tamlaması yapısındaki onun görevi tamlaması için de sıfat tamlaması olan yarım elma için de geçerlidir. Görev, elma sözcüklerini belirten, niteleyen onun, yarım sözcükleri belirten (niteleyici) öğelerdir.

severek çalışmak, iyi anlamak, hızlı koşmak, güzel konuşmak…

Bu dizideki örneklerde zarflar yer almıştır. Eylemlerin durumunu anlatarak onları niteleyen severek, iyi, hızlı, güzel sözcükleri, niteledikleri sözcüğün önünde yer alıyor.

Örneklerde de gördüğünüz gibi ad, sıfat ya da zamirlerle kurulan tamlamalarda tamlayan (belirten) öğeler ve zarflar hep niteleyici sözcüklerdir. Niteledikleri sözcüklerin önünde yer alırlar.

Sözcüklerin Cümlede Öğe Oluşları

Aşağıdaki cümlelerde sevgi sözcüğünün öğe oluş özelliğini inceleyiniz.

Sevgi, insanı yüceltir. (Özne)
Her insan içten, gerçek sevgiyi anlar. (Nesne)
Mutluluğu sevginde buldum. (Dolaylı tümleç)
‚Çocuklara sevgiyle yaklaşalım. (Zarf tümleci)
Sorunların çözümü sevgidedir. (Ekeylem alarak ad cümlesi kurmuş, yüklem görevinde)

Hemen her sözcük türü; cümlede özne, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci, yüklem gibi her öğede yer alır. Bu özellik ad, sıfat, zamir görevli sözcüklerde çok belirgindir. Zarfların cümlede öğe olarak genelde zarf tümleci oluşturduğunu biliyorsunuz. Edatların özne oluşu seyrektir. Bağlaçların özne, tümleç, yüklem oluşlarına pek rastlanmaz.

Sözcüklerde Erillik, Dişilik

Türkçede erillik, dişilik gibi cinsiyet özelliklerini gösteren ek ya da biçim yoktur. Ancak:

- Kız, erkek, kadın gibi kimi sözcüklerle cins ayrımı belirtilir: erkek çocuk, kadın işçi, kız kardeş, erkek kardeş… gibi. .
- Akrabalık belirten sözcüklerde cins ayrımı görülür: anne-baba, abla-ağabey (abi), dayı-amca, teyze-hala, gelin-damat, baldız-bacanak, karı-koca… gibi.
- Hayvan adlarında dişi-erkek sözcükleriyle bu ayrım sağlanır: dişi aslan, dişi kuş, erkek kedi… gibi.
- Hayvanlarda kimi sözcüklerle bu ayrım belirtilir: tavuk-horoz, inek-öküz, kısrak-aygır, koyun-koç… gibi.



Sözcüklerde erillik, dişilik özelliğini bildiğiniz bir yabancı dillerdeki sözcüklerde inceleyiniz.

Sözcüklerin Öbekleşmesi

Önce aşağıdaki cümleyi birlikte inceleyelim:

Saatlerce iki sözü bir araya getirip işi doğru dürüst açıklayamadılar.

Bu cümlede iki, söz, bir, ara, iş sözcükleri basit; saatlerce, getirip sözcükleri türemiş; açıkla-y-abil-mek sözcüğü de bileşik yapılıdır. Cümledeki iki sözü bir araya getirmek öbeği deyim, doğru dürüst ikilemedir. İki söz sıfat tamlamasıdır.

Gördüğünüz gibi sözcükler cümlede basit, türemiş, bileşik yapılarda yer alır, tamlamalar kurar, öbekleşir, kalıplaşır, ikilemeler yapar, deyimler oluştururlar. Bize düşen, onların bu kullanım özelliklerini bilmek ve cümlelerimizde onları yerinde ve doğru kullanmaktır.




Kaynak: [Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...]
NotOku.com'a teşekkürler.


[/SIZE]

[makbergülü]

[makbergülü]

4.ÜNİTE KİTAP SORULARI

[makbergülü]

[makbergülü]

[makbergülü]

TÜRK DİLİ 3.ÜNİTE SORULARIMIZ

kaç yılında basılan İmla Lügati, Türkçedeki sözcüklerin yeni Türk harfleriyle nasıl yazılacağını göstermiştir. Bu yazım kılavuzu 1941 yılına kadar basım-yayım ve eğitim kurumlarında kullanılmıştır

a-12 aralık 1926
b-12 aralık 1928







Cins isimler, özel isimlerin yerine kullanıldığında bunlar da büyük harfle başlar mı

a-evet
b-hayır






İki noktadan sonra veya tırnak içinde verilen cümlelerin ilk kelimesi büyük harfle başlar ve sonuna ilgili noktalama işareti konur
yukarıdaki bilgi doğru mudur

a-doğru
b-yanlış







aşağıdakilerden hangisinde Unvanlar ve lakap gibi kullanılan akrabalık sözleri yanlış yazılmıştır

a-Dede korkut hikayelerini severim
b-Dede Korkut hikayelerini severim




Hitap sonrası kullanılan unvanlar büyük harfle mi yazılır

a-evet büyük harfle yazılır
b-hayır küçük harfle yazılır






aşağıdakilerden hangisinde Hitap sonrası kullanılan unvanların yazımı doğru yapılmıştır

a-Sevgili Babacığım
b-Sevgili babacığım







aşağıdakilerden hangisi büyük harf yazımıyla ilgili yanlış bilgidir

a-Tabela, levha gibi yazılarda sözcüklerin ilk harfi büyük yazılır
b-Özel adlardan türetilen bütün sözcüklerin ilk harfleri büyük yazılır
c-Hitap sonrası kullanılan unvanlar büyük harfle yazılır
d-Unvanlar ve lakap gibi kullanılan akrabalık sözleri büyük harfle yazılır
e-Bütün cümleler ile şiirlerde dizeler büyük harfle başlar
f-Birtakım kısaltmaların tamamı veya ilk harfleri küçük harfle yazılır






aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır

a-Müslümanlık
b-Türkçülük
c-Eskişehir'li
d-Türklük




aşağıdakilerin hangisinde birleşik kelimelerin yazılışı ile ilgili yanlış yapılmıştır

a-Mihrinaz'ın geldiğini hissettim
b-pazar ertesi gelmeliydim
c-allaha şükrettim






Birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerin biri ya da ikisi de artık asıl an*lamlarını yitirmiş, yeni bir anlam kazanmışlarsa bitişik yazılır
aşağıdakilerden hangisi bu kurala örnektir

a-hanımeli
b-kalburabastı
c-danaburnu
d-suçiçeği
e-dilberdudağı
f-hepsi







Birleşik sözcüklerde, her iki sözcük de anlamını yitirmişse birleşik yazılır; ancak aslında birleşik isim olup da insanları nitelemek için kullanılan eli sıkı, eski tüfek, demir yum*ruk, eski toprak, yeni yetme, sonradan görme gibi sözcükler ayrı yazılır
bu bilgi doğru mudur

a-doğru
b-yanlış







Gerçek anlamı dışında, yardımcı fiil olarak kullanılan, vermek, dur*mak, yazmak, kalmak, bilmek ve gelmek fiilleri, kendisinden önceki fiile -A, -U, -I zarf-fiil ekleri yardımıyla bağlandığında bitişik mi yazılır

a-evet
b-hayır






aşağıdakilerden hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır

a-çekyat
b-yap boz
c-barışsever
d-çıtkırıldım
e-gecekondu
f-dedikodu








aşağıdaki kelimelerden hangisi doğru yazılmıştır

a-Beyoğlu
b-kasım paşa
c-açık öğretim
d-genel kurmay
e-yeşil ırmak





aşağıdaki birleşik kelimelerden hangisi doğru yazılmıştır

a-posta hane
b-hastane






aşağıdaki birleşik kelimelerden hangisi yanlış yazılmıştır

a-köpek balığı
b-muhabbet kuşu
c-namazkılmak
d-kuru incir
e-tuz ruhu
f-kabul etmek
g-not etmek








aşağıdaki birleşik kelimelerden hangisi doğru yazılmıştır

a-iç savaş
b-dışborç
c-arkaplan
d-karşıoy
e-yasadışı








İç, dış, alt, üst, ön, art, büyük, küçük, orta, karşı, sağ, sol, bir, iki, tek, çift, sıra, gibi sözcüklerin başta olduğu birleşik sözcükler ayrı yazılır
bu bilgi doğru mudur

a-doğru
b-yanlış

Bu hizmet [Linkler Ziyaretçilere Kapalıdır.Giriş Yap Veya Üye Olmak için TIKLAYIN...] ailesine mahsustur.